Júma, 3 Mamyr 2024
Din men tin 1813 9 pikir 13 Jeltoqsan, 2022 saghat 12:42

Qúdaydan qorqyp, pendeden úyalyp...

Qanshama zaman ótkenimen, adamdyq qasiyet, halyqqa adal qyzmet, imandylyq jolyn elge ýlgi qylu ústanymy adamzattyng jaratylysynan beleng alyp kele jatqanymen, eriksiz moyyndaytynymyz barshagha ayan.

Osynday qasiyetti ústanymdardyng el ishinde keng taraghany - sopylyq joly bolyp keledi. Ol joldy dúrys ústanyp, ózin tәrbiyeley otyryp, bilgen-týigeni men oqyghanyn halyqtyng ortaq mәselesin sheshu jolynda oryndy paydalanyp, tarihta aty qalghan kisiler el auzynda.

Sol joldy óz dәrejesinde dúrys ústay almay, ózinen bólek qoghamgha atalghan joldy jat qylyp, ózi tereng týsinbegen, ózderining sol jolgha tereng maghyna bermey túryp qoghamdyq ortagha nasihattaghysy keletin, aityp jetkizgisi keletin diny belsendiler qazirgi uaqytta jeterlik.

Din – ghylym, din – iydeologiya. Árbir teris týsindirilgen iydeologiya, adamnyng sanasyn ulaytyny, qazirgi qoghamda aitpasa da kórinetin jaghdaygha jetkenin kózben kórip, qúlaqpen jii estiytin keyipke endik. Kópshilikte kóp kezdesetin sopylyq jolyna, sopylyq sózine toqtala ketkenimiz jón bolar.

Sopylyq – Suf degen sóz, ýlpildek, nәzik degen sózden shyghady. Múhamed Payghambarymyzdyng zamanynda elding azyp tozuy, el ishindegi berekesizdik, mәdeniyetsizdikting dengeyi adamy qabiletting azghyndauynyng sebepteri halyqtyng top-topqa bólinip, maghynasyz, jeke maqsattan aspaytyn tobyrlardyn, qatygezdikting belgileri el ishinde ýirenshikti qalypqa ainalghanyn ómirbayanymen, tarihymen tanysyp biletinimiz әlemge jasyryn emes.

Payghambarymyzgha Jaratushy Qúdaydan qúldarynyng jer betinde beybit te erkin, imandy, mәdeniyetti, órkeniyetti el bolyp ómir sýruine Qúran týsirip, meyirimmen qogham qúruyna búiyruynyng ózi adamzatqa ortaq bolghanyn qaperge alghanymyz jón.

Payghambarymyzdyng tarihyna mәn beretin bolsaq, ol kisi meshitte otyryp el basqaryp, halyqqa adal da, taza qyzmet kórsetkenin angharu qiyn emes. Meshit – negizi ol zamanda halyqqa jol kórsetetin, elding ishki jәne syrtqy mәselelerin, halyqqa qyzmet kórsetudegi manyzdy júmystaryn dúrys ta, әdil sheshimin tauyp otyratyn jer bolghanyn, ony elding birligine, beybit ómir sýruine, halyqqa qyzmet kórsetken uaqytta búl dýniyening әdildigi aqyrghy dýniyede әrbir pendening aldynan shyghyp, eki dýniyening esebine keletin sheshimdermen esepteletin basqaru júmysynyng jýiesin úiymdastyryp atqarghan.

Halyqqa, elding mәdeniyetti damuyna, ekonomikasynyn, túrghyndardyng beybitte tynysh ómir sýruin qamtamasyz etu jolyndaghy adal qyzmette sopylyq jolynyng róline, atqarghan júmysynyng manyzdylyghyna mәn berip qaraytyn bolsaq: Payghambarymyz el basqarghan meshitting aulasynda qúrma aghashy bolghan, onyng kólenkesinde sәki (tapshan), yaghny halyq otyryp demalatyn oryn bolghan. Sol jerde elge tanymal qarapayym halyqtyng ishinen shyqqan sopylar otyryp, qajet bolghan jaghdayda týnep jatyp, bala-shaghasy men ýiinen bólek, eldin, halyqtyng damuyna, órkeniyetti elding qataryna qosyluyna baylanysty ózekti mәselelerding mәn-jәiin, zandardyng osal tústaryn zerttep, dúrys sheshim qabyldauyna, Payghambarymyzben kelip aqyldasyp, oy týrtkilerin úsynyp, aitarlyqtay elge ýlken ýlesin qosyp enbek etetin bolghan. Ol enbekti taza da, adal, qara qyldy qaq jaratyn sheshimderdi qabyldaugha, oghan ýles qosudaghy júmysty jasap otyru ýshin niyetinin, maqsatynyng ornyqty tazalyghyna erekshe mәn berip, ózderin joghary mәdeniyettiliktegi qalyptaghy ústanymda otyruyn qadaghalaytyn bolghan. Sopylardyng osynday adal enbekterin baghalap otyrghan Payghambarymyz elding zeketinen (salyghynan) olargha qarajat bólip qamtamasyz etip otyrghan, al, júma kýnderi jinalghandardyng ishindegi auqatty azamattargha ótinish aityp sopylargha bergen kómekteri tarihta  kórsetilgenin eshkim joqqa shyghara qoymas.

