Jeksenbi, 28 Sәuir 2024
Hantalapay 8587 0 pikir 26 Shilde, 2016 saghat 11:08

QAZAQ JERI KIMNING MENShIGINDE?

TÓLEShOVTAN Lujkovqa deyin

Biylghy kóktem ailarynda Jer reformasyna qatysty el ishinde tughan tolqular nәtiyjesinde QR preziydentining núsqauymen qúrylghan komissiyanyng Astana qalasynda, Aqmola, Almaty, Qyzylorda oblystarynda ótkizilgen otyrystarynan keyin, jer mәselesimen tikeley ainalysqan ghalym retinde osy maqalany jazudy qolgha aldym. Halyq arasynda narazylyq tolquyn tudyrghan taqyrypqa terendemes búryn, jer dauyna qatysty jan-jaqty aqparatty saralay kelip, toqeter oiymdy birden aitayyn: Jerkomdy qúrudaghy negizgi maqsat – jerdi satu men sheteldikterge úzaq merzimge jalgha beruding «zalalsyzdyghyn» nasihattau, halyqty aldausyratyp, el ishindegi narazylyqty basu. Dәtke quat bolarlyghy – komissiyanyng qúramynda sanauly ghana bolsa da, azamattyq qogham ókilderining boluy.

Jer kodeksine engizilgen ózgeristerge qarsy 21 mamyrda Almaty men Astana jәne t.b. qalalarda ótkizilmek bolghan narazylyq sherulerge biylik tarapynan tyiym jasalyp, belsendi qayratkerler men aqparat ókilderin jón-josyqsyz ústap, tergeuge alyp, aiyppúldar salu – azamattyq qúqyqtyng óreskel búzyluy, biylik basynda otyrghandardyn, «kýsh kórsetu» organdarynyng óz ókilettikterin asyra paydalanuy dep sanaymyn. Jer mәselesi jónindegi «narazylyqty úiymdastyryp», «mitingilerdi qarjylandyrdy», «memlekttik tónkeris jasamaq bolypty» degen «Tóleshovtyng toby» halyqtyng nazaryn basqa arnagha audarudyng ghana amaly bolsa kerek. Sebebi osy tónirektegi aqparatty saralay kelgende, jer mәselesine qatysty halyq narazylyghyn, eldegi sayasiy-әleumettik tolqudy әldebir kriminaldyq-mys toptardyng әreketi degen synaymen jyly jauyp qoygha talpynys bayqalady. Sonda Jer kodeksine engizilgen ózgeristerge qarsylyq bildirip, QR preziydenti men el ýkimetine ýndeu jariyalaghan ziyaly qauym ókilderi de Toqtar Tóleshovtyng aidauymen jýrgen be?

Al anyghynda jerge qatysty tolqu qalay payda bolyp edi? Halyqty sonshalyq dýrliktirgen narazylyqqa paydalanylmay jatqan-mys 1,5 mln gektar jerdi auksion arqyly satu nemese sheteldikterge 25 jylgha jalgha beru, búryn 49 jylgha jalgha berilgen jerdi jaldaushylaryna satyp alugha mәjbýrleu mәselesi týrtki bolghan joq pa edi? Osy memlekettik keri sayasatqa «Tóleshovtyng tónkerisi» qalay sebepker bolyp shygha keldi?

Eger «jer dauyna» sebepker bolghan mәseleni eske alar bolsaq, QR ýkimeti men Últtyq ekonomika ministrligi bir jyldyng ishinde jalgha bergen jerdi iyelerine tolyq qúnyna satyp aludy jýktep, sonyng esebinen memleket budjetine 500–600 mlrd tenge qarjy týsiru bolghany eske týsedi. Statistika komiytetining resmy derekterine sәikes, 2015 jyly elimizde 215, 4 mln gektar jer auyl sharuashylyghy ainalymynda, sonyng 24,8 mln egistik jer bolghan eken.

Songhysynyng 14,4 mln gektary jeke sharuashylyq seriktestikteri men aksionerlik kompaniyalargha, 9,2 mln ga – sharua qojalyqtaryna jalgha berilgen, 387,4 myng ga auyl sharuashylyq kooperativterine tiyisti bolghan. Memlekettik zandy túlghalar qaramaghynda – 139,4 myng ga jer bar eken.

