Jeksenbi, 12 Mamyr 2024
Janalyqtar 3075 0 pikir 7 Qarasha, 2009 saghat 09:29

QAHARLY KÝNDERDING ÓShPES DANQY

Úly Jenisting 65 jyldyghy qarsanynda jýrek tolqytarlyq nebir taghylymdy oqighalar jiyiley bastady. Otan ýshin sheyit bol­ghan­dardy resmy organdar nemese tike­ley úrpaqtary tarapynan tynym­syz izdestiru ong nәtiyjesimen quan­tuda. Elimiz boyynsha maydan­nan oralmaghan bozdaqtardyng әiteuir, biri bolmasa da birining derek habary naqty dәiektelgenimen, olardyng mýrdesi jetkizilmese de jatqan jerining topyraghy әkelinip, belgi qoyylyp, qúran baghyshtalyp degendey, zor imandylyq shara­lary qylang berip qaluy, bir jaghynan ýlken sauapty is ekeni belgili. Osynyng bәri El tәuel­siz­digining arqasynda mýmkin etilgen ghibratty qadamdargha baghalanatyny taghy ayan.

Úly Jenisting 65 jyldyghy qarsanynda jýrek tolqytarlyq nebir taghylymdy oqighalar jiyiley bastady. Otan ýshin sheyit bol­ghan­dardy resmy organdar nemese tike­ley úrpaqtary tarapynan tynym­syz izdestiru ong nәtiyjesimen quan­tuda. Elimiz boyynsha maydan­nan oralmaghan bozdaqtardyng әiteuir, biri bolmasa da birining derek habary naqty dәiektelgenimen, olardyng mýrdesi jetkizilmese de jatqan jerining topyraghy әkelinip, belgi qoyylyp, qúran baghyshtalyp degendey, zor imandylyq shara­lary qylang berip qaluy, bir jaghynan ýlken sauapty is ekeni belgili. Osynyng bәri El tәuel­siz­digining arqasynda mýmkin etilgen ghibratty qadamdargha baghalanatyny taghy ayan.

Juyrda Almatyda osynday jýrek terberlik bir sharanyng ótkenine kuә bolghan edik. Esimderi elimizge mәshhýr aghayyndy akade­miyk- ghalymdar Saylau, Sәbit Bay­zaqovtardyng ómir boyghy kóksegen armandary oryndaldy. Nege osyn­shama merzimge sozylghan? Sebebine ýnilip kórelik. "Qazaq ensiklo­pe­diya­synyn" Bas redaksiyasy 1995 jyly Almatydan shygharghan "Boz­daqtar" dep atalatyn Otan qorghau jolynda qúrban bolghan erlerge eskertkish kitabynda mynanday derek jariyalanghan edi: "Bәzgenúly Bayzaq (dúrysy - Bәzikenúly - Q.Á.) 1894 jyly tughan, qazaq, Torghay AÁK-nan shaqyrylghan, serjant, 215-atqyshtar diviziya­sy­nyng 711-atqyshtar polkinde qyzmet atqarghan. 22.10.1943 jyly úrysta qaza tapqan. Viytebsk oblysynyng Rediky derevnyasynda jerlengen".

Osy derekting dúrys-búrys­tyghyna dәlme-dәl kóz jetkizu ýshin aghayyndy ghalymdar jyldargha sozyl­ghan izdestiru-anyqtau júmys­taryn ýzdiksiz jýrgizuding nәtiyje­sin­de aiday aqiqat perdesin ashty. Keyingi kezdegi internet jýiesi qyz­metining mýmkindikterin de molynan paydalanyp, әke nyspy­­syndaghy sәl әrip qateligining orny toltyrylyp, ol serjanttyng ký­­mәn­siz Bәzikenúly Bayzaq eken­di­gine imanday senim úyalady. Búl­tart­pas dәlelden son-aq әke basyna baryp, topyraghyn әkeluge qam jasalghan. Osy jerde Bayzaq ata nemeresi Aybek Sәbiytúlynyng tegeurindi qimylyn atap ótken abzal. Ol "Intergaz Ortalyq Aziya" aksionerlik qoghamy bas diyrek­torynyng syrtqy ekono­mikalyq baylanystar jónindegi orynbasary bolyp qyzmet at­qarady. Atasynyng sýiegi jatqan Belarusi Respublikasy Viytebsk oblysynyng Rediky derevnyasyna әdeyi baryp, bozdaqtar jerlengen bauyrlastar ziratynan bir uys topyraq әkelip, ónegeli úrpaqqa tәn qasiyetti paryzyn ótedi. Búl eshqanday ólshemmen eseptelmeytin ómirlik mәni zor óshpes ónege edi.

