Dýisenbi, 13 Mamyr 2024
Janalyqtar 2791 0 pikir 17 Aqpan, 2014 saghat 06:49

Túrsyn Júrtbay. «Úranym – Alash!..» (jalghasy)

4.

Osymen M.Áuezovting ýide jazyp, dayyndap әkelgen qaghazdaghy sózi ayaqtalady da әri qaray minbedegi erkin sózi bastalady. Onda sol kýngi sayasy oqighanyng yqpalymen ózin kýni keshe ústalyp ketken sayasy tútqyndarmen arasyn ajyratyp alghysy kelgen. Onsyz taghy da bolmaytyn. Artqa qaldyrghan kýdik týbinde kýidirip tynatyn.

M.Áuezov (jalghasy, stenogramma): Joldastar, Jazushylar Odaghyndaghy jikshildik jәne oghan mening qatysym turaly mәsele de talqygha úsynylyp otyr. Ótken jolghy ýzilip qalghan jinalysta Jarokov joldas mening tobym-mys delinetinderding qatarynda qazir sayasy qylmystary әshkerelenip otyrghan Sýleymenov pen Múhamedhanov bar-mys dep dәleldeuge tyrysty. Bәrinen búryn aitarym, birinshiden, men dәlelsymaqtyng shyndyghy men qisynyna toqtalayyn. Men Jazushylar Odaghynyng ishindegi jazushylardan top qúrghanym shyn bolsa, onda óz tobyma mýshe etip jazushylardy emes, nege syrt adamdardy tartamyn? Sýleymenovting de, Múhamedhanovtyng da jazushy emes ekeni bәrinizge belgili emes pe. Endeshe jazushylyq shygharmashylyqqa qatysy joq, jazushylardyng ortasymen baylanysy joq adamdardan qúralghan Jazushylar Odaghyndaghy qaydaghy top? Alayda búl adamdardy mening tobymnyn, nemese meni olardyng qylmystyq, dúshpandyq tobynyng mýshelerining qataryna qosyp jýr. Ár nәrseni atymen atasaq, onda keybir adamdar jer betindegi barlyq kýnәni maghan ýiip-tógip, meni tura osylay kórsetuge dayyn túr!

4.

Osymen M.Áuezovting ýide jazyp, dayyndap әkelgen qaghazdaghy sózi ayaqtalady da әri qaray minbedegi erkin sózi bastalady. Onda sol kýngi sayasy oqighanyng yqpalymen ózin kýni keshe ústalyp ketken sayasy tútqyndarmen arasyn ajyratyp alghysy kelgen. Onsyz taghy da bolmaytyn. Artqa qaldyrghan kýdik týbinde kýidirip tynatyn.

M.Áuezov (jalghasy, stenogramma): Joldastar, Jazushylar Odaghyndaghy jikshildik jәne oghan mening qatysym turaly mәsele de talqygha úsynylyp otyr. Ótken jolghy ýzilip qalghan jinalysta Jarokov joldas mening tobym-mys delinetinderding qatarynda qazir sayasy qylmystary әshkerelenip otyrghan Sýleymenov pen Múhamedhanov bar-mys dep dәleldeuge tyrysty. Bәrinen búryn aitarym, birinshiden, men dәlelsymaqtyng shyndyghy men qisynyna toqtalayyn. Men Jazushylar Odaghynyng ishindegi jazushylardan top qúrghanym shyn bolsa, onda óz tobyma mýshe etip jazushylardy emes, nege syrt adamdardy tartamyn? Sýleymenovting de, Múhamedhanovtyng da jazushy emes ekeni bәrinizge belgili emes pe. Endeshe jazushylyq shygharmashylyqqa qatysy joq, jazushylardyng ortasymen baylanysy joq adamdardan qúralghan Jazushylar Odaghyndaghy qaydaghy top? Alayda búl adamdardy mening tobymnyn, nemese meni olardyng qylmystyq, dúshpandyq tobynyng mýshelerining qataryna qosyp jýr. Ár nәrseni atymen atasaq, onda keybir adamdar jer betindegi barlyq kýnәni maghan ýiip-tógip, meni tura osylay kórsetuge dayyn túr!

