Jeksenbi, 28 Sәuir 2024
Alashorda 5127 0 pikir 2 Jeltoqsan, 2016 saghat 08:40

MÚZJARGhYSh

 

Akademik Ramazan SÝLEYMENOVTING tughanyna 85 jyl toluyna oray

Respublikamyzdaghy «Ádilet» tarihi-aghartu qoghamynyng 1989 jylghy sәuirde ótken úiysu konferensiyasynda akademiyk  Ramazan  Sýleymenov stalinizm  qylmystaryn әshkerelegen bayandama jasady. Sonda ol azamattardyng osynday birlestikti qúruyna qajettilik pisip-jetilgenine kóp bolghanyna, qazirgi bastamanyng kemi otyz jyl keshigip kóterilip otyrghanyna nazar audarghan-dy. Múnday keshiguge kinәli qatardaghy qarapayym  adamdar emes, jogharydaghy burokratiyalyq biyleushi qabat ekenin  ashyp aitqan, óitkeni osynau top – partiyalyq-kenestik jalang úrannyng dabylshylary qoghamdyq pikirdi auyzdyqtap, әmirshil-әkimshil jýiening týp-tamyryna shang juytpay, ony qily tәsilmen qorghap kelgen-di.

Sol kezde ony tynday otyryp, múnday tújyrymgha ghalym ózining ghylymy saraptaushylyq tanymy nәtiyjesinde kelgen ghoy dep úigharghan edim, búl shynynda da solay-tyn. Degenmen, osy joldardy jazar aldynda men onyng múralaryn aqtaryp-qarastyra otyryp, jalang úran kýzetshilerining qysastyghyn ghalymnyng ózi de ghylymiy-zertteushilik izdenisteri barysynda әrdayym tikeley sezinip jýrgenin, sondyqtan da әlgi oiyn mol senimmen aitqanyn úqtym...   

Ýlken jol qalay bastaldy

Ramazan Bimashúly Sýleymenov 1931 jylghy 17 aqpanda Aqmola (qazirgi Astana) qalasynda tudy. Úzamay ata-anasymen Almatygha qonys audarghan. Balalyq shaghy soghys jyldaryna dóp kelgendikten, sol shaqtaghy maqsatkerlikke túnghan tynys-tirshilikting qyzu ortasynda ósti. Zamanynyn  óskeleng úrpaqty otanshyldyqqa, bilimge qúshtarlyqqa baulyghan tәrbiyesin kórip, boyyna sinirdi.

Ol kóp balaly otbasyndaghy әke densaulyghynyng nasharlaghandyghynan tuyndaghan túrmystyq qiynshylyqqa baylanysty, enbek jolyn erte, tipti mektep bitirmey jatyp bastaugha mәjbýr boldy. Biraq  oqugha degen yntasy zor edi, sol sebepti Almatydaghy týrli mekemede júmys istey jýrip onjyldyqty bitirdi, odan Qazaq memlekettik uniyversiytetining filosofiya fakulitetine syrttay oqugha týsti.

Alayda jas jigitting bilimge qúshtarlyghyn  syrttay oqu qanaghattandyra almaytyn-dy, sondyqtan ol birinshi kursty syrttay bitirgennen keyin, 1952 jyly kýndizgi bólimge auysty. 

– Ramazan syrttay oqu kezindegi synaqtarda ýzdik ýlgerim kórsetken bolatyn. Kýndizgi oqugha auysqanynda da, ýi-ishi kýnkórisine qajet qarjy tabu maqsatynda, sabaqtan bos uaqyttarynda týrli júmys istep jýrgenine qaramastan,  synaq-emtihandardyng bәrin tek ýzdik baghagha tapsyrdy, – dep eske aldy zayyby Núrkamal Nyghmetqyzy Qambarova (olar birge oqyghan eken), – biraq, nege ekenin, oghan stiypendiya berilmedi. Al ata-anasynyng júmys isteu mýmkindigi shekteuli kóp balaly otbasy budjeti ýshin onyng stiypendiya aluy edәuir manyzdy bolatyn. Aqyry Ramazan uniyversiytet rektory Asqar Zakarinning qabyldauyna barugha mәjbýr boldy. Sonda ol ýzdik studentting tek stiypendiya aluyn ghana emes, soghan deyin berilmey kelgen ailardaghy alashaghyn týgel ornyn toltyryp tólep beru mәselesin taban astynda sheshti. Rektordyng búl sergek jaqsylyghyn Ramazan eshqashan úmytqan emes, óteuine údayy uniyversiytettegi ozyq shәkirtter qatarynan tabyldy...

