Senbi, 18 Mamyr 2024
Qogham 6958 0 pikir 13 Sәuir, 2015 saghat 09:31

PAVLODARDAGhY PATShAShYL-KENESShIL TOP NE DEP JÝR?

Pavlodarda patshalyq-kenestik dәuirding materialdyq qúndylyqtaryn dәriptep,  kompartiyanyng sayasi-iydeologiyalyq  ústanymyn әspetteytin shaghyn top bar. Olar negizinen mynaday is-sharalardy jýzege asyrudy kózdeydi:


–Orta ghasyrlarda  Ertisting Kereku ónirinde memleket qúrghan týrkiler, qimaqtar, qypshaqtar jәne qazirgi qazaqtar arasyndaghy tarihy tamyrlastyqty joqqa shygharu.

– Kóne týrki zamanynan qalghan, «ýi», «shatyr» degen maghyna beretin «Kereku» toponiymi   «Koryakov» degen orys familiyasynyng qazaqsha búrmalanghan núsqasy degen negizsiz payymdaudy tarihy shyndyq esebinde paydalanu. Tughan-ólgen jyldary men tughan-ólgen jeri, mamandyghy, otbasy, úrpaqtary, jaqyn-juyqtary jayynda naqty derek joq, kәsibi: sotniyk, әskery adam, geolog, túz óndirushi, qala salushy, keme jasaushy, saudager, kәsipker delinip, әrkelki aitylatyn Koryakov degen adamnyn, shyndyghynda, búl ónirde tipti bolmaghanyn, oidan shygharylghan anyz keyipkeri ekenin júrtshylyqtan jasyru.

 – «Pavlodar oblysy aumaghy – ejelgi orys jeri, múnda qazaqtar «Aqtaban shúbyryndy, Alqakól súlama» jyldary (1723-25) qalmaqtardyng tyqsyruymen Syr boyynan auyp kelip qonystana bastaghan» – degen qisynsyz aqparattar taratu. 

– Patshalyq-kenestik dәuirden qalghan ghimarattardy, eskertkishterdi,  simvolikalyq belgilerdi  (Birynghay tozyghy jetip eskirgen ghimarattardan túratyn  «Staryy gorod» yqshamaudany, «Rossiya» qonaq ýiining qirandysy, Lenin jәne jergilikti bolishevikter eskertkishteri, Pavlodar qalasynyng logotip tanbasy, t.b.) tarihy materialdyq-ruhany qúndylyqtar retinde dәripteu, saqtau, qayta qalpyna keltiru.  

– Patshalyq-kenestik dәuirding әskeri, sayasy túlghalary: Pavel Romanov, Suvorov, Kutuzov, Ermak, Leniyn, Kirov, Deribas, t.b. esimderin dәriptep, olardyng qúrmetine qoyylghan qala, kóshe ataularyn saqtau.

– Kerisinshe, eldikti, tәuelsiz memlekettilikti úlyqtaytyn egemendik kezeni eskertkishteri men últ qayratkerlerining mýsinderi (ornalasqan jeri, kórkemdigi, mәn-manyzy) jayynda teris pikir taratu, eldimekender men kóshelerge qazaqsha ataulardyng qoyyluyna qarsylyq tanytu, memlekettik tilding qoldanys ayasynyng kenenin qalamau.  

– Ekologiyany saqtau, jasyl beldeudi, baqtardy qorghau degen jeleudi syltau etip oblys ortalyghynda óndiris oryndarynyn, túrghyn ýilerding salynuyna qarsy qoghamdyq pikir tughyzu. Tipti shaghyn alqapta ózdiginen ósken jabayy taldar shoghyryn sәuletti baq keypinde kórsetip, onyng otalyp ornyna túrghyn ýiler salynuyna qarsy jariyalanymdar men hattar úiymdastyru. Sóitip, qala halqynyng negizinen auyldyq eldimekenderden, ontýstik aimaqtardan, shetelderden qonys audaryp, ornyghyp qalatyn qazaqtardyng sany esebinen ósui men olardyng júmyspen, túrghyn ýilermen qamtamasyz etilu prosesine mýmkindiginshe kedergi keltiru.

 – Merzimdi basylymdarda, әleumettik jelilerde ónir qazaqtaryn jergilikti qazaqtar, ontýstik aimaqtardan, shetelderden kelgen qazaqtar («mestnye», «ijane», «oralmany») dep bólip, jiktep kórsetuge әuestik tanytu.

– Qyzmette qatelikke úrynghan últy qazaq lauazymdy túlghalardy qúbyjyq beynesinde, ýstinen qylmystyq is qozghalghan sheneunikterdi sot ýkimi shygharylmay túryp asa qauipti qylmysker keypinde kórsetu.

– Jergilikti biylikke , sot jәne qúqyq qorghau organdaryna tәuelsiz basylymdarda syn materialdar jariyalau arqyly qysym kórsetip,  ózderining talap-tilekterin oryndatugha mәjbýrleu. Sonday әdispen kadr, kóshi-qon sayasattaryna yqpal etu.

Ras, osynau patshashyl-kenesshil toptyng negizi  búryn oblys komsomoly tarihymen, ólketanumen, partiyalyq júmyspen ainalysqan birneshe zeynetkerden ghana túrady. Eger olardy tәuelsiz orystildi basylymdar tilshileri, keybir daqpyrtqúmar qazaq jurnalisteri qoldamasa, búl top kónilge kirbing sala almas edi.       

Degenmen, Kerekude, búlargha kerisinshe, qazaq tilin, qazaq mәdeniyetin, әdebiyetin, ónerin әspettep, qazaqstandyq pariotizmdi, últaralyq yntymaqty, dinaralyq kelisimdi úlyqtaytyn ózge últ ókilderining shoghyry bar ekenin maqtanyshpen aita alamyn!

Olar: Vasiliy Iliushenko, Vladimir Shnayder, Aleksandr Vereshak tәrizdi agha buyn ókilderi bastaghan Lambrian Topuzidiys, Marina Saharova,  Taisa Stradaeva, Nataliya Mushtaeva, Elena Ivanova, Maksim Spotkay, Anjelika Babakova, Elena Belinskaya, Viktoriya Petrova, Yan Muravskiy, Aleksey Lodochnikov, Elena Garkaeva, Svetlana Shnayder, Yuliana Ott, Inga Gross, Polina Shturmina, Violetta Buranbaeva, Nelya  Kadyk tәrizdi otanshyl, memleketshil jastar! Elbasynyng «Qazaqstannyng bolashaghy – qazaq tilinde» degen ataly sózin jýrek basyna baylaghan, týri ózge bolghanymen tilegi bir jerlesterimiz  Qazaqstannyng mәngilik elge ainaluyna qazirding ózinde ýlesterin qosuda!

 

Arman QANIY,

aqyn, jurnalist, qogham qayratkeri.

Pavlodar qalasy.

Abai.kz 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2138
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2546
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2312
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1651