Men múnday auyr aiyptaudan týbegeyli bas tartamyn, bas tartyp qana qoymaymyn, meni búlay túzdyqtauyn yzamen aiyptaymyn. Sýleymenovten bastayyn. Osy jerde otyrghandardyng kópshiligi ony kezinde kózimiz kórip, qúlaghymyz estigen әreketi arqyly qanday dengeyde bilse, men de ony sonday dәrejede ghana bilemin. Onyng ishki pighyly qanday edi, halyq jauynyng elementi retinde ne oilap, ne býldirdi? Onyng búl jaghy sizderge qanday belgisiz bolsa, maghan da sonday kómeski. Áriyne, ol qashan tútqyndalghansha men onyng jaulyghyn angharghamyn joq. Onymen qosylyp eshqanday júmys jasaghamyn joq, eshqanday shygharmashylyq oy bóliskemin joq, sonday-aq mening shәkirtim de emes, men – filologpyn, ol – tarihshy.

Sonday-aq Múhamedhanov turaly da aita keteyin. Abaytanu jónindegi talqylaudyng nәtiyjesinde anyqtalghan, mening bayaghydan bergi qalyptasqan Abay mektebi turaly qate kózqarasymdy negizge alghan onyng júmysyn qoldaghanym ras, búl mening qateligim. Onyng sol kezde Abaydyng otanynan jinaqtalghan, maghan búryn belgisiz jana materialdardyng negizinde jýrgizgen zertteu júmysyn tútastay alghanda qoldau arqyly taghy da bir jas kenes ghalymynyng ósuine kómektestim dep oiladym. Al Ismaiylovtyng dissertasiyasynyng qorghaluyna mening eshqanday da qatysym joq. Alayda anyqtama, búl túrghydan alghanda erekshe anyqtama bere keteyin, professor – filolog dәrejesi bar adam bolghandyqtan da, onday mamandardyng tapshylyghyna baylanysty, men kóptegen dissertasiyalardyng qorghaluyna qatystym, eger ol adamdardyng barlyghyn mening shәkirtimning nemese jaqtasymnyng qataryna qossa, onda doktorlyq nemese kandidattyq dәreje alghandardyng ózi 24-25 adamgha jetedi, solardyng ishinde әshkerelengen, jau adamdardyng sany ekeu, onyng bireui – qyrghyz Samanchiyn, ekinshisi – qazaq Múhamedhanov. Áriyne, búl ekeuining de bolmaghany dúrys edi. Olardyng kim ekenin aldyn-ala bilsem, olardy kópshilikten kóri kóbirek bilsem, olardyng ortasynda kóbirek bolghan bolsam, onda bizding qoghamgha jaulyqpen qaraytyn, qylmysty adamdargha sózsiz qoldau kórsetpegen bolar edim.

Osy sebepke baylanysty, Sýleymenov pen Múhamedhanovqa qatysty, mening olarmen әshkerelik baylanysym jóninde sózimdi qorytyndylay kele, aitarym mynau: anyq kórinip túrghan nәrsege kózdi júmyp qarau – anyqty tanyq deu bolsa, mening atymdy múnday onbaghan qylmystyq tiptermen baylanystyryp, meni de aghash atqa teris mingizu de sonday aqylsyzdyqqa jatady. Namys pen abyroy turaly, mening jeke basymnyng abyroy-namysy turaly bolmasa da, jeke túlghanyn, tym qúryghanda enbekshi qazaq halqynyng sosialistik kenestik mәdeniyetining qanday da bir jetistikke jetuine septigi tiygen jauapty qazaq kenes jazushysynyng abyroy-namysy turaly da oilaghan dúrys».

IYә, búl onyng eng songhy jan aiqayy edi. Qayym Múhamedhanov degdardan: «Óziniz qorghap, jiyrma bes jyl bas bostandyghynyzdy qighan adam Sizden bas tartyp, «halyq jauy» dep tanyghanda qanday pikirde boldynyz? Aralarynyzgha syzat týsken joq pa?»,– dep súraghanym da:

«Joq. Qanday da syltau aitpasyn, bizge Áuezovting bostandyqta qalghany kerek edi. Eger Áuezov qamalsa, onda kýnimizding mәngi batqany edi. Alatyn jazamyzdy alyp, sottalyp ketkemiz. Keyin týrmeden birden ýiine shaqyryp, ózi vokzaldan tosyp aldy. Bir ay syilap, kiyindirip, ghylymy mәselemdi, júmysymdy sheship, kiyindirip qaytardy. Sonda: «Men aman qalsam, sender qapasta úzaq qamalmassyndar dep, aitqan sózim ghoy. Sol sóz bolmasa, men de qastaryna barar edim. Ózine naqty qauip tóngenin Sәbit sonda bir-týsindi. Ony «sayasy tәsil» deydi»,– dep kýldi», – dep jauap qayyrdy».