Ýshinshi kursty ayaqtaghannan keyin, filosofiya fakulitetining taratyluyna baylanysty, ol bilim aluyn tarih fakulitetinde jalghastyrdy.

Ramazan tek ýzdik oqumen shektelgen joq, ol joghary mektep qabyrghasynda jýrgen kezinde-aq ózining ghylymiy-zertteushilik júmystargha beyimdigin tanytty. Shyghys elderindegi últ-azattyq qozghalystyng óristeuine birinshi orys revolusiyasy qalay әser etti jәne onyng mәnisi nede ekenin aiqyndau orayynda ózining tyrnaqaldy ghylymy zertteuin jazdy. Osy taqyryppen studentterding ghylymy konferensiyasynda jasaghan bayandamasy birden jaqsy baghalandy: Qazaq uniyversiytetining birinshi syilyghyn alyp, Qazaqstan komsomoly Ortalyq Komiytetining gramotasymen marapattaldy.  

Oqudaghy óte jaqsy ýlgerimi men uniyversiytetting qoghamdyq ómirine belsene qatysqany ýshin ol rektorat alghysyna da ie boldy. Taghy bir aita ketetin eleuli jәit – student Sýleymenov uniyversiytetti bitirmey jatyp-aq partiya mýsheligine kandidat bolyp qabyldandy.  Ol shaqta búl – ýzdik te ozyq oily, qoghamdyq belsendiligi joghary studentke kórsetilgen ýlken qúrmet, onyng iri jetistigine sanalatyn.

Uniyversiytetting songhy kursynda, 1956 jyly, Ramazan  Sýleymenov әigili orys oishyly Georgiy Valentinovich Plehanovtyng tarihy kózqarastaryn qarastyryp, osy taqyrypqa diplom júmysyn jazdy da, ony ýzdik baghagha qorghady. Ózindik zertteushilik qoltanbasyn bayqatqan osy diplomdyq enbegi jyl boyyndaghy eng ýzdik studenttik júmys retinde baghalandy. Oghan aspiranturagha  týsuge joldama berildi.

Ghylym shynyna bettegen sony soqpaq

Elimizdegi mәdeniyent qúrylysynyng tarihyn zertteudegi Ramazan Bimashúlynyng enbegi  erekshe, ol, tipti, izasharlyq sipatqa iye. Onyng ghylym ormanyndaghy mýldem tyng jolgha týsuine, sóitip tarihy eleuli oryny bar zertteushilik baghytty bastauyna sebep bolyp, dýniyetanym kókjiyegin keneytuine airyqsha әser etken jәit – aspiranturada oghan asa kórnekti jazushy jәne ghalym Múhtar Omarhanúly Áuezovting ústazdyq etkendigi bolatyn. Ramazannyng alghashqy ghylymy dissertasiyasy Áuezovting aqyl-kenesimen, tikeley qamqorlyghymen dýniyege kelgen edi. 

– Múhtar Áuezov ózine aspirant tandap alu ýshin, aspiranturagha emtihan tapsyryp janadan týsip jatqandardy әngimelesuge shaqyrtypty, – dedi Núrkamal Nyghmetqyzy alys jyldar esteligine shomyp. – Sonda Ramazan da kópting biri bolyp aldynan ótken-di. Kezdesuden tolqyp oraldy. Ghúlamanyng súraqtaryna tynghylyqty jauap bergen tәrizdi, biraq qanday әser qaldyrghanyn shamalay da almaydy. Ol ózi sóilesken ýmitkerlerding bәrine әngime qorytyndysyn keyin basshylyqtan estiysinder depti...

Aqyry, quanyshty kýn de tudy: Ghylym akademiyasy Tariyh, arheologiya jәne etnografiya institutynyng diyrektory Aqay Nýsipbekov 1956 jylghy 25 qazanda Ramazan Sýleymenovting  «tapsyrylghan qabyldau emtihandarynyn, sonday-aq Qazaq KSR Ghylym akademiyasy Qoghamdyq ghylymdar bólimshesi burosynyng sheshimining negizinde» aspiranturagha qabyldanghany jәne «ghylymy jetekshisi etip  Qazaq KSR Ghylym akademiyasynyng akademiygi M.O. Áuezovting bekitilgeni» jayynda búiryqqa qol qoydy. 

