Jeksenbi, 28 Sәuir 2024
Janalyqtar 3182 0 pikir 23 Jeltoqsan, 2013 saghat 04:27

Auyt Múqiybek. Naghashyma hat (jalghasy)

1-suret: 37 jasynda oqqa baylanghan Múqabay atam...

2-suret: Ákem – Múqiybek Myrzabayúly

3. Aqylyn tyndap aghanyn.... (Túmanbay Moldaghaliyev pen Auyt Múqiybek)

4. Túmaghamdy jetelep... (Túmanbay Moldaghaliyev pen Auyt Múqiybek)

5. Túmaghamdy qúshaqtap... (Túmanbay Moldaghaliyev pen Auyt Múqiybek)

4. Núreke, Siz songhy kezde kóp nәrseni bilmey qalyp nemese búrys esip jýrsiz-au shamasy. Mysaly Janaózen! Endi, mine, shettegi bes million qazaq turaly!

1-suret: 37 jasynda oqqa baylanghan Múqabay atam...

2-suret: Ákem – Múqiybek Myrzabayúly

3. Aqylyn tyndap aghanyn.... (Túmanbay Moldaghaliyev pen Auyt Múqiybek)

4. Túmaghamdy jetelep... (Túmanbay Moldaghaliyev pen Auyt Múqiybek)

5. Túmaghamdy qúshaqtap... (Túmanbay Moldaghaliyev pen Auyt Múqiybek)

4. Núreke, Siz songhy kezde kóp nәrseni bilmey qalyp nemese búrys esip jýrsiz-au shamasy. Mysaly Janaózen! Endi, mine, shettegi bes million qazaq turaly!

Últ taghdyry býgingidey tyghyryqqa tirelgen tústa, qay zamanda da, aqsaqal men túlghanyng orny, atqarar róli bólek! Onyng ýstine, kisi ataqqa, abyroygha, biyik mәnsapqa ne ýshin úmtylady? Óz últy ýshin adal qyzmet etu ýshin! «Kóshi-qon zanyna ózgertuler men tolyqtyrular engiziledi eken, qazaqtargha bes jyldan keyin azamattyq beriledi eken!» – degen tyqyr tayaghan son, Alash júrty ayanbay-aq aitty, jazdy. Sonyng ishinde, kim ne dese, o desin, jana senator, Qazaqstan Jazushylar odaghynyng tóraghasy Núrlan Orazalinnin enbegin men erekshe atap ótkim keledi. Onyng әriptesteri Quanysh Aytahanov pen Svetlana Jalmaghambetovany da. Núrlan Myrqasymúly aqyn ghoy, suyrylyp shyghyp, Zang jobasyn Sentattan bir qaytaruday – qaytardy. Aman bolsyn eki agha men Svetlana apayym!

Al, men óz basym ómiri attan týspegen, Aqordanyng manayynan qashanda alystamaghan, ystyq-suyqty basynan kóp ótkergen, qazaqtyng arghy-bergi tarihy men qily taghdyryn jaqsy biletin, eski-jana eki jýiening de synynan qasqayghan boyy sýrinbey ótken, shetinen taypalghan sheshen, Sizding eng senimdi seriginizge ainalghan qazaqtyng ardaqty ýsh azamatyna qatty ýmit arttym. Mening ainalamdaghy pikirlesterim de osy ýsh túlghagha qarap jautandady da otyrdy. Kýndelikti shyghatyn «Egemen Qazaqstan» gazetin paraqtaumen, tele arnalargha telmirumen boldyq, Sizding qolynyz qoyylghansha...

Sonyng birinshisi, Sizding jaqsy aghanyz, aldynyzda, jinalystarynyzda kóp bolatyn, abyz aqsaqal Myrzatay Joldasbekov. «Saghynyp sәlem jazdym Myrzataygha, Balasyng sózge sheshen, tiling mayda!»dep kemenger Kenen Ázirbaevtin kózi týsken ghalym Myrzatay Joldasbekov!