Qaybir jetiskennen qoldanghan «sayasy tәsil» deysin. «Ólmesting amaly» dep qazaq osyndaydy aitsa kerek.

M.Áuezov (jalghasy): «Topshyldyq mәselesi jóninde taghy da mynany aita keteyin: maghan Qazaqstan jazushylarynan basqa jaqyn orta, olardan jaqyn adam, olardan artyq tyghyz aralasqan dos mende joq. Olardyng arasynda menen jasy ýlkender de, 20 jyldan astam uaqyt boyy tanys jazushylar da bar, mysaly, Qalmaqan, Jaqan, Saparghali, Asqar, Ghali, Ábdildә, Tayyr, men senderden súrap túrmyn, aityndarshy, Múqanov joldasqa qarsy top qúru ýshin men senderdi qanday bir kezde bolmasyn, ýgittedim be, joldarynnan taydyrdym ba? Bizding qatarymyzda jas jaghynan alghanda kishi: Júmaghali, Áljappar, Ábu, Dihan, Dmitriy Snegiyn, Leonid Makeev, Hamiyt, Múqan, Seytjan, Júban jәne kóp, kóp jazushylar da bar, qane sender de aityndarshy, Múqanovqa qarsy kýresuge senderdi qayrap saldym ba, tipti, bir auyz sózben emeuirin tanyttym ba? Joq! Onday oqigha bolghan emes! Soghan qaramastan jikshildik boldy, búl jóninde býgin osynda sóilegen joldastar dúrys aitty. Bizding osy qyrghy qabaq qarym-qatynasymyz, jikshildigimiz bizding oqyrman qauymynyng da «tilin emizip» jýr. Egerde búl turaly «Pravdanyn» ózi jazyp otyrsa, onda shynymen de asqynyp ketken eken».

Kenestik iydeologiyanyng ýshkiruimen ushyghyp, shemennen dertke úlasyp, eki túlghany da osy kýnge jetkizgen, aqyry ózderining basyn qaterge tikken osynau baqtalastyq psihologiyasynyng qasiretin ekeui de týsindi. Endi shimirkenbese kesh qalatyn. Sol ekpinimen M.Áuezov ishtegi dertin syrtqa shyghardy.

M.Áuezov (jalghasy): Al topqa bólinu ýnemi shygharmalardy talqylau barysynda bastalady, onday topshyldyq mening de, Múqanovtyng da basynda bar. Ózining shygharmashylyghyn qyzghyshtay qorityn múnday tabighy úmtylystyng sony dertke ainaldy. Ózinning ishindegi pighyldan azat bolmay, taza sana, nәzik sezim, jarqyn oily shygharma tudyra almaysyn. Al búl pighyl sózsiz seni ózimshildikke, qyzghanyshqa, taghy da basqa ishmerezdikke alyp keledi. Alayda, osynday kórinistermen qatar, bizding aramyzda ózimizge asa qajetti obektivti, talapshyl, naqty, shynayy jazushylyq synnyng da bar ekenin aita ketu kerek. Songhy pikirge oray mening aitarym mynau, әriyne, tyrnaqshanyng ishinde, iyә, men top qúryp keldim, tobymdy kóbeyte beremin, aldaghy uaqytta da ol topty nyghayta beremin, mening búl tobym – nashar shygharmalardy ayausyz synaytyn bolady, ókinishke oray, Múqanovtyng ishinara shygharmalary sonday bolyp shyghatyny bar.

Mening oiymsha, bizding búl aradaghy kezekti әdeby kýldibadamdar turaly pikirlerimiz, baghalaularymyz bir jerden shyqty ghoy dep oilaymyn.