Múhang ony әzir eshkim qolgha ala qoymaghan tyng taqyrypqa júmyldyrdy – Qazaqstandaghy 1933–1940 jyldarghy mәdeniyet qúrylysy. Qazaq halqynyng jappay asharshylyq túzaghy tóndirgen últtyq apattan es jiigha endi bet alghan, odan últ qaymaghyn jalmaghan jana qasiret – «ýlken terror» jyldaryn bastan keshken kezenindegi mәdeny janghyru men órleu tarihy. Qiyn da qyzyq, júmbaghy mol kezendegi mәdeniyet qúrylysy taqyryby. Jeke basqa tabynu әshkerelenip, ashy shyndyqty kólegeylegen qymtaudyng týrilgenine qaramastan, totalitarlyq iydeologiya salghan janasha da qiytúrqy shekteui kóp taqyryp.

Mine osy it túmsyghy ótpes shilikti nugha ol birinshi bolyp týren saldy. Sodan, danyshpan Áuezovtin  basshylyghymen kóp enbektenip, aqyry, tarih ghylymynyng kandidaty ghylymy ataghyn alu ýshin jazghan ghylymy dissertasiyasyn Ramazan Sýleymenov 1961 jylghy 16 sәuirde sәtimen qorghap shyqqan.   

Ramazan Bimashúlynyng kandidattyq  dissertasiya qorghau saltanatyna baylanysty, «polutorka» dep atalatyn japsarlas bólmeli kishkentay pәterlerinde qonaq kýtkenderin, basqa ghalymdarmen birge Múhannyng da dastarhandaryna kelip, qalay rahattana әngime-dýken qúrghanyn, kónil serpilisine sәikes shyrqalghan әnderdi qaytip sýisine tyndap  otyrghanyn, ghalymnyng tughanyna 75 jyl toluy qarsanynda kezdeskenimde, zayyby Núrkamal Nyghmetqyzy tolqy esine týsirgen edi. Úly jazushynyng ózderimen birge otbasylyq dastarhanda jaymashuaq demalyp otyrghanyn songhy kórui eken, sodan arada qyryq shaqty kýn ótkende, tóbeden jay týskendey bolyp, Mәskeuden qaraly habar jetti...

Sýleymenov aspiranturany bitirgen 1959 jyldan bastap úzaq jyldar boyy institut qabyrghasynda istegen-tin. Kishi ghylymy qyzmetkerden institut diyrektory lauazymyna deyingi barsha ghylymy baspaldaqtardan ótip, ósti. Sol jolynda asa kórnekti qalamger, akademiyk, KSRO-nyng Lenindik jәne Memlekettik syilyqtarynyng iyegeri úly Múhannyng ghylymy jetekshiligimen qazaq mәdeniyeti tarihynyng óktem sayasat erkimen jabyq jatqan qabattaryna zertteu júmystaryn jýrgizgende estigen aqyl-kenesteri men oqyp-toqyghandary onyng sanasynda údayy óshpes shamshyraqtay jarqyrap túrdy.

Ghalym ózining ghylymy izdenisteri men oilaryn qily ghylymy konferensiyalarda ortagha salyp otyrdy. Ásirese 1965 jyly Mәskeude KSRO-daghy mәdeny revolusiyanyng tarihy jóninde  bolghan Býkilodaqtyq ghylymy sessiyagha qatysyp, respublikadaghy tarih ghylymynyn  ókili retinde bayandama jasaghany ghylymy júrtshylyqqa qatty әser etti. Ol qazaqtyng últtyq mәdeniyetining taghdyry turaly ótkir syny sóz sóilegende, tútasqan sendi búzyp kele jatqan múzjarghyshtay kóz tartyp, sessiyagha qatysushylardy týgel eleng etkizdi. Solardyng tilegine oray,  bayandama jasaugha belgilenip berilgen on minuttyng ornyna, minbede qyryq minuttan astam túryp, odaqtyng shartarabynan jinalghan, totalitarlyq iydeologiya qyspaghyna túnshyghuly ózgelerdi de tolghandyratyn ózekti mәseleler haqynda sóileuge tura kelgen-di.

