Jeksenbi, 28 Sәuir 2024
Anyq-qanyghy 1259 1 pikir 15 Nauryz, 2024 saghat 13:37

Taghy bir soqqy: Resey qaru-jaraq naryghy qúldyrady

Suret: regnum.ru

2019-2023 jyldary aralyghynda Reseyding qaru-jaraq eksporty aldynghy besjyldyqpen salystyrghanda 53%-gha qysqardy. Sonyng nәtiyjesinde Resey alghash ret qaru-jaraq eksporty kórsetkishi boyynsha ýshinshi oryngha tómendedi.

Resey ekinshi orynda da emes. Stokgolim halyqaralyq beybitshilikti zertteu institutynyng nemese SPIRI bayandamasynda osy ýshinshi oryngha taban tireu barysynda reseylik qarudyng әlemdik naryqtaghy ýlesi 11 %-gha deyin qysqardy, delingen, búl әdil baghanyng shyndyghyna esh kýmәn keltiruge bolmaydy.

2019 jyly Resey 31 elge qaru satsa, 2022 jyly – 14, al 2023 jyly – tek 12 elge óz әskery ónimin úsynghan. Búl saudada Tayau Shyghys jәne Afrika elderi sәikesinshe 13 % jәne 10 % qúrady. Salystyru ýshin, Amerika Qúrama Shtattary 2019–2023 jyldary 107 memleketke qaru-jaraq ótkizip, naryqtaghy ýlesin arttyra týsti. Tayau Shyghysta amerikandyq әskery eksportynyng kólemi 38 %-dy qúraydy.

Búl statistikadaghy taghy bir qyzyqty dýniye: TOP - 10-gha qaru-jaraq eksporty boyynsha kiretin basqa elderding arasynda Italiya búl kórsetkishti 86 %-gha, Ontýstik Koreya – 12 %-gha arttyrghany bolyp otyr. Búl orayda Qytay qaru eksportyn 5,3 %-gha, Germaniya men Úlybritaniya – 14 %-gha, Ispaniya – 3,3 %-gha, Izraili – 25 %-gha qysqartty.

SPIRI statistikasyna sýine otyryp, jahandyq qaru-jaraq naryghyndaghy ózgeristerdi óte dәl payymdap jәne boljam jasaugha jәne onyng damu bolashaghyn anyqtaugha mýmkindik beredi. Eng kóbi 3-5 jyl bolsa da, biraq qazirgi jahandyq ýderis jaghdayynda búl mýldem jaman emes. Qaru saudasyndaghy bәsekelester búni sózsiz paydalanady. Tipti amerikandyqtar men fransuzdar siyaqty moyyndalghan kóshbasshy bolyp tabylmaytyn biraq on jarym jyl ishinde qaru-jaraq jasau men óndirude sapaly sekiris jasaghan Týrkiya «ekinshi dengeyli» memleketterding eng aiqyn mysaly bolyp tabylady.

Dýniyejýzilik qaru-jaraq naryghy - búl standarttar basqaratyn naryq, onyng ishinde jalpy alghanda: NATO standarty jәne kenestik standarty. Qalghandary әrtýrliligine qaramastan osy eki standart boyynsha jasalghan tehnika men qarudyng ýlgilerin tútynady.

Osylaysha, kenestik standarty búrynghy tanymaldylyghyn jәne sәikesinshe súranysqa ie bolghan naryqtaghy ýlesin joghaltady. Ol shyghuy ekitalay bolatyn qúldyraugha kirdi, búl onyng artyndaghy óndirushiler ýshin apatty saldardy bildiredi. Eng aldymen, әriyne, reseylikter. Joq, reseylik әskeriy-ónerkәsiptik keshen ózdiginen joghalyp ketpeydi jәne әli de әrtýrli dengeydegi tehnikanyng jetkilikti mólsherin toytarugha qabiletti.

Biraq reseylik qaru-jaraqshylar halyqaralyq naryqtardy úmytugha mәjbýr bolady - nemese óz ónimderin metall synyqtarynan sәl qymbatyraq baghamen satugha tura keledi. Yaghni, Reseyding syrtqy naryqtar men satyp alushylardy joghaltuy sózsiz damu qarqynyn joghaltugha jәne bәsekeles óndirushilerden ghana emes, standarttardan da artta qalugha әkeledi.

Sonyng saldarynan osy kenestik standartty satugha bolatyn naryqtar qysqardy. Búl bәsekelester ýshin tamasha bolady. Tipti amerikandyqtar men fransuzdar siyaqty moyyndalmaghan kóshbasshylar - jәne «ekinshi dengeydegi» memleketterding arasynda on jarym jyl ishinde qaru-jaraq jasau men óndirude sapaly sekiris jasaghan Týrkiya onyng aiqyn mysaly bolyp tabylady. Reseyding qaru-jaraq naryghy tómendedi, biraq búl jaman emes. Eng bastysy, ol kenestik qaru standartyn qúnsyzdandyrdy jәne búny týzetu mýmkin emes.

Kerimsal Júbatqanov

Abai.kz

1 pikir