Áriyne, múnday jaghdayda men ózimning pikirimdi barlyq jazushylargha birdey ashyq bildire bermeymin, eng aldymen ózim jaqsy aralasatyn, ómirdegi dos adamdarmen kózbe kóz otyryp pikir bólisemin. Al múnyng barlyghyn men synap otyrghan avtor: ózine degen mening dúshpandyq ústanymym dep, sol avtorgha degen, tipti kenes qúrylymyna degen jaulyghym dep, ol azday alashordashyldyng dúshpandyq qastandyghy dep bayandaydy. Al osy avtordy bireu synay qalsa, egerde onyng ózine jaqyn dos-jar adamy bolmasa, onda búl adamdardy men әdeyi qayrap saldy, ony qasaqana úiymdastyrghan men dep ton pishedi, kóp jyldan beri oryn alyp kele jatqan, tym asqynyp ketken múnday әshkereli shenberden, túnghiyq túiyqtan qalay shygharymdy bilmedim.

Búl mәseleni talqylap, sheship berulerinizdi ótinemin, búl dertti – qauymdyq negizi әri tәuelsiz, әri taza, әri quatty, әri namysty nyq ekenin senimmen aita alatyn bizding úiymymyz birlesip emdesin».

Búdan asqan arylu, aryzdasu bola ma?!. Sirә, bola qoymas. Ol ekeuin de bir ýkim kýtip túrghanyn, ekeuining de bir ýkimning ýkimin bólip óteuine tura keletinin bildi. Sony megzey S.Múqanovqa:

«Al joldas Múqanovqa qarata mynaday úsynys jasaymyn: bizding jalpy júrtshylyghymyz jappay әdiletti synap otyrghan myna masqara qylyqty ekeumiz de dogharayyq, men sizdi bizding úly Otanymzdyng iygiligi ýshin shabytty shygharmashylyqtyng jarqyn jolyndaghy tvorchestvolyq erkin jarysqa shaqyramyn!»,– dep úsynys jasaumen sózin ayaqtady.

Búdan artyq ashynghannan shyqqan ystyq jas bola qoymas, sirә! Týsinik beruding ózi artyq. Endigi kezek Sәby Múqanovtiki edi. Búghan Sәbit Múqanov:

S.Múqanov: «Shyndyghynda da, osynyng barlyghyn qoyyp, ol jazushy maghan dos pa, joq, dúshpan ba, oghan qaramastan onyng jaqsylyghyn ashyq, kemshiligin betine aitayyq (Áuezov: Dúrys!)... Men Sizding úsynysynyzdy qabyldaymyn jәne bizdi syilaytyn osy auditoriyanyng aldynda: topshyldyqty dogharyp, ózimning shygharmashylyghymdy dúrys jolgha qoyamyn, – dep mәlimdeymin»,– dep jauap berdi.

IYә, «kәdimgi Sәbit Múqanovtyn» jýni jyghylghan, sózi pәs, ýni әlsiz. Sonyng ózinde eki-ýsh jerde M.Áuezovti shymshyp ótedi. Ózinen kýshting ketkenin, jýkting Áuezov jaqqa aughanyna nәumez bolyp qalghany anyq bayqalady. Otyz jyl boyy atoylaghan Alash iydeyasy da oghan búl joly azyq bola alghan joq.

Uaqyt lebi solay. Búl bir belgisizdikting tylsym mausymy bolatyn. Á.Jaymurzin ózining qorytyndy sózin:

«Men qorytyndyny sozyp jatpaymyn. Óitkeni sóilegen joldastar dertti mәseleler jóninde óte naqty pikirler aitty jәne óte dúrys aitty. Áuezov pen Múqanov joldastar ózderining qatelikterin moyyndady, olardyng sózin barlyqtarynyz tyndadynyzdar, mening oiymsha, búl sózderding shyndyghy is jýzinde synalady. Búl joldastar ózderining sózderinde túrady jәne uәdelerining shynayylyghy men aqiqatyn dәleldep beredi – dep senemin. Ózge joldastardyng syn pikirlerine eskertpelerim joq, tek bir adamnyng sózine ghana qysqasha jauap bere ketkim keledi. Ol – S.Baqbergenovting sózine qatysty. S.Baqbergenov joldas partiyalyq baspasózding qyzmetkeri bolghandyqtan da, onyng maghan taqqan aiyptaryna jauap beruge mindettimin.

