Senbi, 27 Sәuir 2024
Biylik 4059 0 pikir 18 Shilde, 2015 saghat 14:34

DSÚ QAZAQSTANDY JANA BELESKE KÓTEREDI

Biylghy jyldyng jeltoqsanynda Qazaqstan býkilәlemdik sauda jýiesin týzip otyrghan Dýniyejýzilik sauda úiymyna tolyqqandy mýshe bolady. Sóitip, búiyrsa 2016 jyldyng basynan elimiz dýnie elderining basym bóligimen sauda-sattyqtyng jana tәrtibine kóshedi. Endeshe, qazaqstanstandyq ekonomika tarihynda aldaghy uaqytta mýldem jana kókjiyekter ashylyp, tútynushylar ýshin tandaudyng keng mýmkindigine jol salynady. Áriyne, bәsekelestikti birinshi oryngha shygharatyn saudanyng jana tәrtibi onay bolmaytyny da anyq. Degenmen, búl Qazaqstannyng әlemning ozyq otyz elining qataryna qosylu mejesine aparatyn mindetti baghyttyng biri.

Ayta keterligi, Dýniyejýzilik sauda úiymyna qosylu barysyndaghy ýderister Qazaqstan kelissózderi Úiym tarihy bo­yynsha eng kýrdeli boldy. «Qazaqstannyng Úiymmen, onyng mýshelerimen aradaghy kelissózderi 19 jyldan astam merzimge sozyl­dy. DSÚ hatshylyghynyng jәne bizben kelissóz jýrgizgen iri memleketterding pikirine zer salsaq, DSÚ qúrylghaly beri bizding kelissózder eng kýrdeli kelissóz bolyp tabylady eken. Sebebi, biz Kedendik odaqtamyz, múnymen birge 2012 jyldan bastap Euraziyalyq ekonomikalyq odaqqa da mýshe bolyp tabylamyz. Sondyqtan, manyzdy mәselelerimizding jartysy derlik EAEO komissiyasynyng qúzyrynda. Negizi, barlyq mәselelerdi EAEO-gha mýshe memlekettermen aqyldasyp, kelise otyryp, osy sheshimderdi qabyldadyq dep aituymyzgha bolady», - deydi Ekonomikalyq integrasiya isteri ministri Janar Aytjanova.  Onyng aituynsha, kelissózder barysynyng osynshama sozyluyna taghy bir manyzdy sebep bar, búl - Qazaqstannyng ózindik últtyq mýdde-talaptarynyng tabandy qorghaluyna da qatysty mәsele.

Ayta keterligi, Qazaqstannyng syrtqy saudadaghy eng basym ýlesi DSÚ-gha mýshe memleketterge tiyesili. Sondyqtan, elimizding atalmysh úiymgha enui zandy әri zaman talabyna ýndesetin mәsele. Mәselen, resmy mәlimetterge sýiensek, býgingi tanda DSÚ-gha әlemning 161 memleketi mýshe bolyp otyr. Qazaqstan búiyrsa 162-shi mýshe memleket atanbaq. Al qazirgi tanda әlemdik saudanyng 98 payyzy osy Úiymgha mýshe memleketterding ýlesine tiyedi eken. Eger Qazaqstangha qatysty mәlimetterge kelsek, 2014 jyldyng songhy derekteri boyynsha, elimizdegi syrtqy sauda ainalym 119,4 mlrd. AQSh dollaryn qúraghan. Osy saudanyng eng iri ýlesi DSÚ-gha mýshe memleketterge tiyedi. Atap aitqanda, qazaqstandyq syrtqy saudanyng 40 payyz ýlesin Euroodaq elderi alyp otyr. Odan keyin ótken jyldary ghana DSÚ mýshesi atanghan Reseymen sauda ýlesi - 19 payyz, Qytaymen - 18, Shveysariya - 5, Týrkiyamen 3 payyz bolyp keledi. Mine, osy aqparattyng ózinen Qazaqstannyng syrtqy sauda ainalymyndaghy memleketterding basymy DSÚ ayasynda әriptes bolyp jýrgen memleketter ekeni angharylady.

«DSÚ-gha ótu degen - tek qana syrtqy sauda sayasatyn ghana emes, ózining ekonomikalyq, auyl sharuashylyghy, ónerkәsip salasyndaghy sayasattaryn osy DSÚ erejeleri men qúqyqtyq bazasyna say jýrgizu degen sóz. Ol bizding elge keletin tikeley sheteldik investisiyanyng kólemin arttyrugha tikeley septigin tiygizedi. Biz tәuelsizdik alghan bastapqy jyldarda basqa eldermen eki jaqty sauda jәne investisiyalyq kelisimderge qol qoyghan bolatynbyz. Sol kelisimderding arqasynda býgingi kýni Qazaqstan ekonomikasyna 200 mlrd. dollardy qúraytyn tikeley sheteldik investisiyalary keldi. Ol bizding ekonomikamyzdyng órkendeuine tikeley әser etti. Ekonomikamyzdyng qazirgi damuy kezeninde bizding eng ýlken maqsat - ony әrtaraptandyru. Bizding eksportymyzdyng 80 payyzy shiykizattyng enshisinde. Sondyqtan biz qazirgi zamanghy investisiyalyq jәne sauda kelisimderin jasap jatyrmyz», - dep týsindiredi Ekonomikalyq integrasiya isteri ministri Janar Aytjanova.

