Júma, 10 Mamyr 2024
Qauip etkennen aitamyn 5080 0 pikir 13 Mamyr, 2015 saghat 00:39

JENIS KÝNINING KERIS KÝNINE AYNALUY ALYS PA?

...Kezekti Jenis kýni ótti...

“70 jyl qútty bolsyn!” – dep qanshama jaydaq-jalaulatsaq ta, keshegi sovet-orystyng ekijýzdi ósek-ótirigimen “ósip-órkendegen” býgingi qazaq sheneunikteri birde-bir maydangerding kónilinen shyghyp, shynayy quanta almady. Bar bolghany: kezekti dastarhan jaylar, arzanqol syilyqsymaqtar, qúr sózder, qúrghaq uәdeler, “arsyz” alghystar, retsiz “rahmetter”, bos byljyraqtar ghana...

Býgingi orys biyligi Mәskeudegi Qyzyl alanda әlemge kýsh kórsetuge tyrashtanyp, tyrapay asyp jatsa; keshegi sovetting zorlyqpen basyp alghan jerlerinde qalyp qoyghan qalghan-qútqan orystar jer-jerde alaqonyz (“georgev lentasyn” el arasynda “osyraq qonyz” dep ataydy) taqqan belgilerin belderi men belshelerine baylap, biraz әure-sarsangha týsti...

Aldymen, Oral qalasyndaghy “Dina” sauda ortalyghynyng manayyndaghy kólik túraghynda soghys zamanynyng gimnasterkasy men pilotkasyn kiygen, kólikterine SSRO atty marqúm bolghan memleketting belgileri men jalaularyn taqqan, “Berlinge basyp kiremiz!”, “Stalin ýshin algha!”, “Jenis ýshin atamyzgha alghys aitamyz!”, “Ájemizding әidik oqtary ómirimizdi saqtap qaldy!” degen úrandar ústaghan 50-ge tarta kólik jinalyp, jergilikti biylikting tiym salghanyna pysqyrmay, kólik keruenin ótkizuge tyrysty (suretterdi myna siltemeden kóre alasyzdar: http://abai.kz/post/view?id=3517).

BQO IID bastyghy Mahambet ÁBISATOV(surette): “300 myng túrghyny men 250 myng kóligi bar qalada kólik keruenin ótkizuge jergilikti әkimshilik tiym salghan. Rúqsat joq! Zandy bәrimiz birdey oryndaugha tiyispiz!” – dep ýzildi-kesildi batyldyqpen mәlimdeme jasaghannan keyin ghana jol jýru erejelerin búzyp, zansyz kólik keruenin ótkizuge úmtylghan tobyr amalsyz ayaldady...

Áytkenmen, әleumettik jelilerde orys últshyldarynyng Jayyq jaghalauyndaghy nadandyq әreketterine narazylyq qarday borady. Mysaly, Janat BAGhAUOV: “Qazaq elindegi “kazaktardy” orynyna qoyatyn uaqyt әldeqashan jetken!”dese, jergilikti jigerli jurnalist Lúqpan AHMEDIYaROV: “V Uraliske, ne smotrya na zapret vlastey, avtoprobeg v chesti 9 maya sostoyalsya, no tam y blizko ne bylo nichego, chto iymelo by otnoshenie k pochitanii pamyaty pavshiyh... Y eshe pozje na ulisah goroda ya zametil dve kolony s rossiyskimy flagami. Kstati, avtomobili “Volga kabriolet”, byl edinstvennym, kotoryy priyehal na avtoprobeg s kazahstanskim flagom. Y iymenno etot avtomobili polisiya zaderjala y zastavila flag ubrati. Vopros k akimatu ZKO. Flagy Kazahstana u vas pod zapretom, a SSSR net?..” – dep jazdy. Al, Elaman ShALABAEV: “Núrlan Noghaevty oblys basshysy qyzmetinen alyp tastap, onyng ornyna Imanghaly Tasmaghambetovty qoy kerek. Sonda Oraldaghy ozbyr orystar men kenkeles kazaktar ne “qazaq bolady, ne tabandaryn jaltyratyp, tayyp túrady” – degen ashynghan jazba qaldyrdy...