Áriyne, sopylyq jolyn ústanamyz, sol jolda jýremiz degender de osy zamanymyzda el ishinde kóp kezdesetini yqtimal. Ókinishke oray, qazaq elining terme jyraularyndaghy týiin sózderde; «bireuler men jaqsymyn degenmenen, jaqsylyghy óz basynan artylmaghan» - dep bekerge jyrlamas edi.

Jeke basyna, jeke maqsatynan asa almay jýrgen, sopylyqtyng maghynasy men maqsatyn eldik, qoghamdyq dengeyinde týsinbegendikten, óz betterinshe top qúryp paydasy óz basynan artylmay jýrgenderdi zamanynda Qoja Ahmet Yassaui, Ybyray, Abay, Shәkәrim, Túrmaghanbet, Maghjan jәne de sonday danyshpan ata-babalarymyz ashyq synauy arqyly ózderine qarsy qoyyp alghandary arqyly ózderi zәbir kórgenin biri bilse, biri bilmeui mýmkin.

Endigi jerde el bolyp, halyq bolyp әlemning damyghan órkeniyetti elderding qataryna ilesemiz desek, oiyp túryp óz ornymyzdy tabamyz desek ortaq maqsat qoyyp elimizding beybit senimge jeteleytin baghytymyzdy aiqyndap alyp júmys jasauymyz әrbir otandy sýietin adamnyng mindeti dep qabyldauymyz nyq senimge baylanysty.

Sopylyqtyng mindetin, atqaratyn qyzmetin qazirgi zaman talabyn eskerip el biylegen, elding atynan órkendep damuyna, halyqtyng beybit qúqyghynyng qorghaluyna óte әdil sheshim qabyldap otyrghan (Preziydent, Ministr, Parlamet, Senat t.s.b)  kisiler, Abay atamyz aitqanday: «Qúdaydan qorqyp, pendeden úyalyp», qyzmetin adal atqaratyn bolsa, әlem boyynsha órkeniyetti elderding qatarynan kórinetinimizge senim mol bolar edi.

Sopylyq joldy Qoja Ahmet Yassauy babamyz da joghary dengeyde kórsetip, el basqarghan Payghambarymyzdyng dәrejesindegi zamanyna keltirip, halyqqa qyzmet biyligin atqarghandargha tereng maghynada úsyna bildi.

Ókinishke oray, sol zamanda dindi tar shenberde qabyldaghan, toptyng kólemindegi týsingen diny adamdardyng el biyleushilerge yqpaly ýstem bolghandyqtan, maqsatyna jetip týsindirme júmystaryn iske asyru joldary jabylyp otyrghan.

Egerde elimiz ruhany da, mәdeny de, ghylymy da tehnikalyq, sayasy da Otan sýigishtikpen damuyn qolgha alatyn bolsaq, biylikting tútqasyn ústaghandar, halyqqa adal da taza qyzmetin atqarghan uaqytta jete alatynymyz anyq.

Eger de halqymyzgha adal qyzmetterding sheshimin qabyldaytyn janashyr jandar kóbeyip, olardyng júmysynyng nәtiyjesi men jemisin el kóretin jaghdaygha jetetin bolsa, Qúran kәrimnin; «Áy adamzat qauymy men jyn qauymy, senderge eki dýniyede baqytty bolu ýshin Qúran týsirdik, Jaratushylaryna qanday kinә arta alasyndar» - degen ayaty jandanyp, tújyrymdy týrde moynúsynyp, oryndalghanday keyipke keler edi.

Zamanymyzgha layyqty Jaratushynyng aldyndaghy halyq ýshin atqaratyn  mindetin oryndap, beybit ómirge degen senimmen(din) elge adal da, taza qyzmeti jasaghan adam ereksheletini belgili. Osy ústanymmen qabyldaghan din (senim) ghana ornyghyp әlemdik dengeyde damy alady jәne elge de, halyqqa da, әlemge de paydasyn(sauabyn) әkeletini kәmil senimnen túrady. Búl maqsatty babalarymyz; «Sopylyq degen auyr jol, ústansang ony tәuir jol» - dep búl joldyng jauapkershiligining auyr ekenin, salmaqty jol ekenin, erekshe joghary sheshim qabyldaytyn kisining mindetin menzegen.

Jaratushynyng sózi – býkil adamzatqa ortaq mindetter jýktep, onyng súrauy da ortaq ekenin úmytpayyq aghayyn.

Maratbek Núrjanov,

«Aqiqat núry» qoghamdyq birlestigining tóraghasy,

Qyzylorda qalasy

Abai.kz

9 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 691
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 488
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 419
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 423