«Otyrmyn kónilim jaylanyp,

Bekindim osy oigha anyq:

Býgingi tanda Astana,

Barady Myrzataylanyp!» (M.Joldasbekov, «Kýnderimning kuәsi» kitaby)! dep, as ýstinde otyryp maylyq qaghazgha (salfetkәge) jazyp bere salghan óleni ýshin Qayrat Júmaghaliyevke shapan kiygizgen Atymtay jomart Myrzatay Joldasbekov. Onyng ýstine, 1992 jyly ashylghan әlem qazaqtarynyng alghashqy qúryltayynda Dýniyejýzi qazaqtary qauymdastyghynyng tóraghasy etip saylau turaly úsynys birauyzdan qabyldanyp, Siz Tóralqa tóraghasy bolghanda, osy Myrzatay Joldasbekov Tóralqa mýsheligine bekitilgen ýsh adamnyng (qalghan ekeui Dәlelhan Janaltay pen Altynbek Sәrsenbaev) bireui bolatyn. Sondyqtan, shettegi qazaq mәselesi tarihta, qansha jerden qashqanymen, Myrzakene bir soqpay, ainalyp óte almaydy.

Men «Áy, Núrsúltan qaraghym, mynau el shulap jatyr. Shettegi qazaqtar sen ekeumizge bóten emes, ana ózimizding eki әpekemiz bar emes pe, Domalaq anadan tughan – Kýnbiyke men Núrbiyke degen. Solardyng túqymy ghoy, Bәidibek babamnyng aruaghy bar emes pe?!!» dep Myrzekeng Kenen atam aitqan mayda tilimen maydalap otyryp jetkizedi dep oiladym!

Ekinshisi Quanysh Súltanov! Búl kisige de aitar joq! Qazir dәureni dýrildep túr. Sizden keyingi ekinshi sóz osy Quanysh aqsaqalda. Tele arnanyng betinen týspeytin boldy. Óte-móte biylghy Tәuelsizdik merekesi qarsanynda bazary qatty jýrdi. «Últ, Memleket, Nazarbaev!» degende tandayy taqyldap, asqaqtap, ekpindetip sóileumen boldy. Búl da bótenim emes, Jarqyshaqtan tughan, tipti jaqyn naghashym menin. Auylymyz aralas, qoyymyz qoralas jatqan elmiz. Suannyng teng jarymy telmirip, osy kisining eski ýiining irgesinde otyr. Býkil qazaq, odan qalaberdi Qyzay ýshin demey-aq qoyayyn, sol óz tuystary ýshin bolsa da, Núreke, Sizge kirip, bir auyz sóz aituy, ejelgi әdetimen enirep túryp jylauy kerek qoy Quanysh bolghan adam!..

Ýshinshisi, Bas gәzetting basynda otyrghan Sauytbek Ábdrahmanov. Sizden súhbat alugha jii kirip-shyghyp jýredi dep oilaymyn ony. Negizi, búl mәseleni aldymen kóteretin, Sizge jetkizetin osy aqsaqal basqaratyn – «Egemen Qazaqstan». Beker obalym ne, Sauytbek myrzagha «egemenkz@mail.online.kz» arqyly (22 qarasha, 2013 jyl) ólenmen jazylghan ýsh tilegimdi jiberip, Sizge jetkizuin ótindim. Sosyn, ózimshe, Sauytbek biraz aqsaqaldardyng basyn qosyp, bir mәlimdeme jasaydy, ne ózi bir maqala jazady dep jýrmin ghoy men bayqús!

Kóp ótpey, Erbol Shәimerdenovtyng asynda, Últtyq kitaphanadaghy «Babalar sózinin» túsaukeserinde әdeyi baryp, osy jayly birdeme aita ma dep, Sauytbekke sәlem de berdim. Beybaqtyng beti býlk etken joq!