Býgingi tanda auyl sharuashylyq ainalymdaghy jerlerding 1,3 mln gektary nemese 1 %-gha juyghy jeke menshikte, qalghandary jalgha berilgen. Respublika boyynsha jer iyelenip otyrghan sharua qojalyqtary men basqa zandy túlghalar sany 189 mynnan asatyn bolsa, onyng 76 018-i, yaghny 40,2 payyzy halyq tyghyz ornalasqan Ontýstik Qazaqstan oblysynda, 45 936-y nemese 24,3% Almaty oblysynda, 16 687, yaghny 8,8 % Jambyl oblysynda ornalasqan.

Yaghni, eldegi sharua qojalyqtary men jerge qatysty zandy túlghalardyng 70 payyzdan astamy tek qana ontýstik ónirlerge tiyesili. Dәndi jәne mayly daqyldardyng basym bóligin óndirip otyrghan Qostanay oblysynda – 5558, Aqmola – 4224, Soltýstik Qazaqstan oblysynda – 3046 jer iyelengen zandy túlghalar bar.

Endi jeke jәne zandy túlghalar jalgha alghan jer kólemi boyynsha taldau jasap kórelik. Ontýstik Qazaqstan oblysynda 1-den 50 gektargha deyin jeri bar sharua qojalyqtarynyng sany 58 366 (500–1000 gektar aralyghynda – 185, 1000-nan 10000 gektargha jetetinderi – 78), Qostanay oblysynyng salystyrmaly kórsetkishteri – 291 (697 jәne 735 eken). Almaty men Soltýstik Qazaqstan oblysyn salystyrsaq, birinshisinde jer kólemi 1-den 50 gektargha deyin 33 452 sharua qojalyghy bolsa, ekinshisinde tiyisinshe – 273, 500–100 gektar aralyghyndaghy jer iyeleri – 838 jәne 382, 1000 gektardan jogharghylary – 505 jәne 308.

Iri jer iyelenushiler KIMDER?

Keltirilgen derekter ontýstik ónirdegi sharua qojalyqtar sany soltýstik ónirmen salystyrghanda on esege juyq kóp, biraq ta olardyng 94–99%-nyng jer kólemi shaghyn ekenin kórsetedi, kerisinshe, soltýstik ónirde iri jer iyelenushiler ýlesi 30–40%-gha jetedi, shaghyn jer kólemi barlar – 17–21%. Eskere ketetin mәsele – ontýstik ónirdegi iri jer iyelenushiler negizinen mal sharuashylyghymen ainalysatyndar, demek, olardyng qaramaghynda shól men shóleyt aimaqtar, tauly-tasty jayylymdyq jәne shabyndyq jerler. Búl ólkede myndaghan gektar egistik jerleri bar jer iyelenushiler – egemendikting alghashqy jyldary QR premier-ministri bolghan Sergey Tereshenko siyaqty biren-saran jeke nemese zandy túlghalar.

Elimizding soltýstik ónirine kelsek, múnda auyl sharuashylyq ainalymyndaghy 3 mln gektardan astam jer 3 iri kompaniya nemese holdingting biyliginde. Olargha 1,5 mln gektar egistik jeri bar «Ivolga» toby, «QazEksportAstyq» AQ holdingi (1,0 mln ga), «Agrosentr Astana» (700 myng gektar). Múndaghy «Ivolganyn» qúryltayshylary – Resey men Qazaqstan azamattary, egistik jerining birazy Ontýstik Oral aimaghynda. Osy topqa SQO-daghy «Álibiastyq», «Sesnaastyq», «Avtorota», «Maslodel» JShS, «EVRAZIYa» toby jәne t.b. astyq kompaniyalaryn jatqyzugha bolady (búlardyng әrqaysysynda 100–150 myng gektar egistik jerler bar). Atalghan kompaniyalardyng qúramyna egis kólemi 20–30 myng gektargha jetetin dәndi jәne mayly daqyldardy ósiruge mamandanghan iri auyl sharuashylyq kәsiporyndary kiredi, sondyqtan jer kimning menshiginde ekenin naqty aitu qiyn.

