Jeksenbi, 12 Mamyr 2024
Janalyqtar 2573 0 pikir 20 Qarasha, 2013 saghat 04:26

Talghat Músabaev: Meni Reseyge satyldy dep jýr...

Búrynyraqta aryndy bolyp kóringen Qazgharysh basshysy, qazaqtan shyqqan ekinshi gharyshker Talghat Músabaevty qazaq qoghamy songhy kezde geptil mәselesine qatysty kóbirek aiyptaytyny ras. Gharyshker-basshy juyrda «Karavan» gazetine súhbat beripti.
Bayqonyrdyng paradoksy
– Otandyq gharysh salasynda ne bar, ne bolmaq?
– Barynan bolary kóp,әriyne. Gharyshtyq jýie, tele, radio, internet, mobildik baylanysty qamtityn jerseriktik telebaylanys jýiesi bolady. Búghan jerbetilik infraqúrylymgha qajetti Jerdi araqashyqtan shatyrlap qamtu (zondirovaniye) sharuasy da kiredi. Búlarmen tek qana joghary bilikti mamandar ainalysa alady. Olardy qaydan shaqyrmadym desenshi! Qazaqstandaghy әue men gharysh terminderin biletinderdi de, sosyn Reseydegi qazaqstandyq arnayy JOO bitirgenderdi de, sheteldik mamandardy da shaqyrdym.
«Proton» bizge dos, biraq asa qymbat
– Astanadaghy sol jaghalauda gharysh qalashyghy salynyp jatqan kórinedi ghoy?..

Búrynyraqta aryndy bolyp kóringen Qazgharysh basshysy, qazaqtan shyqqan ekinshi gharyshker Talghat Músabaevty qazaq qoghamy songhy kezde geptil mәselesine qatysty kóbirek aiyptaytyny ras. Gharyshker-basshy juyrda «Karavan» gazetine súhbat beripti.
Bayqonyrdyng paradoksy
– Otandyq gharysh salasynda ne bar, ne bolmaq?
– Barynan bolary kóp,әriyne. Gharyshtyq jýie, tele, radio, internet, mobildik baylanysty qamtityn jerseriktik telebaylanys jýiesi bolady. Búghan jerbetilik infraqúrylymgha qajetti Jerdi araqashyqtan shatyrlap qamtu (zondirovaniye) sharuasy da kiredi. Búlarmen tek qana joghary bilikti mamandar ainalysa alady. Olardy qaydan shaqyrmadym desenshi! Qazaqstandaghy әue men gharysh terminderin biletinderdi de, sosyn Reseydegi qazaqstandyq arnayy JOO bitirgenderdi de, sheteldik mamandardy da shaqyrdym.
«Proton» bizge dos, biraq asa qymbat
– Astanadaghy sol jaghalauda gharysh qalashyghy salynyp jatqan kórinedi ghoy?..
– Ýkimet Últtyq gharysh ortalyghyna 30 gektar jer bóldi.Ol jerde qúrau-synau kesheni men barlyq jerbetilik infraqúrylym, Jerdi araqashyqtan shatyrlau (zondtau) jýiesi ornalaspaq. Asa dәl jerseriktik kezgin (navigasiya) jýiesi iske kirispek. Ol manda gharyshtyq basqarmanyng da ghimaraty oryn tebedi. Al, jurnalist әriptesterimizding jazuyna sensek, biz halyqtyng qarjysyn jelge shashyp, eshtene tyndyryp jatpaghandaymyz. Men osy taqta otyryp, gharyshtan góri densaulyghymdy kóbirek qúrtyp jýrmin.Óitkeni, últtyq mýddeni ghana qorghaumen emes, ura-patriottargha da әr qadamyndy aityp týsindirip otyrugha tura keledi. Jeke basyma eshtene kerek emes: mende ataq ta, zeynetaqy da, Preziydent bergen Almatydaghy ýy de bar...
– Elde «Proton-M» zymyrantasyghyshyn úshyrghan song antiyreseylik kónilkýy kýsheydi. Búghan qatysty ne aitasyz?
– Ol baybalam salugha túrmaytyn nәrse. Qyzylorda oblysynda bir emes bes satylyq usyzdandyru jýrdi jәne de júrtshylyq ýshin zardaby joq deuge bolady. Bayqonyrdan «Protondy» úshyrmaugha әueli ózim qarsy bolgham: sol ýshin byltyrghy jeltoqsanda daugha da qaldyq: Resey SIM-i tipti nota jiberdi! Al meni óz otanymda «Reseyge satyldy» dep shyqty. Men «Protonnyn» úshyryluyna qarsy adammyn! Biraq mәselening kәsiptik jaghynan sheshiluin jaqtaymyn. Gharyshqa sapar shegip úrmasa, Reseyge Bayqonyrdyng eshbir keregi joqtyghyn úghuymyz kerek. Olar tastaydy da ketedi, sosyn biz shóldalamen qalamyz da qoyamyz!
«Qyrsyzdyghymyzdyng eskertkishi – 2 mlrd. dollar»
– Zymyran-gharyshtyq «Bәiterek» kesheni endi Ukrainada jasalatyn «Zeniyt» degen zymyrantasyghyshqa taban tiremek degendi aituda, ras pa?
–2004 jylghy kelisim boyynsha «Bәiterekti» «Angaranyn» bazasynda qúru kózdelgen. Biraq aituly «Protondy», basqa da geptildik otyndy almastyratyn basqa zymyrantasyghyshtardyng merzimi kórsetilmegen. Al osy arada «Bәiterektin» qúny jeti esege qymbattap ketti! 232 million dollardan – 2 milliardqa jetti!
2011 jyly bizben kelispesten Resey aldy da «Vostochnyi» gharyshaylaghynan dәl osynday keshen saludy josparlady. Endi «Angara» bolsa, tek qana әueli Resey ailaghynan úshady. Al biz qyrsyzdyghymyzdyng eskertkishi retinde 2 milliardtyq eskertkishpen qalamyz. Sodan 2012 jyly 10 qazanda Mәskeude memleket basshylary «Zeniyt» zymyrantasyghysh bazasynda «Bәiterekti» saludy tapsyrdy.
Beyshtattyq jaghdaylar
– Sizge qayda istegen qolayly: gharyshta ma, jerde me?

