Seysenbi, 14 Mamyr 2024
Mәiekti 7063 1 pikir 22 Jeltoqsan, 2015 saghat 15:05

ÚLTTYQ VALUTAMYZDYNG ÚLTARAQTAY QÚNY JOQ PA?

Jaqynda ukrainalyq «ForexClub» saraptama ortalyghynyng mamandary Qazaqstan tengesi TMD men Europadaghy eng әlsiz valuta degen tújyrym jasaghan. Saraptama qorytyndysy boyynsha Qazaqstan tengesi 2015 jyly AQSh dollaryna shaqqandaghy bagham boyynsha 85,2% payyzgha qúnsyzdanghan.

2015 jyldaghy TMD jәne Europa elderindegi dollar dinamikasy tómendegidey kórsetkishke jetken.

Ukrainalyq saraptama ortalyghynyng zertteulerine sýiensek, 2015 jyly Qazaqstan tengesi – 85,2% -gha  qúnsyzdansa, Belarusiya – 54,3%, Ukraina — 48,7%, Qyrghyzstan – 33,9%, Ázirbayjan – 33,8%, Tәjikstan – 28,9%, Gruziya – 28,7%, Týrkiya — 28,4%, Moldova — 26,6%, Resey – 25,9 payyzdyq devalivasiyany ótkergen.

Osylaysha Qazaqstan tengesi Europa men TMD ishinde eng qúnsyz valiutagha ainalyp shygha kelgen (http://www.matritca.kz/news/28266-tenge-nazvali-samoy-slaboy-valyutoy-sng-i-evropy.html).

Esterinizde bolsa, Qazaqstannyng Últtyq banki 2015 jyldyng 20-tamyzy kýni últtyq valuta - tengeni erkin ainalymgha jiberu turaly sheshim shygharghan bolatyn.

Al qazir Almaty qalasyndaghy aiyrbas punkterinde AQSh dollarynyng baghamy 344 tengeni qúrap otyr.

Últtyq bankting qazirgi tóraghasy Daniyar Aqyshev myrza, ertengi kýni tenge baghamynyng qanday bolatynyn boljay almaytynyn aitqan (http://finance.nur.kz/news/valyuta/981792-akishev-ne-mozhet-skazat-chto-budet-s-kur.html).

Osy rette biz qazaqstandyq qarjy salasynyng mamandarynyng pikirlerin bilmek bolyp, bir qatar qarjygerlerge telefon soqtyq.

Qazaqstan tengenisienng TMD jәne Europadaghy eng әlsiz valiutagha ainaluyna qatysty pkirin bilmek bolyp qarjyger Iliyas Isaevqa telefon shalghanymyzben, qarjyger qalta fonyn kótermedi.

Sodan keyin Qazaqstandaghy orys tildi BAQ-ta súhbattary jii jariyalanatyn ekonomist Meruret Mahmútova hanymgha qonyrau shaldyq. Ókinishke oray, biz qonyrau shalyp, habarlasqan jerden ol kisi joq bolyp shyqty. «Bizde onday adam júmys istemeydi. Olar eski arendatorlar bolghan. Qazir kóship ketti»,- degen jauap aldyq.

Sonday-aq, ekonomist Timur Nazhanovqa da qansha telefon shalghanymyzben eshqanday jauap bolmady.

Al qazaqstandyq qarjyger, sarapshy Qúdaybergenov Oljas myrzanyn  jeke telefony baylanys ayasynan tys jerde eken. Úzyn-sonar ýnsizdik. Tek birazdan keyin ghana, qarjyger Ghúsman Ámriyn myrza bizding qonyraugha jauap berdi. «Qazir Mәskeude jýrmin. Bizde jinalys bastalghaly jatyr. Erteng týsten keyin habarlasayyqshy»,- degen jauap estip soghan  razy boldyq.

Al taghy bir qarjyger Ghalym Baynazarov myrza sheteldik delegattarmen birge jýr eken. «Aylanalayyn, inim, men qazir jinalysta otyrmyn. Býgin mýlde qolym tiymeydi. Erteng habarlasyp kóriniz»,- dep qysqa qayyrdy.

Osylaysha ukrainalyq «ForexClub» saraptama ortalyghynyng mamandary eng әlsiz valuta dep tapqan tengemiz turaly jaq ashyp pikir bildiretin maman tappay dal bolyp otyrmyz. Shamasy, bizding ekonomisterimiz ben qarjygerlerimiz óte-móte qauyrt júmys ýstinde bolghandyqtan, qonyrauymyzgha jauap beruge uaqyt taba almasa kerek.

Desek te, qarjy salasynyng mamandary hәm bilgirleri bos uaqyt taba almay jýrgende, Qazaqstannyng Tәuelsiz kәsipkerler assosiasiyasynyng preziydenti Talghat Akuov degen azamat «Vremya» gazetine súhbat, berip, mәlimdeme jasaghan.

Akuov myrzanyng aituynsha, Qazaqstan Resey jәne Qytay sekildi qos alpauyt memleketpen yntymaqtasyp, sauda qatynastaryn qalypty ústap otyr. Alayda songhy jaghdaylargha baylanysty (tengening qúnsyzdanuy) Qazaqstan  tengeden de, dollar men eurodan da bas tartu kerek eken. Qazirgi jaghdayda 85 payyzgha qúnsyzdanghan últtyq valuta – tenge el ekonomikasyn túnshyqtyruda-mys.

«Qazirgi qarjylyq qiyndyqtargha baylanysty, Qazaqstan ýshin eng tiyimdi sheshim – euro men dollardan tolyqtay bas tartyp, EAEO-gha mýshe ózge de memlekettermen birlese otyryp, ortaq valutagha kóshkenimiz jón. Biz qazir Qytay men Reseyding birin tandauymyz kerek. Qytaydyng ekonomikasy túraqty. Halyqaralyq naryqta Qytay yuany esh ózgerissiz saqtalghan. Alayda,  bizding tarihy jәne geosayasy jaghdaylarymyz Qytaymen biriguge mýmkindik bermeydi. Onyng ýstine, Qytaymen salystyrghanda halyq sany men naryq jýiesi jer men kóktey. Al, Resey men bizding tarihymyz ortaq. Sondyqtan, bizge Reseymen birigip, tengeden bas tartyp, rublge auysu kerek»,- depti Akuov.

Al osynyng aldynda Qazaqstan Preziydenti Núrsúltan Ábishúly Nazarbaev eshqanday ortaq valutanyng bolmaytynyn aitqan  edi (http://stan.kz/nazarbaev-eshkanday-ortak-valyuta-bolm/). Soghan qaraghanda, Akuov myrza Elbasynyng súhbatyn estimegen siyaqty, әlde eleng qylghysy kelmey me eken?..

Týiin: Qazaqstannyng últtyq valutasy Europa men TMD ishinde eng qúnsyz әri әlsiz valutagha ainaldy. Osynday alaghay da, búlaghay kezende qazaqstandyq ekonomisterding «lәm-miym» dep jaq ashpauy aqylgha syiymsyz. Bas bankir basyn ashyp, boljam jasay almaymyn dedi. Al qazaqstandyq ekonomister men qarjygerler osy jaghdaydy týsindiruge qúlyqsyz. Bәri qauyrt júmys pen jinalysta jýr. Keyinirek qayta habarlasarmyz...

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz 

 

1 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1981
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2370
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1944
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1571