Mәselen, egis kólemi bir million gektargha juyq «QazEksportAstyq» holdingin alsaq, onyng qúramyna SQO-nyng qúnarly jerlerinde ornalasqan «Yasnaya Polyana», «Vishnevskiy», «Stepnoishim tәjiriybe sharuashylyghy» jәne taghy sol siyaqty, әrqaysysyna ondaghan JShS-ter kiredi. Auyl sharuashylyghyn zertteushi ghalym bolghandyqtan, atalghan sharuashylyqtardyng jaghdayyn birshama bilemin: egistik jerlerining boniyteti jaman emes, gumusy ortasha qara topyraqty aimaqta ornalasqan. Olardy auyl sharuashylyghyn jaqsy biletin, tәjiriybesi mol mamandar basqaryp otyr. Topyraqty óndep, túqym sebetin, aram shópterge qarsy gerbisid shashatyn, ósirilgen ónimdi ysyrapsyz jinap alatyn zamanauy tehnikalarmen jaraqtalghan, saqtaytyn qoymalary da jetkilikti.

Resmy mәlimet boyynsha, 2012 jyly «QazEksportAstyq» AQ-nyng tabysy 471 mln dollar bolsa, 2014 jyly 22 mlrd tengege shyghyngha batqan. 2016 jyly defoltqa týsip, 11 mausymda qaryzdary destrukturizasiya arqyly rettelgen kórinedi. Aksionerlik qoghamnyng qúryltayshylary ýsheu, sәuir aiyndaghy derekterge sәikes, onyng 44,7 %-y Moldabekov Ruslangha tiyeseli, «Investkomnyn» ýlesi – 46,6%, «Evrobanktiki» – 8,6 %.

Qazaqstan fermerler odaghynyng tóraghasy Áuezhan Darinovtyng mәlimetine qaraghanda, 6%-dan aspaytyn iri auyl sharuashylyq kәsiporyndarynyng qolynda 70% egistik jer shoghyrlanghan. Memleket tarapynan auyl sharuashylyq óndirisin qoldaugha bólinip jatqan milliardtaghan budjet qarajatyn alyp jatqan da, әriyne – solar.

SQO-da «Avtorota» dep atalatyn Resey kompaniyasyna ondaghan myng gektar jer jalgha berilgen, onyng qaramaghyndaghy sharuashylyqtar dәndi jәne mayly daqyldar ósiredi. Estuimshe, atalghan kompaniyagha kiretin seriktestikter men Qiyaly elevatorynyng negizgi iyesi – Mәskeuding búrynghy meri Yuriy Lujkov. Ony Tayyr Mansúrov myrza oblys әkimi bolyp túrghan kezde osylay jarylqaghan kórinedi. Elbasyn Astana kýnimen qúttyqtaugha Lujkovtyng búryn jyl sayyn kelip túruynyng sebebi de osy boluy mýmkin.

Memleket esebinen BAYYGhANDAR

Kelesi topqa egin sharuashylyghymen qatar, mal sharuashylyghyn, sýt óndiru, mal bordaqylau júmystaryn óndiristik dengeyge jetkizgen iri agrofirmalardy jatqyzugha bolady. Olar keshegi Kenes zamanynan belgili, qús ósirumen qatar, dәndi jәne mayly daqyldar egetin Ibragim Jangurazov basqaratyn Aqmola oblysyndaghy «IYjevskaya», Ivan Adamovich Sauer jetekshilik etetin «Rodina», Soltýstik Qazaqstan oblysyndaghy «Zenchenko –K» agrofirmalary. Songhylaryna osydan on jylday búryn Kanadadan әr basy 7–8 myng dollar túratyn jýzdegen tayynshylar úshaqpen әkelingen. Býgingi tanda atalghan kәsiporyndar Astana men Petropavldy et-sýt ónimderimen qamtamasyz etip otyrghan iri óndiris oryndaryna ainaldy. Ondaghan myng gektar jerge dәndi jәne mayly daqyldar egip, olardyng túqym sharuashylyghyn jolgha qoyyp, qatardaghy sharuashylyqtardy sapaly túqymmen qamtamasyz etedi. Atalghan sharuashylyqtardyng joghary kórsetkishterge jetuine memleket tarapynan qoldaudyng biraz kómegi tiydi. Kezinde iri qaranyng asyl túqymdaryn satyp alugha, olargha arnalghan keshenderding qúrylysyn salugha, dәndi jәne mayly daqyldardy ósirip, ónimin jiyatyn zamanauy shetel tehnikalarymen jabdyqtaluyna, auyl sharuashylyq ónimderin óndeu men óndirudi industriyalyq dengeyge deyin kóteruge memleket tarapynan milliardtaghan subsidiya bólindi. Sondyqtan osynday mamandandyrylghan iri sharuashylyqtar memleket menshiginde qaluy kerek, bir adamnyng jekeshiligine bergende ne útamyz?

