Júma, 26 Sәuir 2024
Ádebiyet 7744 0 pikir 13 Shilde, 2015 saghat 10:42

ÓLEYIN DEP ÓLMEYDI ÓLERLIK JAN (Uәsilanyng joqtauy)

                                                                       ...Sózimdi key nadandar únatpaghan.

                                                                          Jýzine búl fәniyding kóz tastasam,

                                                                          Pende joq mәngi qalyp túraqtaghan

                                                                                       (Qojabergen jyrau)

  Ghúmyrlyq tirshilikte adam pende bolyp jaratylghan song talay tepki men teke-tiresu arqyly qaytymsyz qaqpaqylgha qabynbay, baz keship, taghylym týzeydi. Ómir ghoy, әriyne.  Alayda, «ómir bar jerde, ólim de bar». Áytkenmen de danalar men úlylardyng dýnie saluy, býtin bir halyq pen tútas últ ýshin – tausylmas taqsyret, qayyspaytyn qasiret ekendiginde kәdik joq. Songhy dem terennen tanbalanyp, búlqynysqa týser sәtinde, jýrekten beriletin tylsym ol – aqyrghy ayan. Abaydyng ayany, aghasy Tәkejangha «ez kýnde óledi, er bir-aq óledi» degeni. Aghanyng auyr kýrsiniste kýnirengen bauyryna aitqan baqúly kez kelgen jýrekti eritip, eljiretetini adam tabighatyndaghy sezimining úly tanymy. Sol tanym adam balasynyng óne-boyyna terendelip tamyrlana beredi. Tamyr jayyp qana qoymay jan-әlemdegi ómirlik ólshem men ótken ghúmyr qújynaghan qúsa bolyp zarly zapyranyn sarqa tógedi. IYә. Zapyran. Abaydyng zapyrany:

                                           Saryarqanyng samaly-ay,

                                           Samalda ósken dýniye-ay.

                                           Qorlyqta ótken ómir-ay,

                                           Ótti degen osyma-ay,-

degen zarly samal bayau ghana buyrqanys pen túla boydy túmandandyra týsedi.

     «Tas týsken jerine auyr» demey me dana halyq?! Al ol kemeldilikting úly kemengeri bola túra, týsken jerine ghana emes, múqym últqa tanylghan taqshylyq.

    «Kýnim sanauly, men de joqpyn, daua joq!» degen eken Baymaghambetke [6,396-b]. Sol sanauly kýni, ruhany dertting beydauasyna úshyraghan úly keudening ystyq demi osylaysha soghysyn toqtatty.

      «Shól dalany jaryp aqqan dariyaday iygilik ómir ýzildi. Sonau bir shaqta taqyr, jaltyr biyik basyna jalghyz shyqqan zәulim ósken alyp shynar qúlady. Ómirden Abay ketti.» Zaryqqan kónil-ay, ómirding ashysy jegidey jedi, mynmen jalghyz alysty. Qam kónildi bunamay qoymaydy, ansarly arman sharq úra, jýrekti eljiretedi, biraq ta ómirlik qaghida osy. Kónesiz de kóndigesiz.

                Abay baqilyq bolghan song ózining qolynda ósken nemeresi, aqyn Uәsila Maghauiyaqyzy (1890-1954) qamyqqan kónilin bylaysha aghyta tolghaydy:   

                                         Múnday da ajal kórding be

                                         Tonaudan bir kýn tanbaghan?!

                                         Mendey de gharip bar ma eken,

                                         Baqytynyng oty janbaghan?

                                         Qyzyqty dәuren oty joq,

                                         Dýnie boldy tar maghan.

                                         Sizsiz de maghan jaryq joq,

                                         Ózgege meyirim qanbaghan.

                                         Artynda qaldyq kóp jetim.

                                         Armanda bolyp zarlaghan...

degen yzgharly tolghanys, qanatynan aiyrylghan balapannyng jaraly jýregining syzyn aqtarady. Qúsaly qayghynyng lebi osy ýnnen anyq estiledi.

    Al sol jýrekting lebin sezinip, ótkendi saralap, maqsatyn aiqyndau bolashaqtyng enshisindegi baghdarly betbúrystyng kuәsi bolmaq!

 

 

Ázimhan ISABEK

M.Áuezov atyndaghy OQMU-dyn

2-kurs studenti

Abai.kz

0 pikir