Baghdary aiqyn ghalym az jylda qazaq mәdeniyetining tarihy salasyndaghy birden-bir joghary dәrejede kәsibiylengen  iri de bilikti maman retinde qalyptasty.  Tereng zerttep, «Mәdeny revolusiyanyng lenindik iydeyalary jәne olardyng Qazaqstanda jýzege asyryluy» degen taqyrypta doktorlyq dissertasiya jazdy. Dissertasiyany Mәskeudegi KSRO Ghylym akademiyasynyng KSRO tarihy instituty janyndaghy mamandandyrylghan keneste 1972 jyly qorghady.

Al doktorlyq dissertasiyasynyng negizinde jazyp shyqqan, kapitalizm dәuirin attap ótken halyqtardyng sosialistik dәuirde óz mәdeniyetin damytuy jolyndaghy jinaqtaghan tarihy tәjiriybesi jayly monografiyasy ózimizding respublikamyzdaghy ghana emes, kenes odaghyndaghy belgili ghalymdardyng da iri baghasyna ie boldy. Osy enbegi ýshin Ramazan Bimashúly 1973 jyly Shoqan Uәlihanov atyndaghy birinshi dәrejeli syilyqpen marapattaldy.

...Mәdeniyet tarihy salasyndaghy bolashaghy zor ghylymy baghyt men ghylymy mektepting negizin qalaghandyghymen tanymal bolghan ghalym Uәlihanov atyndaghy Tariyh, arheologiya jәne etnografiya institutynda 1974 jyly Qazaqstan mәdeniyetining tarihy bólimin ashugha bastamashy bolyp, ony ýzdiksiz basqardy. 

Tarihy túlghalar esimin qalpyna keltiruge atsalysu - abyroyly paryz

Zertteu nysanyna ghylymy parasattylyqpen, biyik adamgershilik sezimmen, kirshiksiz tazalyqpen qarau – Ramazan Sýleymenovting mәdeniyet tarihy mәselelerin qarastyrghanda ústanghan  ghylymy kózqarasynyng qúrmet tútugha әbden layyq qyry bolyp tabylady. 

Ol jappay sayasy repressiya jyldary jazyqsyz jazagha úshyrap, ozbyr sayasat qúrbany bolghan ghylym men mәdeniyet qayratkerlerin aqtau jәne olardyng ghylymy múralaryn qalpyna keltiru isine belsene qatysty.  Halqymyzdyng ayauly úldarynyng Temirbek Jýrgenov, Túrar Rysqúlov, Ghabbas Toghjanov, Qúdaybergen Júbanov, Sanjar Aspandiarov (uaqytynda qazaqsha osylay jazylghan, oryssha әdebiyette – Asfendiarov) sekildi birqatary jayynda kitap, maqalalar jazu arqyly búl iske tikeley enbek sinirdi. Al ol iydeologiyalyq saqshy-burokrattar jaylaghan zamanda atqaryluy onay-ospaq sharua bolghan joq.

Mәselen,  Aspandiarovtyng ghylymy qyzmeti men qayratkerligi turaly alghashqy maqalalaryn Ramazan Bimashúly 1959 jyly, «jylymyq» túsyndaghy jas ghalym shaghynda jazghan-dy, alayda qarau sayasat opat etken osynau asa kórnekti ghalym jәne qayratkerding mereytoyyna oray Qazaqstan men Orta Aziya ghalymdarynyng ghylymiy-praktikalyq konferensiyasyn ótkizu, әri onyng esimining qalpyna keltirilip, qogham tynys-tirshiligine qaytaryluyn júrtshylyq aldynda atap ótu isterin otyz jyldan keyin – qayta qúru sayasaty jenisti óriske shyqqan 1989 jyly ghana, Qazaq KSR Ghylym akademiyasy Qoghamdyq ghylymdar bólimshesining akademiyk-hatshysy, KSRO  Ghylym akademiyasy Tarih bólimi Ghylymy kenesining mýshesi bolghan kezinde baryp jýzege asyra aldy.

Sýleymenovting jekelegen túlghalar jayly zertteuleri tarih ghylymyndaghy olqylyqtar orynyn toltyryp qana qoymay, halyqtyng tarihy sanasynyng kóterilip-ósuine de yqpal etti.