Endi egis kólemi ondaghan myng gektar bolatyn jekeshelendirilgen sharuashylyqtar jayly. Qostanay oblysynyng Qarabalyq audanynyng eng shúrayly jerinde «Zernovaya industriya» men «Agrotor» dep atalatyn iri sharuashylyqtar bar, olardyng negizgi qúryltayshysy – belgili biznesmen Núrlan Smaghúlov kórinedi. Aqmola oblysynyng Shuchie audany Kenesary auylynda egistik jeri 10 myng gektardan asyp týsetin «Esiyl-AGRO» JShS-ning iyesi SQO-daghy bir audannyng әkimi deydi. Jaqynda Kókshetauda ótken Jer komissiyasynyng otyrysynda oblys әkimi Kulagin myrzanyng qaramaghynda 80 myng gektar egistik jer bar ekeni mәlim boldy. SQO-nyng Ghabit Mýsirepov audanyndaghy «Túqym» dep atalatyn mamandandyrylghan iri JShS-ning qúryltayshysy Talghat Aqaev – Almaty qalasynyng túrghyny kórinedi, al sharuashylyqty senimdi ókilderi basqarady. Búlardyng kópshiligi óz jerine qosa, mehanizatorlar men aghartu jәne t.b. mekeme qyzmetkerlerining Reseyge qonys audarghan jer iyelerining ýlesin satyp nemese qosyp alghan. Atalghan jәne osy siyaqty seriktestikterding negizgi qúryltayshylary jalgha alghan jerlerin birtindep satyp alugha baylyghy da, mýmkindigi de jetedi ghoy dep oilaymyn. Sondyqtan da ondaghan myng gektar jeri bar latifundisterge auyl sharuashylyq jerlerining jeke menshikke ainalghany tiyimdi, býgingi tanda olar jerdi jenildikpen jarty baghasyna satyp alyp, arada biraz jyl ótkennen keyin óz baghasyna nemese qymbatqa satyp, baylyqqa shashetekten kenelui mýmkin.

Soltýstik ónirde jer kólemi 1–2 myng gektargha juyq, qajet tehnikalary bar, óz kýshimin túqymyn seuip, egisin kýtip-baptap, ósirilgen ónimin jiyp alyp, saqtaugha shamasy jetetin ortasha sharua qojalyqtary bar. Egis kólemi 50–100 gektardan aspaytyn shaghyn jer iyeleri qajet tehnikasy men qarajaty bolmaghandyqtan, agrotehnikalyq sharalardy útymdy merzimde atqara almay, egisterin aramshóp basyp, ósirilgen ónimin merziminde jiya almaytyndyqtan, jerin iri sharuashylyqtargha subarendagha ótkizuge tyrysady nemese ýlesi solardyng menshigine ótip ketken.

Qara halyqqa NE QALDY?

Meni tolghandyratyn bir súraq: býginde jalgha berilgen jerding naqty iyesi kim? Mәselen, kókónis, jemis-jiydek, bau-baqsha, maqta men qant qyzylshasyn ósiretin ontýstik ónirdi alsaq, onda jerding naqty iyesi bar, әrkimning menshiginde shekarasy naqty aiqyndalghan jer bar. Jappay jekeshelendiru kezinde ontýstik ónirding maqta men qyzylsha ósiretin jerleri bólshektenip, endi iri kooperativter qúrugha basyn biriktire almay otyrmyz. Shaghyn sharua qojalyqtarynyng tehnika satyp alugha shamasy kele bermeydi, sondyqtan qol enbegi kóp qajet etiledi, ónimning ózindik qúny jogharylap, sapasymen qatar bәsekelestikke qabilettiligi de tómen.

Býgingi zannamalar negizinde qarapayym halyqqa auyl manyndaghy jayylymdyq jәne shabyndyq jerler ghana qaldy. Ókinishke oray, olardyng da shúrayly jerleri jekeshelendirilgen. Almaty oblysynyng Rayymbek audanyna qarasty búryn eki-ýsh audannnyng jýzdegen qora qoyy men ýiir-ýiir jylqysy, tabyn-tabyn siyry jayylatyn Qabandy, Qarqara, Mynjylqy siyaqty jaylaular da jekeshelendirilgen. Olardyng orman qory ghana memleket menshiginde qalghan. Al aulasyndaghy birer bas malyna qystyq shóp dayyndaytyn qarapayym halyq tabighy shabyndyqtardyng iyesine aqsha tóleuge mәjbýr. Kegen asuynyng yldiyndaghy Temirlik dep atalatyn auyl manynda joldyng eki jaghyndaghy shabyndyq jerdi búrynghy audan әkimi iyelengen. Jer iyesi eshqanday enbek jasamay, jyl sayyn shóp satyp, kóldeneng tabysqa keneledi. Búrynghy Narynqol audanynyng tabighaty әdemi, kóz tartar jerlerining kópshiligi biylikke jaqyn eki-ýsh jeke túlghanyng menshigine ainalghan.