Tipti, Osy kisiler osy Kósh taqyrybyna jolanqyramay jýrgen son, aldyn-ala qamshylap ta kórgem. Assambliyanyng merekelik jinalysynda Dulat Isabekov agha Mangholiya qazaqtary turaly mәsele kótergen son, men «Shәriphan Qaysar» degen atpen «Dulat aghanyng ainalasynda kimder otyr?!» (http://old.abai.kz/node/34756) degen maqala jazdym. Jaqynda ghana «Qazaq mәselesinde qalghyp jýrgen “Egemen Qazaqstan”» atty maqalam da (http://old.abai.kz/node/41040) BAQ-ta jariyalandy. Sonda osy ýsh aghamnyng atyn erekshe atap, shettegi qazaqtardy esinen ketpestey-aq etip jazyp em. Joq, estise de, estimeske; oqysa da, oqymasqa salyndy. «Bәidibek pen Domalaq ana desem tym auyrlap, túqym-túyaqtaryna deyin onbay keter, bergi apaylary Qyzay anamnyng aruaghy atsyn senderdi!» demeske endi mening esh amalym joq búl ýsheuge!

Ashyghyn aitpasam, atalghan babalarymnyng qasiyeti meni de ondyrmaydy, Núrsúltan agha! Men halyqqa topyraq shashudan aulaqpyn, tura Siz senip jýrgen osy ýsh sabazdyng ýsheui de Sizding №1 jaularynyz! Túmanbay aghamnyng Sizdi jaqsy kóretinindey, mening Túmagham dese, óletinimdey qazaqqa, Sizge degen meyirimdi men búlardan kórip túrgham joq. Bolsa, mýmkindik degen qoldarynda túr, eng qúrsa, bireui suyrylyp shyghyp, aitpay ma Sizge, qazaq kóshining qiyn jaghdayyn?! Siz de et jýrekti pendesiz, oilanyp, basqasha sheshim qabyldauynyz múnda túrghan әngime! Siz qúrghan Qazaqstandy búl «ýshtik» bayaghy Kenes Odaghy sekildi sanaydy. Núrsúltan Nazarbaev – olar ýshin jan alghysh Staliyn! Ózderinshe solay jasap alghan. Kenes Odaghy kezinde, óziniz bilesiz, «ashyq aitylatyn» jәne «ashyq aitugha bolmaytyn» eki týrli sóz bolypty ghoy. Qytayda da solay. Myrzekender ýshin kәzir «Shettegi qazaqtar kelsin!» – sol «ashyq aitugha bolmaytyndardyn» qatarynda, qara tizimning basynda túrghan sóz?! Sondyqtan, basymyz bәlege qalady dep qorqady, týk jolamaydy. Óte-móte Sauytbek! Quanysh ta odan aspasa, kem soqpaydy! Myrzatay ýshin Qazaq kóshinen góri, Assambliyanyng jinalysynda leksiya oqyghannan asqan baqyt joq qazir. «Mynau qazaq kóshining toqtauy – 32-shi jylghy qoldan jasalghan ashtyqtan bir kemi joq últqa jasalghan qiyanat boldy-au; erteng Núrekenning bar istegen enbegin búl sheshimi juyp-shayyp ketedi-au; bolashaqta Sizding ornynyzda jana úrpaq otyrady, sonda biylik basyna Qytaydyng Den Syaopiny (http://old.abai.kz/node/21462) sekildi bir kemenger shyghyp, bәrin óz ornyna qoya alsa jaqsy, onyng betin ary qylsyn, ózimiz kórgen keshegi Hrushev sekildi bir antúrghan kelip, Sizding sýieginizdi kórden júlyp alyp tastasa ne bolamyz-au??!» degen oy búlardyng nanazaryna da kirip shyqpaydy eken ghoy! «Maqtau, maqtau jәne maqtau!»-dan basqa tirlikteri bar ma ózi!?

Janym, Núrsúltan agha, sadaghang keteyin, «Senbe júrtqa túrsa da qansha maqtap!» degen Abay sózin esinizge bir alyp, óziniz oilanyzshy! Sizden ketip bara jatqan osynau ýlken, orny tolmas sayasy qatelikti kóre túryp, kórmegensigen búlardy jau demey, kóriniz kәne!?