...Al, Aqtóbening jastary jenis kýni “Ólmeytin polk” sherui kezinde soghys ardagerlerining portretterin kóterip, jerdegi ayaq astyna da qoyyp, iyghyna salyp, jaughan janbyrdan qorghanyp, basyna japty da, aqyrynda, jaqyn jerdegi qoqys jәshigine laqtyryp ketti...

...Múnday qisynsyz qylyqty” Masqara!” dep “mazaqtay” berip edik, “Quyrdaqtyng kókesin - týie soyghanda kóresin” demekshi, qazaqtyng eng ýlken shahary – Almaty qalasy әkimining orynbasary Zәuresh AMANJOLOVANYNG (surette) Ukrainanyng Qyrym týbegin basyp-barymtalap aludy qosqoldap qoldaghan Kremliding qolbalasy “Týngi qasqyrlar” baykerlik klubynyng basshysyn resmy sahnada qarsy alyp, Jenis Jalauynyng kóshirmesin qabyldauy - eshqanday sau aqyl, salqyn sabyrgha siyspady. Kýni keshe búl klubty birde-bir Europa eli óz shekarasynan ótkizbey qoyghan bolatyn. Sonda Almaty qalasy әkimining әleumettik mәseleler jónindegi orynbasary Zәuresh Amanjolova hanym sayasattan maqúrym ba, әlde, mamandyghy әielder dәrigeri bolghandyqtan, baspasóz qúraldaryn mýldem oqymay ma?!.

Atalghan atyshuly top qazaq batyry Raqymjan QOShQARBAEVqa “Reseyding batyry” ataghyn beru ýshin Resey preziydenti V.Putinning atyna ótinish jazatyndyqtaryn aitty.

Resey preziydentining Jeniske nemese qazaq batyry Raqymjan Qoshqarbaevqa qanday qatysy bar? Shyn mәnisinde Reyhstagqa jenis tuyn tikken Raqymjan Qoshqarbaevqa batyrlyq mәrtebeli ataqty ózge emes, ózimizding Elbasymyz berui kerek. Raqymjan atamyzdyng býgingi әuleti men nemeresi Dәuren QOShQARBAEV osy aqiqatty esterinde myqtap ústauy kerek.

Shyndyq izdep shyryldaghan kýnderi “Shyn” portalynda Áliyәbu KEShUBAY: “Qazaqtyng úlanghayyr jerin tartyp alu ýshin orys patshalyghy últ arasyna syna qaqty. 300 jyl boyy qazaqty bir-birine aidap salyp, sýiekke talasqan ittey qyrqystyryp qoydy. Kezinde uәli sózge toqtaytyn tekti qazaqtyng túqymy osylay tozdy...” – dep, shyr-pyr boldy. Belgili jurnalist Toqtar JAQASh“Feysuk”-tegi jazbasynda odan әri otalyp, otty sózdermen jarqyldady:“...Otarshylardyng ruhymyzdy әlsiretip, boyymyzgha mysqaldap engizgen búl keseli býginde zardabyn tartqyza bastady. Baspasóz qúraldaryn bylay qoyghanda, endi әleumettik jeli tútynushylary, onyng ishinde qazaqtildiler taptauryn ústanymgha qatyp qalghan...