Negizi eldi mekenderding ainalasyndaghy jayylymdyq jәne shabyndyq jerler auyldyq nemese audandyq әkimshilikting menshigine ótkeni dúrys. Shabyndyqtar telimge bólinip, malgha shóp dayyndaugha satylghannyng ózinde qarjy jergilikti budjetke týsip, auyldyng infraqúrylymyn damytugha júmsaluy qajet.

Songhy kezde Almaty oblysynda jeke menshikke satylghan auyl sharuashylyq jerlerining ainalasyna mal men adam ótpeytindey etip, biyiktigi 2 metrdey beton baghanalar ornatyp, tikendi sym tartyp, qorshap alatyndardy bayqap jýrmiz. Rayymbek audanynyng Qarqara auylynyng tómengi jaghynda 100 gektarday jer osylay qorshalghan, iyeleri – Semeyding azamattary deydi.

Juyqta «Dat» gazetinde jariyalanghan bir maqalada Myrzatay Joldasbekov myrzanyng kýndeliginen keltirilgen derekte 28 gektar shabyndyq jerin qorshau ýshin әr 3 metr sayyn biyiktigi 2 metrge jetetin temir baghanalar ornatyp, sym tartqanyn, olardyng týbine birneshe avtokólik sement ketkenin jazghan eken. Al myndaghan gektar jerdi qorshap kóriniz? Biz zayrly memleket qúrdyq deymiz, damyghan elding qataryna qosylmaqpyz. Batys Europa, AQSh pen Kanada, Japoniya men Shyghys Aziya elderinde issaparda bolghan kezimde jeke menshik jerlerding tikendi sym temirmen qorshalghanyn kim kóripti? Adam azdy ma, әlde zang dәrmensiz be?

Jerdi 25 jylgha jaldaugha KIMDER KELEDI?

Birinshi kezekte kim keletini aidan-anyq. Bizdi jarylqap, Batys Evropa elderinen, әsirese egemendikting alghashqy jyldary tarihy otandaryna ýdere kóship ketken enbekqor, isker, úrlyq jasamaytyn, ótirik aitpaytyn, zandy qúrmetteytin nemister kele qoymas. Reseyding iygerilmey jatqan óz jerleri jetip jatyr, qaytadan tyng iygeruge olar da kelmeydi.

Songhy 70 jylda halqynyng sany 5–6 ese ósip, 30 milliongha jetken ózbek bauyrlarymyz elimizding ontýstik ónirlerine aghyluy mýmkin. Biraq múnda bos jatqan jer joq.

Qazaqstan jerin jalgha alugha halqynyng sany 1,5 milliardtan asqan shyghystaghy kórshimiz aghylyp kelerine kýmәn joq. Bastapqy kezde 5–10 myng adam kelgenning ózinde 25 jylda olardyng sany milliongha jetpesine kim kepildik beredi? Jerdi úzaq merzimge jalgha alghan son, jaldaushy infraqúrylymdar, túrghyn ýy jәne t.b. qúrylystar salady. Topyraqty óndep, egisti kýtip-baptau, ósirilgen ónimdi jinau ýshin olar óz tehnikalaryn, tynaytqyshtar men týsimdilikti kýrt kóteretin biologiyalyq belsendi zattaryn, aramshópterge qarsy shashatyn gerbisidter jәne taghy basqa da uly himikattaryn ala keledi.

Songhy jyldary ósimdik qorghau qúraldaryn shygharuda Qytay aldynghy oryngha shyqty, olar kóbinese liysenziyalyq merzimi bitken pestisidterding balamalaryn shygharumen ainalysady. Jer Qytay azamattaryna jalgha berilse, olar joghary ónim alu ýshin tynaytqyshtar men pestisidterdi keninen qoldanyp, ekologiyalyq jaghdaydy biraz ushyqtyruy mýmkin. Al uly himikat qaldyqtarymen óndirilgen ónimmen qatar, topyraq pen aua da lastanuy yqtimal.