«Máo Szedún joldastyng qateligi – onyng ózining dúrys nәrselerine ózi qayshylyq istegendiginde» depti sol Den Syaopin («Den Syaopin maqalalarynan tandamalylar» 432-bet, Últtar baspasy, Bejin). Negizi, Sizding shettegi qandastarynyzdy Atajúrqa shaqyruynyz – Úly bastama edi!

Sizding namysynyz – menin, býkil Qazaqstannyng namysy! Shettegi qazaq mәselesinde, qalay da Siz jaghynan, Siz el basqaryp túrghan tústa kemshilik ketpeu kerek qoy!

Ony da aita keteyin, erteng «bezgrajdandyq» berip jatsanyz, sóileu qúqyghym bolmay qaluy mýmkin, Sizge tileules adam búl qazaqta kóp. Mәselesin sheshseniz, shettegi bes million qazaq týgelimen Sizding qoldaushynyz, berik qorghanynyz. Oghan mening zәredey kýmәnim joq! Biraq, solardyng bәrinen desi basym bir túlgha bar. Ol – jazushy Múhtar Maghauiyn!!! Sol qúrdasynyzdy tyndanyz, kóbirek den qoyynyz ol kisining aitqandaryna!!!

5. Qosh! Siz, Núreke, memleketting tynyshtyghyn ómir boyy dәriptep kele jatqan basshysyz! Qazaqstannyng beybitshiligi men ornyqtylyghyn eng aldymen saqtaytyn bir top bolsa, ol – Oralmandar! Osy joly bayqadynyz ba, tórt jyl keshiktirilip azamattyq beriletin Zang jobasyna Siz qol qoyghanynyzben, olar qansha shulasa da, tynysh qaldy. Nege?! Sizding bet-bedelinizdi syilady, «Eki dýniyedegi jalghyzy – Qazaqstannyn» (Ermúrat Zeyiphannyn sózi) ornyqtylyghyn oilady! Áytpese, million oralman onay kýsh emes, Núragha! Jiylyp, Aqordanyng aldyna ereuilge shyghu, Krannyng basyna órmeleu, «Núrotannyn» aldynda ózin benzin shashyp órteu, top-top bolyp ashtyq jaryalau degen olardyng qoldan sәnge keletin sharua!

Men ómirimde jalghyz ret beybit sheruge qatynasyppyn. Biyl kýzde Astanada ótken qazaq jerine qúlaghan «Protongha» qarsy. Kóshi-qon mәselesin aitamyz dep bardyq qoy bayaghy. Basqa elde bodan bolyp, últyna tendik súrap jýrseng bir sәri, ózinning azat elinde ózeurep aighaylaghan, úrandar jazylghan plakat kóterip jýrgen bir ynghaysyz, qorlyq is eken. Mening úghymymda Siz qol qoyghan әr Zan, Siz qabyldaghan әr Qauly qazaq jýregine jaynatyp, shyraq jaghuy kerek! Ár otbasy ony aqsarbas atap, toylauy tiyis qoy! Anau BAQ-taghy jazylyp jatqan dýniyeler – Siz bergen baspasóz erkindigi. Onyng ýstine, mynau shetten kelip jatqan qazaqtar eshteneni jasyrmay, kýlbiltelemey, ashyq aitady. Otanyna degen adaldyqtyn, kýiingenning belgisi – maqtay beru emes, ólip ketse de shyndyqty aitu!.. Solay boluy kerek-te! Sondyqtan, mening osynau hatymdy oqyp, shynymen mening Bәidibek babamnyng túqymy, qazaq halqynyng baghyna tughan Núrsúltany ekeniniz ras bolsa, әli de rayynyzdan qaytyp, Shettegi qazaqtardyng sherin tarqatady dep senem Sizge!