– Gharyshty asa kýrdeli,biraq onda basqa talap bar: meni kópke deyin gharyshqa úshyrmady, ol úzaq jylghy jattyghugha úlasty. Al jerde tipti basqa úghymdarmen, ózinning ne istep jýrgeninmen betpe bet keluge tura keledi.
– Gharyshqa saparlarynyz turaly kitap jazasyz ba?
– Qaydan jazayyn, kәzirgi júmysqa zorgha ýlgerip jýrmin. Elisinning kómekshisi Baturiyn, mening gharyshqa aparghan seriktesim, maghan: «Sening gharyshtaghy beyshtattyq jayttaryng on gharyshkerge jetedi! Saghan roman jazu kerek!» - dep edi...
– Býgin, ókinishtisi sol, gharyshker boludy ansaytyn balany kezdestiru qiyn.
– Kәzirgi balalar alpauyt boludy ansaydy! Jastar qaydan tәlim aluda? Ne oqidy? Bizde kәzir úly nәrsege jetu, Otandy әigileu degen úmtylystar joyylyp ketti...
– Qalay oilaysyz, qazaqstandyq kelesi gharysh sapary ne ýshin jýzege aspaq?
– Ol óte kýrdeli mәsele. Bir qazaqty gharyshqa jiberu jetkiliksiz: әueli maqsat manyzdy, ol sapar ne ýshin kerek? Eger de bizge búl mәseleni sheshu ondy bolsa, keleshek gharysh sapary tek qana elding sayasy imidjin kóteru ghana emes, eldi irgeli әri qoldanbaly maqsattargha әlemdik dengeyde damytugha arnaluy kerek.
«Maghan mәndi, ruhany filimder únaydy»
– Gharyshtyq kәsiporynnyng biri – «Gharysh sapary» basshysyn qarjy saqshylary ústady. Salagha búl qanshalyqty ruhany zalal keltirdi?
– Búl masqara oqigha. Aqsha bar jerde, jemqorlyqqa oryn tabylady. Búl qoghamnyng ainadaghy beynesi ghoy. Sot qana «I»-ning basyn týrtetini anyq. Áriyne, búl salagha júqqan aighyz.Ol maman retinde jaman emes edi. Endi onday maman da joq.
– Gharysh turaly filim qaraysyz ba? «Gravitasiya» filiminde aktrisa Sandra Ballok qoldy bir siltep halyqaralyq gharyshtyq jýieni (HGhJ) byt-shyt qylady...
– Ony qaraghan joqpyn. Tek qana Shvarseneggerdi moyyndaymyn.Jalpy sheteldik filimge qúmartudy qoldamaymyn: olar negizinen filim-aldauyshtar, myiúrghyshtar ghana. Maghan mәndi, ruhany filimder únaydy.
– Neni armandaysyz?
– Bala kezimde eki mәrte KSRO batyry Talgat Biygeldinov sekildi úshqysh boludy armandagham, mening atym da sol kisimen baylanysty. Sosyn 1961 jyly 12 kókekte gharyshqa adam alghash úshqanda birneshe ómirdi bir-aq sýrgendey әserde boldym. Eki mәrte batyrmyn - Resey batyrymyn әri Halyq qaharmanymyn...Kәzir bir nәrseni ghana armandaymyn: ózime berilgen salany sheginbestey nýktege jetkizsem degen, әitpese bar kýsh bosqa sarp etiledi…
Yqshamdalyp audaryldy.
Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1943
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2185
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1802
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1538