Jerdi sheteldikterge jalgha beruding eshqanday qauip-qateri joq ekendigine qalyng qauymdy sendiru ýshin, egistik jerlerding qúnarlyghyn túraqty baqylap, kórsetkishining tómendeuine jol bermeymiz degen habarlar taray bastady. Shyndyghyna kelsek, bizding elde múnday baqylau jýrgizetin kәsiby mekeme de, oghan qajetti mamandar da joq. Basqany bylay qoyghanda, búrynghy auyl sharuashylyq viyse-ministri, býginde parlamentte auyl sharuashylyghy salasy boyynsha komiytetti basqaryp otyrghan Saparhan Omarov myrzanyng ózi búl saladan maqúrym ekeni belgili bolyp qaldy. Ol mausym aiynyng bas kezinde teledidardan bergen súhbatynda elimizde gumus (qara shirindi) mólsheri jetkilikti jer kólemi bar-joghy 1% ekenin aitty. Sonda qara shirindisi 3–4 %-dan kem emes Qostanay, SQO, Aqmola, Pavlodar men ShQO-nyng qara topyraqty aimaqtary qayda qalghany? Basqa – basqa, al memlekettik maman sanalatyn Omarov myrzanyng búl deregi dúrys emestigi aidan anyq.

Áriyne, tyng iygerilgennen bergi jarty ghasyr aralyghynda topyraqtaghy gumus mólsheri salystyrmaly alghanda 20–30 % tómendegeni jayly aqparatty joqqa shygharugha bolmaydy. Biraq soghan qaramastan, ylghal jetkilikti jyldary soltýstik ónirde jazdyq bidaydyng jana sorttarynyng bir gektargha shaqqandaghy týsimdiligi 4–5 tonnagha jetedi. Búl – el seleksionerlerining jetistigi, 50–60 jyl búryn múnday kórsetkish bolmaghan. Ylghal jetkilikti jyldary gumus mólsheri 2 %-dan aspaytyn ontýstikting súr jәne ashyq-qonyr topyraghynyng ózinde dәndi daqyldardyng gektargha shaqqandaghy týsimdiligi 2,5-3 tonnagha jetetinin, suarmaly jerlerde jýgeri 10 tonnadan ónim beretinin Omarov myrzanyng bilmegeni me? Topyraghynda gumus mólsheri tómen Almaty, Jambyl men OQO-nyng shaghyn sharua qojalyqtary jemis-jiydek jәne kókónis ónimderimen elimizding túrghyndaryn tolyq qamtamasyz etuge mýmkindigi bar.

Demek, Qazaqstan ýshin basty faktor – topyraqtaghy gumus mólsheri emes, ósiriletin daqyldardyng ylghalmen qamtamasyz etilui. Topyraqtyng qúnarlyghy jayly toqtalyp otyrghanymnyng basty sebebi – ertengi kýni jemqorlyq pen paraqorlyq jaylaghan memlekettik mekeme qyzmetkerleri egistik jerding qúnarlyghyn tómendetip jiberding degen syltaumen qorghansyz shaghyn sharua qojalyqtarynyng jerlerin tartyp alugha jol ashuy mýmkin. Qazaq jerining qalghan-qútqan qúnaryn saqtau ýshin, sheteldikterge jerdi satugha jәne úzaq merzimge jalgha beruge bolmaydy. Jer óz azamattarymyzgha jeke menshikke satylatyn bolsa, ony basqa bireuge, әsirese shetel azamattaryna ekinshi qaytara satugha tyiym salatyn zandyq negiz jasaluy tiyis.

Tek auyl sharuashylyq ainalymyndaghy jer ghana emes, jalpy Jer mәselesi, onyng qazba jәne t.b. tabighy baylyqtaryn, әsirese jyl asqan sayyn tapshylyghy arta beretin su resurstaryn halyq iygiligine tiyimdi paydalanu mәseleleri Jer kodeksinde jan-jaqty kórsetilui tiyis. Jerge investisiya qúyamyz dep, ony sheteldikterge bas-kózsiz satu – memlekettik hәm halyqtyq qylmys sanaluy tiyis. Jerdi bolashaq úrpaqqa amanat etip qaldyru – әr qazaqtyng azamattyq paryzy boluy kerek.

Múrat QOYShYBAEV, Auyl sharuashylyq ghylymdarynyng doktory, professor

«Obshestvennaya pozisiya»

(proekt «DAT» №29 (346) ot 21 iilya 2016 g. 

 

 

0 pikir