Shynynda da, kóp jyl boyy atalmay kelgen túlghalardyng ómiri men qyzmetin, sondarynda qalghan ghylymi, әdeby múralaryn qarastyrghan ghalymnyng izdenisteri ishtey әdildik ansaghan kópshilikting kókeyinen shyghyp jatatyn. Al onyng júmystarynyng tolyqqandy boluynyng bir sebebi sol, oghan repressiyalanghan qayratkerlerding tuystary, jerlesteri, kózkórgenderi, ýzengilesteri men shәkirtteri de múraghat derekterine qosymsha paydaly maghlúmattar beretin-di.

Búl jerde aita keterlik bir jәit –  «halyq jauy» tanbasy tanylyp, esimi әldeqashan úmyttyrylghan qayratkerlerding solaqay sayasat saldarynan әr jaqta shashyrap  jýrgen jaqyndaryn tabu qiyn-tyn. Mine osy rette Ramazan Bimashúlyna riyasyz kómek kórsetken patriottar bolghanyn aitu lәzim.

Ásirese, otyzynshy jyldarghy mәdeny qúrylysqa qaytalanbas ýles qosqan memleket qayratkeri Temirbek Jýrgenov turaly zertteu kitabyn jazarda (búl alpysynshy jyldardyng bas kezi edi) – әdebiyet institutynyng ghylymy qyzmetkeri, tynymsyz enbekqorlyghymen kezinde úly Múhannyng sýiispenshiligine bólengen Mardan Baydildaev «temir narkomnyn» zayyby men jaqyndaryn, qyzmettes, jerlesterin tauyp berip, kezdestirip, manyzdy derekter jinauyna jәrdemdesti.

Al Sanjar Aspandiarovtyng jaqyndaryn Orta Aziya respublikalarynan izdep tabugha geolog  Moldiyar Serikbaev kómektesti.

Búl eki azamattyng da Ramazan Bimashúlyna degen aq kónilderimen atqarghan qyzmetterin Núrkamal Nyghmetqyzy bizben әngimeleskeninde jyly sezimmen eske alyp otyrdy...

Osynday izdenisterimen ghylymy shygharmashylyghynyng bastauynda-aq nazaryna alghan últtyq intelliygensiya mәselesine Ramazan Bimashúly ózining kóptegen júmystarynda arnayy toqtaldy. Osy baghytta arnayy ghylymy taqyryptyng zertteluine belsendi týrde ýles qosty.

Mynany atap ótken oryndy bolmaq – kenestik intelliygensiyany qalyptastyru salasyndaghy partiyalyq-memlekettik sayasat, respublikanyng qoghamdyq-sayasy tarihyndaghy shygharmashyl ziyaly qauymnyng oryny men róli, olardyng jiyrmasynshy ghasyrdyng alghashqy shiyregindegi mәni eleuli bolghan «Alash», «Ýsh Jýz» partiyalary men islam (músylman) jәne ulema (ghúlamalar) odaqtaryna qatysuy, qazaq últynyng mәdeniyetin qalyptastyrugha eleuli ýles qosqan sol intelliygensiyanyng zansyz jazalanuy jónindegi shyndyqtardy aitugha baghyttalghan alghashqy talpynystar Ramazan Sýleymenovtin   basshylyghymen jasaldy.

Shyghystanushylyq – tarih ghylymyndaghy manyzdy taqyryp 

Qazaqtardyng materialdyq jәne ruhany mәdeniyetine Ortalyq Aziya kenistiginde qonsy ómir sýrgen shyghys halyqtary ghasyrlar boyy týrli dәrejede әserin tiygizip keldi.  Shyghys elderimen Qazaqstannyng sayasy jәne mәdeny baylanystaryn qarastyrghan Sýleymenovting kóptegen júmystary osy mәseleni zertteuge arnalghan-dy.

Búlardyng qatarynda «Shoqan Uәlihanov – shyghystanushy», «XVI-XVII ghasyrlardaghy Qazaqstan, Orta jәne Ortalyq Aziya», «XVII ghasyrdaghy Qazaqstan tarihynan (Abylaydyng syrtqy jәne ishki sayasaty turaly)» – (búl  enbekting alghashqy aty «Abylay» eken, alayda, jariyalanghanyna ýshinshi jylgha ayaq bassa da qayta qúru sayasatyna kóndige qoymaghan biyliktegi partiyanyng jergilikti iydeologiyalyq kýzetshileri ony solay qaldyru ziyandy dep tauyp, kitap atyn mindetti týrde ózgertudi talap etipti), «Qazaqstandaghy shyghystanushylyq zertteuler: tarih pen qazirgi ahualdyng keybir mәseleleri» degen kitaptary, respublikalyq, odaqtyq jәne sheteldik basylymdarda jariyalanghan kóptegen maqalalary bar.

