Júma, 26 Sәuir 2024
Janalyqtar 2922 0 pikir 20 Mausym, 2013 saghat 07:05

Sadyq Smaghúlov. Sonymen Shynghys Han kim boldy?

Sol Shynghyshannyng mazary Burhan-Haldu tauynda eken. Teniz dengeyinen 2367metr biyiktikte ornalasqan. Kóshe-Saydam jazyghynyng ontýstik shyghysynda 6 km.jerde Shveti-Qayyrhan tauynda KÝLTEGIN kesheni bar. Eki úly túlgha ekeuining arasynda bes ghasyr ótse de qalay qatar ornalasqan. Shynghyshan keshenining biyiktigi 22 metr, úzyndyghy 280 metr, kóldeneni 190 metr ekeni anyqtalypty. Amerikalyq ghalymdar geofizikalyq baqylau jýrgizipti. Radiometr men radiomagnittik әdistemeler jasalynypty. Taudyng ýstindegi keshenning astynda 30 metr terendikte baghaly metall jәne sýiek ornalasqan tabyttyng suretin shygharypty. Úldary Ógedey, Toly nemereleri Mónke, Kýiik tórteui jerlengeni anyqtalypty.

Úly qaghannyng sýiegin syrqyratyp mazaryn qazsa monghol últy jer betinen joyylady- mys. Sebebi Aqsaq Temir mazaryn qazghannan keyin bastalghan soghystan halyq sekemdenip qalghan. Mýrdeni shynar aghashynan jasalghan sandyqqa әspettep ornalastyryp, sandyqty ýsh altyn beldikpen saqinalap bekitken. Altyn beldikti sandyq arnayy ainalmaly tetikke ornatylghan. Tәnirding qalauy boyynsha qasiyetti sandyq ghasyrda bir ret ainalyp túrady mys. Shynghysqannyng basy shyghysqa qaraghan shaqta mýrdeni ashugha bolady-mys. Basqa uaqytta ashsa, tabighat apaty bolyp, soghys bastalady. Adamzatqa emi tabylmas indet taraydy-mys.

Sol Shynghyshannyng mazary Burhan-Haldu tauynda eken. Teniz dengeyinen 2367metr biyiktikte ornalasqan. Kóshe-Saydam jazyghynyng ontýstik shyghysynda 6 km.jerde Shveti-Qayyrhan tauynda KÝLTEGIN kesheni bar. Eki úly túlgha ekeuining arasynda bes ghasyr ótse de qalay qatar ornalasqan. Shynghyshan keshenining biyiktigi 22 metr, úzyndyghy 280 metr, kóldeneni 190 metr ekeni anyqtalypty. Amerikalyq ghalymdar geofizikalyq baqylau jýrgizipti. Radiometr men radiomagnittik әdistemeler jasalynypty. Taudyng ýstindegi keshenning astynda 30 metr terendikte baghaly metall jәne sýiek ornalasqan tabyttyng suretin shygharypty. Úldary Ógedey, Toly nemereleri Mónke, Kýiik tórteui jerlengeni anyqtalypty.

Úly qaghannyng sýiegin syrqyratyp mazaryn qazsa monghol últy jer betinen joyylady- mys. Sebebi Aqsaq Temir mazaryn qazghannan keyin bastalghan soghystan halyq sekemdenip qalghan. Mýrdeni shynar aghashynan jasalghan sandyqqa әspettep ornalastyryp, sandyqty ýsh altyn beldikpen saqinalap bekitken. Altyn beldikti sandyq arnayy ainalmaly tetikke ornatylghan. Tәnirding qalauy boyynsha qasiyetti sandyq ghasyrda bir ret ainalyp túrady mys. Shynghysqannyng basy shyghysqa qaraghan shaqta mýrdeni ashugha bolady-mys. Basqa uaqytta ashsa, tabighat apaty bolyp, soghys bastalady. Adamzatqa emi tabylmas indet taraydy-mys.

Tehnikanyng ozyq ýlgilerin paydalana otyryp mýrdeni qazbay-aq qúpiyasyn ashar uaqyt alys emes siyaqty. Arab piramidalaryna qoldanylghan tehnikalar Shynghyshan syryn ashugha jaramapty. Sondyqtan ol mәselemen amerikalyqtardan da basqa ghalymdar shúghyldanyp jatsa kerek. Segiz ghasyrgha tayau qúpiyasy ashylmaghan syr sandyq bizding zamanymyzda ashylsa netken ghajap bolar edi. Óitkeni, Shynghyshandy qazaq eken, onyng ishinde jalayyr eken, shapyrashty eken degender mayly qúiryqtaryn qysyp «ertengi qazaqtyng jaghdayy qalay bolar eken» degen problemmamen bas qatyrara ma edi?..   

Men búl janalyqty Mongholiyadan kelgen aghayynymnan alyp elge jariya jasap edim. Aqyn, ardaqty aghamyz Kәkimbek Salyqov búl janalyq 2008 jylghy mamyr aiynyng ayaghynda, mausym aiynyng basynda «ANA TILI» gazetinde eki nómirge jariyalanghandyghyn aitypty. Sony oqyghan «tapqyshbekter», «jazghyshbekter» osy kýnge deyin sabasyna týspey nege qoqilanyp jýr. Shynghyshan qazaq bolsa Otyrardy qiratpas edi. Baghynbaghan adamdaryn ashtan qyryp, qalany saqtap, әdettegidey óz adamdaryn otyrghyzar edi.

Abai.kz

0 pikir