Birinshi: әdebiyetshining nemese onyng teoretiygining orynyna eshqashan kóz sýzgemin joq. Men esh jerde: ózimning boyymda joq qabiletimning orynyn qyzmetpen toltyramyn dep aitqamyn joq. Men ózimdi joghary bilimi bar kenes intelliygensiyasynyng qataryna jatqyzamyn.

Ekinshiden: Guriev oblystyq gazetining ótinishi boyynsha maqala jazdym. Sol maqalamda әdebiyettegi jaghymdy kórinis retinde – Múqanovtyng «Botagóz», Mústafinning – «Qaraghandy», «Millioner», Mýsirepovting – «Qazaq soldaty», Áuezovting – «Abay» romandaryn atadym. Joldastar Áuezovti tym artyq maqtap jiberipsing – deydi. Eger joldastar solay dese, ony eskeremin, biraq olary dúrys emes dep oilaymyn.

Ýshinshi: Men ózimning eshqanday topqa qosylmaytynymdy ashyq mәlimdeymin. Bәrine birdey teng qaraymyn, teng qaraugha tyrysyp baghamyn. Ázirshe meni birjaqtylyghym ýshin eshkim de kózime týrtken emes. Men on jyldan beri basqaru júmystarynda istep kelemin, eshqashanda partiyanyng ústanymynan auytqyp ketkemin joq. Meni múnda Ortalyq komiytet topshyldyqty kýsheytu ýshin emes, jaghdaydy týzeu ýshin jiberdi. Egerde topshyldar meni óz jaghyna tartqysy kelse, onda olardyng búl talpynysy sәtsizdikke úshyraytyny anyq. Bolmaghandy – boldy dep dәleldegen oqigha tarihta bolghan emes.

Baqbergenov: Men ony әshkereledim jәne taghy әshkereleytin bolamyn.

Jaymurziyn: IYә, egerde ol turaly múnday mәjiliste partiyalyq baspasózding resmy ókili aityp otyrsa, onda tiyisti mekemeler búl aiyptaulardyng dúrystyghyn tekserui tiyis – dep oilaymyn.

Dauys: Baqbergenov Kenestik Jazushylar Odaghynyng mýshesi retinde sóiledi.

Jaymurziyn: Onyng pәlendey manyzy joq. Ol – respublikalyq partiyalyq gazetting qyzmetkeri, ol resmy sóz aldy, al men týsinikteme berip túrmyn, ol endi óz kezeginde óz sózine jauap beruge tiyisti.

Tórtinshi: Kadrlardy tandau mәselesi turaly. Men: kadrdy sybaylastyghyna, jaghympazdyghyna jәne jeke berilgendigine qarap tandaydy – degen aiypty joqqa shygharamyn. Búl arada mening eshqanday jaqyndarym joq. Tiyesovke qatysty aitarym: ol búrynghy partiya qyzmetkeri, bizding әdebiyetimizge kópten beri aralasyp keledi. Búl qyzmetke ony Ortalyq komiytet taghayyndady. Ol isti býldirgen joq, qayta jurnaldyng júmysyn jaqsartty. Onyng qyzmettegi kemshiligin kórsetu kerek, synau kerek, biraq ta ony kezdeysoq adam deuge bolmaydy. Al júmystaghy kemshilik әrkimde bar. Búdan әri qaray bizding qatelerimizdi týzetuge osynday talap túrghysynan qaraytyn bolamyz»,– dep tújyrymdady.

Biz osynau shaghyn ghana deneli, kesip, nyqtap sóileytin Ábdirahman Jaymurzinmen ýiinde de, týzde de úzaq-úzaq әngimelestik. Tura pikirli adam partiyalyq tapsyrmamen Jazushylar Odaghyn basqarugha kelgendegi eng basty maqsaty – eki alyptyng aitysyn toqtatyp, arasyn qiilastyru bolghanyn, osy jinalys arqyly soghan uaqytsha toqtau salghanyn talday otyryp aitty. Ásirese, S.Múqanovty yghynan qayyru, M.Áuezov qoldy bolsa, múnyng ózin de aman saqtap qalugha shamasy jetpeytinine sendiru óte qiyngha soghypty. Partiya jinalysynda múny ashyq eskertipti, әitpese, ony partiyadan shygharu turaly mәsele qoyatynyn aitqanda ghana, sharasyz qalypty.

