Býgingi kýni bir nәrseni ýirengisi keletin adamgha aitar kenester jetkilikti. Shet tili me, kólik jýrgizu me, әlde kompiuterlik baghdarlamalar ma, әiteuir bәri-bәrine tiyisti kenester bar. Búl әr talghamgha say, әrtýrli dengeyge arnalghan. Biraq san aluan kenesterding ishinde dombyra tartyp ýirenemin dep jýrgenderge qajetti aqparlar joq. Osy olqylyqtyng ornyn toltyru ýshin, sizderge arnap manyzdy degen 7 kenester bermekshimiz. Kenes berushi 10 jylday uaqyt ishinde eki jýzden asa ýlkendi-kishili qazaqqa dombyra tartudy ýiretken maman dep bilgeysiz.

1-kenes. «Dúrys» dombyra tandau

Dombyra tartqynyz kelse, alghashqy әreketiniz aspapty tandau bolady. Sauda ortalyqtarynda, dýkenderge san týrli dombyrany kezdestiremiz. Kóbi osy kezde «bas qatyrady». Aldymen ólshemge nazar audarynyz. Eng dúrysy - dombyranyng úzyndyghy jerden eseptegende belinizge deyingi úzyndyqpen para-par boluy kerek. Sondyqtan balaniki qysqa, eresek adamdiki úzynyraq bolady. Sondaq-aq, shanaq pen moyyngha da nazar audarynyz (shanaq degenimiz dombyranyng sopaqsha kelgen túsy, «denesi», moyyny – úzynsha kelgen, bas pen shanaqty baylanystyrushy). Shanaq asa ýlken, al moyyn asa juan bolmauy kerek.

2-kenes. Ýirenu tәsili

Býgingi tanda ýsh ýirenu tәsil bar. Birinshisi, qúimaqúlaq arqyly. Yaghni, kóz-qúlaqpen qabyldau. Muzykalyq ortada múny «sluhpen ýirenu» degen beyresmy atauy bar. Ekinshisi, nota arqyly. Bәri biletin «do»-men bastalyp, «siy»-men ayaqtalatyn 7 nota. Ýshinshi tәsil – sandyq nota arqyly.

Bizding oiymyzsha, eng dúrysy alghashqy tәsil. Atam qazaq osylay kýilerin bizge jetkizgen. Búl tәsil arqyly ýirengen kýiinizdi úmytu qiyn. Ekinshi tәsil – eng qiyny. 7 nota bolghanymen әrqaysysy birneshe týrge bólinip, ózinshe týrlenip ketedi. Asa zer salyp, yjdahattylyqpen qaramasanyz, berekesi bolmaydy. Ýshinshi tәsil de osynyng arghy-bergi jaghy. Tek nota emes, dombyra moyynyndaghy pernelerding rettik sany boyynsha qaghazgha jazylyp ýiretiledi.

3-kenes. Ústaz tandau

Dombyrany ýirengende eng manyzdy sheshim – ústaz tandau. Kezinde bir bilimdi: «jay ústaz tek ýiretedi, al myqty ústaz shabyttandyrady (yaghni, bilimdi jetildiruge qúlshynysyndy arttyrady)» degen eken. Áriyne, alghashqy súraghynyz arnayy bilimi men tәjirebiyesi jayynda bolu kerek. Qanaghattandyrarlyq jauap alsanyz, 2-3 sabaq alyp kóriniz. Týsindirui, óz isining mamany retinde kórinui osy kezde birden bayqalady. Dombyra ýiretu qúny әrtýrli bolghanymen, sapasy birkelki emes. Baghasy qymbat tәlimger, myqty ústaz, al arzangha dombyra ýiretushi nashar degen sóz emes. Bәri de ýiretu tәsiline baylanysty.

4-kenes. Kýy ýirenu

O bastan qiyn kýy ýirenbeniz. Aldymen kishkentay, onay shygharmalardy mengerip alu kerek. Búl degenimiz sol qol men ong qoldyng tehnikasyn arttyrugha jәne әrtýrli tәsilderdi qoldanugha mashyqtanu bolyp tabylady. Keyin qabyldau dengeyinizge say, ortasha kýilerge kóshe alasyz. Alghashqy 5 sabaq tek «Erkem-ay» syndy birneshe әnderdi ýirenip alghanynyz jón.

5-kenes. Sabaq barysy jayynda

Dombyra ýirenu barysynda kez kelgen (әriyne, qisyndy jәne sabaqqa qatysty bolsa) súraqtardy qoyyp otyrynyz. Týsinbegen jeriniz bolsa súrap alynyz. Sol qolynyz perneni basqanda qiyndyq tusa, mindetti týrde «ózge tәsili bar ma» dep súraq qoigha úyalmanyz. Jәne sol shygharmanyng shyghu tarihynda bilip alghan jaqsy. Tapsyrys berushi (qarajat tóleushi) - siz, al oryndaushy (aqyny alushy) - qarsy bettegi jan ekenin úmytpanyz.

6-kenes. Sabaqtan tys uaqyt

45-60 minut ishinde kóp dýnie ýirengenimen, negizgi enbek - sizdiki. Búl degenimiz kýndelikti dayyndalu. Kýnine ýsh mezgil bolsa, tipten keremet. Kem degende, kýndelikti keshqúrym barlyq kýilerdi birneshe mәrte qaytalap otyru qajet. Al, bir sabaq ayaqtalghanda, sol mezette, ne ýiinizge kelgennen keyin býgingi ótken tapsyrmalardy 5 ret qaytalap shyghu kerek. Dombyra ýirenu ózge pәnder siyaqty tek ýzdiksiz qaytalap otyrudan túrady. Solay jetilesiz. Áytpese bәri de beker.

7-kenes. Shydamdylyq

«Sabyr týbi – sary altyn». Árbir jana dýniyeni ýirengende shydamdylyq kerek ekeni belgili. Búl dombyragha da qatysty. Siz birden «Aday» ne «Erke sylqym» kýilerin tartyp kete almaysyz. Osyghan dayyn bolynyz. «Talantym joq» dep aitpaq týgil oilamanyz da. Dombyrany jaqsy dengeyde tartu – tek enbekpen ghana keletin nәtiyje. Jәne dombyra oinau miynyzgha da (jana neyron joldary payda bolady) әserin beredi.

© Rýstem Nýrkenov