Al DSÚ ayasynda nendey janalyqtar kýtiledi degenge kelsek, eng aldymen elimizde kedendik tariftik sayasat ózgeriske úshyraydy. Mәselen, mәlimetterge sýiensek, jalpy tauarlargha qatysty Qazaqstannyng qazirgi Euraziyalyq ekonomikalyq odaq ayasyndaghy ortasha kedendik tariyfi  10,4 payyzdy qúrasa, búl kórsetkish Kedendik odaq qúrylghangha deyin 6,2 payyz shamasynda bolghan eken. Búl rette Auyl sharuashylyghy tauarlary ýshin kedendik bajdyng ortasha dengeyi 10,2 payyzdy qúraytyn bolady, al ónerkәsip tauarlaryna búl kórsetkish - 5,6 payyz dengeyinde bolmaq. 3 myng 512 tauarly pozisiyalar boyynsha, sonyng ishinde avtokólikter, azyq-týlik, aghash materialdary, zergerlik búiymdar, sym-temirler, kabelider, susyndar jәne taghy basqalargha Qazaqstandaghy baj Euraziyalyq ekonomikalyq odaqtyng Birynghay kedendik tariyfinen alynatyn bolady. Yaghni, búnday tauarlargha Birynghay kedendik tarif dengeyine qaraghanda birshama tómen bolady. Búdan bólek, Dýniyejýzilik sauda úiymyna kirgennen song Qazaqstanda eksportpen jәne import almastyru sharalarymen baylanysty subsidiyalar tolyq toqtatylady. DSÚ ayasyndaghy qol jetken kelisimderge oray, Qazaqstanda siyr eti, shoshqa jәne qús etine tariftik kvota mólsheri arttyrylatyn bolady. Búdan bólek, qyzmet kórsetuding on sektory jәne 116 sektorgha tәueldi baghyt boyynsha qoljetimdilikti qamtamasyz etu turaly mindettemeni Qazaqstan ózine alatyn bolady. Olardyng ishinde telekommunikasiya, saqtandyru, banktik qyzmet, kólik, turizm, sauda jәne basqa da salalar bar. Sonymen qatar, Qazaqstan DSÚ-gha resmy qosylghan kýnnen keyingi tórt jyl ishinde ýkimettik satyp alular turaly kelisimge qosylu turaly kelissózderdi bastaytyn bolady. Búdan bólek, aldaghy uaqytta jer qoynauyn paydalanu turaly kelisimsharttardaghy jergilikti qamtu turaly talaptar týrindegi memlekettik qoldaular joyylady. Búdan bólek, DSÚ-gha kirgennen bastap eksportpen, importty almastyrumen baylanysty barlyq subsidiyalargha tyiym salynuy kerek. 

Maqtanyshpen aitugha túrarlyq mәsele - Qazaqstannyng DSÚ-daghy eng basty jenisi - jalpy auyl sharuashylyghy ónimining 8,5 payyz kóleminde subsidiyalaudy jýrgizu qúqyghy bolyp tabylady. Ministr Janar Aytjanovanyng sózine sensek, DSÚ qúrylghaly beri múnday nәtiyjege tek Qytay men Qazaqstan ghana qol jetkizip otyr. «Úzaqqa sozylghan kelissózderde biz auyl sharuashylyghyna basymdyq berdik. Sebebi halqymyzdyng 40 payyzy auylda túrady. Jәne olardyng tabysy men kýnkórisi auyl sharuashylyghy salasyndaghy atqarylghan isterge tikeley baylanysty», deydi ministr Janar Aytjanova. Onyng aituynsha, «sary korzinagha» qatysty saualdar kelissózderde óte qiyn jýrip, kelissózderding merzimin de úzartyp jibergen. «Sebebi bizge úiymgha enu emes, DSÚ-gha qanday talaptarmen kiretinimiz manyzdy boldy. Eng basty jenisimiz - jalpy auyl sharuashylyghy ónimining 8,5 payyz kóleminde subsidiyalaudy jýrgizu qúqyghy. DSÚ qúrylghaly beri múnday nәtiyjege tek Qytay men Qazaqstan qol jetkizip otyr. Qytay 2001 jyly DSÚ-gha mýshe bolghanyn bilesizder», - deydi ol. 

Degenmen, búl DSÚ ayasynda Qazaqstannyng auyl sharuashylyghy basymdyqqa meylinshe ie bolady degen sóz emes. Onyng ýstine Auyl sharuashylyghy ministri Asyljan Mamytbekov DSÚ-gha kirude barlyq mәselelerding sheshimi dep qaraugha da bolmaytynyn algha tartady. «DSÚ-ny qanday da bir sanatoriy nemese barlyq mәselelerding sheshimi dep qarastyrugha bolmaydy. DSÚ - bәsekelestikting jana satysy, jana belester men jana tәuekelder. Búl importshylargha tyng mýmkindikterining artady degen sóz», - deydi Auyl sharuashylyghy ministri. Onyng sózin barlasaq, Qazaqstannyng DSÚ-gha kirui jana investisiyalar tartugha, dau-janjaldardy halyqaralyq sottarda sheshuge, sonday-aq, halyqaralyq sauda erejelerin qúrugha atsalysugha mýmkindik tuady. «Mening oiymsha, auyl sharuashylyghy ýshin kóptegen mýmkindikter bolady. Bizding endigi mindetimiz sol mýmkindikterdi jiberip almay, jýzege asyra bilu bolmaq», - degendi aitady ministr. 

QazAqparat

0 pikir