Al partiyadan shyghu degen sóz – týrmege qamalumen birdey edi. S.Múqanovtyng jogharydaghy sózining pәs shyqqanynda da osynday astar bar edi.

Aldynghy mәjilisterden búl mәjilisting ereksheligi – kenes ókimetining dúshpany men últshyl-burjuaziyashyl elementter әshkerelengen joq, barlyq nazardy, shyndyghynda da soghan deyin asqynyp kelgen «topshyldyqqa, jikshildikke», naqtylap aitqanda, Áuezov pen Múqanovtyng arasyndaghy qarym-qatynasqa audaryp, «Jaymurzin joldastyng bayandamasynyng negizinde tómendegidey qauly qabyldady (mazmúny):

«1953 jyly 30 qantarda «Pravda» gazetinde jariyalanghan «Synau orynyna madaqtau» atty maqalada Núrtazinning iydeyadan ada «Sәbit Múqanovtyng shygharmashylyghy» kitabi men mәskeulik synshy Z.Kedrinanyng qate payymdaulargha oryn berilgen ziyandy «Múhtar Áuezov» monografiyasy oryndy synalghan. Múnday kitap tek topshyldyqtan, otbasylyq mýddeden әli de arylmaghan keybir qazaq jazushylarynyng yqpalymen ghana shyghyp otyr. Tóralqa mynany atap ótti:

Múqanov ózining Jazushylar Odaghynyng tóraghasy kezinde alayaq jәne jalghan synshy Núrtazinning Jazushylar Odaghyna ótip ketuine, sóitip, Núrtazinning iydeyalyq jaghynan ziyandy halturasynyng – shimay-shatpaqtarynyng (stryapni) baspasózde jariyalanuyna mýmkindik jasap, sol arqyly kózjúmushylyq tanytyp, jalpaqshesheylikke jol bergen. Jazushylar qauymy osy kitapty qatal syngha alghannan keyin de Múqanov joldas odan tiyisti qorytyndy shygharmady jәne ony qorghauyn jalghastyryp keledi;

Z.Kedrinanyng «Múhtar Áuezov» kitabynda jazushynyng shygharmashylyghy prinsiyti týrde jan-jaqty baghalanbaghan, kerisinshe, Áuezovting shygharmashylyghy turaly jalghan týsinik beretin, tek qana ziyan keltiretin kóptegen janylysty jәne qate baghamdaular oryn alghan. Synshy Áuezovting shygharmashylyghyndaghy iydeyalyq qatelikter men qúldyraushylyqty jasyrady da, ony qazaq kenes әdebiyetining negizin qalaushylardyng biri retinde kórsetu ýshin basqa jazushylargha qarsy qoyady, sóitip, jekelegen jazushylardy bir-birine óshiktiru baghytyn ústaghan.

Múqanov pen Áuezov joldastar ózgelerge partiyalyq prinsip pen joldastyq ózara yntymaqtastyqtyng negizinde shygharmashylyq dostyqtyng ýlgisin kórsetuding orynyna, mine, on bes jyldan beri qazaq әdebiyetindegi jetekshi oryngha ie boluy ýshin ózara prinsipsiz, jikshil kýres jýrgizip keledi, ol kýreske ózge de jazushylardy tartty, olardyng arqasyn qalqalaghan halturshikterdi, jaghympazdardy ainalasyna toptastyrdy. Múnday topshyldyq jazushylar arasyndaghy batyl, prinsipti partiyalyq synnyng óristeuine kedergi keltirip keldi, әdebiyetshi jastardyng iydeyalyq jәne shygharmashylyq túrghydan ziyanyn tiygizdi jәne býkil qazaq әdebiyetining damuyna kesirin tiygizdi.