Bayaghydan jazylmaghan bir ýrdis bar edi. Syrttan tanylghan nәrse ekenine shýbәm joq. Ony KTK-nyng orys bólimi bastaghan, 31-arnanyng orys bólimi qoshtaghan. “Karavan” men “Vremya” basylymdary tipti ýdetip jibergen. Qalay bolghan kýnde de qazaq әkimderin, ministrlerin, deputattaryn kórermen aldyna topas etip kórsetuge úmytylatyn. Kez-kelgen iygi isting kólenkesin, kón-qoqsyghyn týrtkileuge, byqsytyp-jayratugha qúmar edi. Arghy jaghyndaghy “Qazaq el bola almaydy. Qazaq el basqara almaydy” degen pighyly kórinip túratyn. Tipti, Imanghaly Tasmaghambetov Premier-ministr bolghanda, KTK ekranynan kórsetuge ashyq tyiym salyndy. Ýsh jylday uaqyt KTK arnasynda “Premiersiz Qazaqstan” atty jiyirkenishti әri súrqiya shara jýrip jatty. Ýkimet otyrysy turaly aityla qalsa, Ýkimet basshysy kadrgha ilinbeydi. Búl – revanshizmnin, orys biyligin ansaudyng “balalyq auruy” bolatyn...

Áytpese, әlemdi jayratyp ketken Hrapunovty qay orys basylymy synady? Mәsimovtyng kemshiligin, Rogovtyng bir oryngha “jabysyp” qalghanyn, Tereshenkonyng auylsharuashylyghyn esengiretip tastaghanyn, Belyaevtyng salymshylary dalada qalghanyn, tipti, jylda tabighat apatyn “kýtpey qalatyn” Bojko, 25-ke tolmaghan úly әkim bola salatyn Kulagin turaly bir artyq-auyz “lәm” dedi me, orystar? Joq!

Orystildi Feysbukta aitysyp-tartysqan, birining etin biri jegen orysty kórdiniz be? Joq! Nege? Óitkeni, olar aityspaydy! Birining etin biri jemeydi! Ózara ósekteytin-aq shyghar. Biraq, el aldynda masqaralamaydy.”

Endi bank isining belsendi jurnaliysi Erbol AZANBEK: “Estigen әngime. Kalashnikov avtomaty Kalashnikov emes, Taldyqorghannyng Matay stansasynda túratyn bir anshy qazaqtyng oilap tapqany eken. Sauatsyz bolghandyqtan, basyndaghy dýniyeni Kalashnikovqa aityp, qaghazgha týsirtkizipti. Sosyn, әri qaray ne bolghany belgili. Múny Matay stansasynda túratyn kónekóz qazaqtar jaqsy biledi deydi. Bireuler biletin shyghar? Ras pa, ótirik pa?..” – dep, senimsizdene sóilep, “Orys otyrghan joq pa?” degendey, ainalasyna seziktene kóz tastaydy...

...Óz basym orystyng ozbyrlyghyn qazaqtay kórgen  últ joq  dep esepteymin. Sondyqtan, jalghyz ghana “Úly otan soghysy” deytin qan sasyghan qasapta 1 million 200 myng adamynyng teng jartysynan astamynan aiyrylghan qazaqqa ayanatyn da, qorqatyn da eshtene qalghan joq! Jalyndy Janat Baghauov ta, aryndy Lúqpan Ahmediyarov ta, erjýrek Elaman Shalabaev ta, kelisti Áliyәbu Keshubay da, jasynday Toqtar Jaqash ta, elgezek Erbol Azanbek te – qazaq deytin dili men dәrgeyi tekti júrttyng úlyqty úrpaghy. Múnday marqasqalar túrghanda, biz eshkimge esemizdi bermeymiz! Tek, orys – ozbyrlyghyn, qazaq – qamsyzdyghyn qoymasa, Jenis kýnining – keris kýnine ainaluy alys emestey kórinedi...

Qajymúqan GhABDOLLA

ESKERTU: Qazaqstan Respublikasy Ýkimetining arnayy qaulysymen tiym salynghanyna qaramastan, búl kezdesude eki elding ókilderi de ozbyrlyq-basqynshylyq sayasattyng belgisi bolyp tabylatyn alaqonyzdy keudelerine taghyp jýrdi. Tiyisti qúqyq qorghau oryndary men qazaq qoghamy búl mәselege airyqsha kónil bólip, qazaq elining tәuelsizdigine qarsy pighyldaghy lauazymdy qyzmetkerler men adamdargha tiyisti sharalar qoldanuy kerek.

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1862
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 1902
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1601
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1465