Ghalymnyng basshylyghymen «Qazaqstannyng shekaralas eldermen XIII-XIX ghasyrlardaghy qarym-qatynasynyng tarihy: arab, parsy, týrki shygharmalarynan ýzindiler» degen ghylymy taqyryppen jýrgizilgen zertteuler de óte tanymdy da qyzghylyqty júmys retinde tanyldy.

Ramazan Bimashúly 1979 jyly Tarih institutynda shyghystanu bólimin ashugha múryndyq bolyp, oghan ózi alty jyl boyy jetekshilik etti. Ol dayyndaghan ghylymy kadrlar janadan ashylghan Úighyrtanu institutynyng jasaqtaluyna,  tez qalyptasyp yrghaqty júmys isteuine yqpalyn tiygizdi. Keyin búl ghylym ordasy Shyghystanu   institutyna ainaldy. Býginde oghan iri ghalym Ramazan Sýleymenovting aty berilgen.

Tarihtaghy «aqtandaqtardy» ketiru jolynda

Biyleushi partiya jariyalaghan qayta qúru sayasaty arayymen ghylymy zertteushiligin tabysty damytqan Ramazan Bimashúly Sýleymenov qoghamgha paydaly naqty iske de belsene atsalysty. Ol totalitarizm qyspaghynan zardap shekken tarihy әdilettilikti qalpyna keltirushilerding aldynghy sapyna túrdy. «Qazaq Respublikasy Ghylym akademiyasy Qoghamdyq ghylymdar bólimshesining tarihtyng «aqtandaqtaryn» jon jayyndaghy jәne ótken shaqtyng kelensiz múralaryn jenip shyghu jónindegi keshendi baghdarlamasy» dep atalatyn qújatty jasaushy әri ony oryndaushylardyng biri boldy.

Osy baghdarlama auqymynda ol birneshe taqyrypta jýrgizilgen ghylymy zertteulerge basshylyq etti. «Qazaqstan tarihy: «aqtandaqtar» atty maqalalar jinaghyn jazugha qatysty. Júrtshylyqtan jasyrylyp kelgen Shәkәrim Qúdayberdiyev, Maghjan Júmabaev, Jýsipbek Aymauytov, Mirjaqyp Dulatov pen Ahmet Baytúrsynov esimderi men shygharmashylyqtaryn aqtau jóninde 1988 jyly qúrylghan Qazaqstan Kompartiyasy Ortalyq Komiyteti Komissiyasynyng sheshimin oryndau maqsatynda jýrgizilgen auqymdy ghylymiy-úiymdastyrushylyq júmystargha basshylyq jasady.

«Ótkendi qalpyna keltiru – jeke adam men halyqtyng egemendigin qalpyna keltiru ýshin mýltiksiz oryndaluy tiyis búljymas talap bolyp tabylady» – ol jogharyda eske alynghan «Ádilet» atty tarihi-aghartu qoghamnyn  qúryltayshy jiynynda osylay degen edi. Ramazan Bimashúlynyng ózi osynau erejege senimdilikpen, elimizding shynshyl tarihyn janghyrtu jolynda janqiyarlyqpen adal enbek etip kele jatqan.

Alayda sodan bar bolghany ýsh jyl ótkende, mezgilsiz kelgen súm ajal onyn  ýlken josparmen damyghan ghylymy shygharmashylyghyn kilt ýzip tastady.

Adamgershiligi mol, ghylymgha adal berilgen otanshyl azamattyng keng kólemde jýrgizgen isterin ghalymdardyng keyingi buyny tabysty týrde jalghastyryp keledi. Kónilge demeu – sol.

Biylghy mereyjyl qarsanynda onyng birqatar ghylymy múrasy jinaqtalyp  shygharyldy. Qazaqtyng Ramazan Sýleymenov tәrizdi aituly oqymystysy jazghan ghylymy enbekter qogham iygiligine әli de úzaq uaqyt boyy pәrmendi qyzmet ete beredi.

Beybit QOYShYBAEV, Qazaqstan «Ádilet» tarihi-aghartu qoghamy tóraghasynyng orynbasary, tarih ghylymdarynyng kandidaty, jazushy.

Abai.kz

 

0 pikir