Eski Kensayda Bayzaq atamyz­dyng zayyby Jibek әjemizding mәn­gilikke jayghasqanyna da biyl 19 jyldyng jýzi tolypty. Qorshal­ghan qabirining aumaghynda bir oryn bos jatqan... Kýtip jatqanday eken, asyl Erin! Sonau 1943 jyldyng mamyrynda Torghaydyng Saryq­opa­sy boyynan Otan qorghaugha ózi súranyp attanyp bara jatyp, bes jarym jasar Saylauyn, ýshten endi asqan Sәbiytin, qyrqynan shyghyp ýlgermegen qyzylshaqa Ra­qy­shyn aimalap, qúshaghyna basyp qúshyrlana sýiip, qyryq jasqa da ilikpegen jan jary Jibegine kózining astymen ýzilerdey bop, ýzdigip bir qarap jónele bergen qayran da qayran esil azamat. Sol ketkennen oralmady...

Ornynda bar onaldy. Jesir Jibek әjemiz ýsh balasynyng basy­na taghdyr salghan jetimdikti jýdә sylyp tastay almaghanymen, manday terin shýmektete jýrip, qatar­lary­nan qaldyrmay tәrbiyelep, ósirdi. Shetinen zerek balalary da ýzdik oqydy, býginderi el ghylymyna qo­maqty ýles qosqan aituly ghalym­dar. Osy balalarynyng býgingi kirshiksiz bolmysyna qarap, Bayzaq atanyng baysaldy minez-qúlqyn, eren enbekqorlyghyn, eshkimning ala jibin attamaytyn adaldyghyn, biyik parasat iyesi ekendigin baghamdaugha bolar-au, sirә!

... Bos oryngha Saylau bir uys topyraq jәne de úrpaqtargha amanat hat salynghan qomaqty gilizany jaylap ornyqtyryp, eskertkish belgining japsarlas beti granit taqtamen jabyldy. Onda Sәbit jýregin jaryp shyqqan mynaday inkәrlik sóz marjany qashap ja­zyl­ghan eken, kónildi terbep, te­bi­ren­­tip jibergen: "Soghysta súrapyl jan alyp, jan beris, Oqqa úshyp, qalypsyng jerinde Belarusi. Taby­lyp atyng Belgiden ortaq qoyylghan, Tabystyng elmen topyraq týrinde bir uys". Aruaqqa qúran baghysh­ta­lyp, qúdayy as berildi.

66 jyldan song әke ruhymen tabysqan úrpaqtarynyng kónili bir demdenip, endi 215-atqyshtar diviy­ziya­sy 711-atqyshtar polkining súra­pyl maydandaghy janqiyarlyq is-qimylyn indete zerttep, zerdeleu negizinde Bayzaq atalarynyng jauyn­­­­gerlik beynesin somdap kór­setuge birjola bekingen synayly. Búl tek óz úrpaghy ýshin ghana emes, kýlli elimiz jastaryn otansýi­gish­tikke baulugha taptyrmaytyn ýlgi-ónege emes pe!


Qaysar ÁLIM, Almaty.

«Egemen Qazaqstan»№368 (25765) 07 QARAShA SENBI 2009 JYL

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1944
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2189
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1805
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1539