Tóralqa: topshyldyq kýresting osy uaqytqa deyin jalghasyp kele jatqanynyng basty bir sebebi – Jazushylar Odaghynyng keybir basqarma mýsheleri topshyldyqtyng kesirining ziyankestigine der kezinde mәn bermedi, Áuezov pen Múqanovtyng arasyndaghy daudy sheshude qatang talap pen prinsipti taldau kórsete almady, tipti, olardyng ózderi de solardyng jetegine erip ketti. Jekelegen jazushylar Áuezov pen Múqanovtyng kónilin jyqpas ýshin olardyng bedelin kóteruge tyrysty, búl jazushylardy synaudan jaltardy, qysqasy jaltaqtyq tanytty – dep esepteydi.

Osyghan baylanysty Qazaqstan Kenestik Jazushylar Odaghy Qauly etedi:

1. Qazaqstan jazushylarynyng keybir toptarynyng arasyndaghy ziyandy, ózara jalpaqsheshey topshyldyqtyn, sybaylas baylanystyn, otbasylyq mýddening oryn alghandyghy jónindegi «Pravdanyn» syny dúrys dep tabylsyn.

2. Kenes jazushysy degen joghary ataqqa say kelmeytin, ózara baqtalastyq bәsekege oryn berip kelgeni ýshin jәne topshyldyqty úiymdastyrghany ýshin Múqanov pen Áuezov joldastardyng әreketteri qatang synalsyn. Núrtazin men Kedrinanyng kitaptary – kenestik qoghamnyng kózqarasyn emes, jekelegen toptyn, ýiirmenin, jeke túlghanyng kónilin tabu ýshin jazylghan iydeyalyq túrghydan jat jәne ziyandy – dep tabylsyn.

3. Jazushylardyng arasyndaghy kez-kelgen topshyldyqqa, otbasylyq mýddege jәne sybaylastyqqa qarsy kýresti kýsheytu Jazushylar Odaghynyng basshylaryna, shygharmashylyq bólimshelerge mindettelsin jәne onday minez kórsetkender – eski burjuaziyalyq moralidi júqtyrushy dep eseptelsin.

4. Respublikadaghy әdeby synnyng dәrejesi tiyisti dengeyge kóterilsin. Ol ýshin myna sharalar jýzege asyrylsyn:

a) Jazushylar Odaghynyng apparatynda әdebiyet teoriyasy men syn komissiyasy qúrylsyn;

b) «Ádebiyet jәne iskusstvo» men «Sovetskiy Kazahstan» jurnaldarynyng syn jәne bibliografiya bólimderi kýsheytilsin.

5. Jazushylar Odaghyndaghy shygharmashylyq seksiyalar jәne respublikanyng barlyq jazushylary tuyndyny talqylaudyng dengeyin kótersin, iydeyalyq-kórkemdik túrghydan sapasy nashar, ziyandy shygharmalardy qatang týrde qarap, qaytarylyp tastalsyn.

6. «Ádebiyet jәne iskusstvo» men «Sovetskiy Kazahstan» jurnaldaryna: ózderining betterinde teoriyalyq, әdebiyettanushylyq jәne syny maqalalar jariyalau arqyly marksizm-leninizm iydeyasy nasihattalsyn, sonday-aq partiyanyng HIH sezindegi núsqaularynyng negizinde qazaq kenes әdebiyeti sheshuge tiyisti mәselelerdi kóteru jәne ony jýzege asyrugha mýmkindik beretin jariyalanymdardy úiymdastyru mindettelsin.

7. Múqanov pen Áuezov joldastardyn: ózderining iydeyalyq qatelikterin moyyndaghan jәne topshyldyqty toqtatatyny turaly uәde bergen ótinishteri eskerilsin».

Osy, songhy bap ýshin býkil qazaq jazushylary, onyng ishinde Áuezov pen Múqanov, Mýsirepov, Mústafin qanshama jantalasqa týskeni, osy taraudaghy talqynyng hattamalarynan anyq bayqalady.

Múhtar Áuezov osy talqyda:

«Sózimning osy bólimin ayaqtay kele, Odaqtyng tóralqasynan mening osy mәlimdememdi respublikalyq baspasózde jariyalaugha kómektesuin ótinemin»,– degen edi.

Auyzeki tilde sóileumen, oilanyp jazghan sózding astarynan kónil-kýiding ghana emes, adamnyng týisigindegi psihologiyalyq kýizelis pen ýmitting de taby angharylatyny anyq.

(jalghasy bar)

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1971
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2337
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1919
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1563