Shetten keletin qazaqtar júmyssyz qalyp, Qazaqstangha masyl bolady dep esh oilamanyz. Mening osyndaghy jaqyn tanystarymnyng bәri júmys oryndy ózderi ashqan. Júmyssyz qalghyshy – men ghana. Oralman aghayyndar memleketten júmys súrau degendi, ol júmysty qaydan, kim beretinin әueli bilmeydi de. Babasynyng azat mekenine keledi. Berse, baspanasyn beredi. Bermese, oghan da ókpelep jatqan joq, qanyrap bos qalghan auyldan baspana satyp alady. Sosyn әkelgen óz qarajatyna mal alyp, elding jerin jaldap, ony jayady. Sóitip, kerek bolsa, júmysty ózderi-aq qoldan jasaydy. Kәzir elimizding bar qalasyndaghy dәmhanalardyng aspazdary sol arghy betten oralghan aghayyndardyng balalary. Shashtaraz, súlulyq salondarynda, mashina juatyn jerlerde de solar órip jýr. Monshagha barsan, bilekti týrip alyp, arqandy ysatyndar – taghy solar. Astananyng kóshesin sypyryp jýrgenderding qatarynda mening jerlesterim az emes. «Baraholkadaghy» órtengen tauardyng birmúnshasy jәne sol shegara attap kelgen qazaqtardiki. Aqyn Adalbek Ahmәdy qúrdasymdiki de bar eken, órtene bersin, bastan qúlaq – sadagha, Adalbek! «Selge ketken jaman, órtting arty jaqsy bolady!» degen yrym bar qazaqta, әli bayyp ketesinder. Ólgeyden kelgender jasaghan ýy jihazdarynyng sapasy qanday jaqsy, baghasy qanday arzan?! Úly jaylaulargha malyn syidyra almay Sizge aryzdy búrqyratqandardyng týgelge juyghy óz jiyenderiniz, Núrsúltan agha. Siz múnday enbekqor, tózimdi, Otanyna adal qazaqty Mekkeni alty ainalsanyz da tappaysyz...

Týsinbestik, bayqamay qalu degen – ómir bolghan son, bolyp túrady. Ketken qatelik ýshin halqynyzdan keshirim súray salsanyz, tipti jaqsy. Onda túrghan dәnene joq. Elding preziydenti Ay men Kýndey súlu, inabatty, әlem tanyghan әieli túryp, basqa qyzben oinas jasap, ústalghany ýshin otandastarynan keshirim súrady ghoy anau jyly?! Oghan qaraghanda, óz últynyzdyng taghdyry, óz qolynyzben qúrghan jana, Úly memleketinizding bolashaghy ýshin bir iyile salu – Sizding qolynyzdan keledi. Oghan mening Núraghamnyng aqyly da, biligi de qaptal jetedi! Eger, qazaqtyng kóbeyip, últtyq memleketting saltanat qúruyna syrttan bir kýshter kedergi keltirip otyrsa, jasyrmay aitynyz, býkil qazaq Sizding jolynyzda óledi! Aldynghy shepte men jýrem!!!

Joq, «Ol zang ózgermeydi, osy beti ketedi!» deseniz, maghan tórt jylgha TÚL AZAMATTYQ (bez grajdandyq) beriniz, qúrmetti Núreke! Alystan kelgen aghayyndarymdy tórt jyl boyy jautandatyp qoyyp, kileng tekti túqymnan tughan mening kerdendep jýruge adamdyq ta, aqyndyq ta arym jibermeydi! Men ne kórsem de solarmen birge kóruge tiyispin. Óitkeni, olar elge kerek bolmaghanmen, maghan kerek! Eger, qúsadan ólip ketsem, taghy Sizding sýieginizge tanba bolam!!!

Aytpaqshy, meni jeke qabyldauynyzdy ótinem! Men Qazaqstan Respublikasynyng azamattyghyn alarda, aryzdy Sizding atynyzgha jazgham. Sondyqtan, Tólqújatym men Jeke bas kuәligimdi keri ótkizuge múrsat beriniz, qúrmetti Núreke!! Sizden jauap kýtem, mәrtebeli Núrsúltan Ábishúly!

Zor ýmit, ýlken qúrmetpen, 

aqyn jiyeniniz

Auyt MÚQIYBEK

16 – 17.12.2013

Astana

Sony

«Dat» gazeti

0 pikir