Senbi, 27 Sәuir 2024
Janalyqtar 5467 0 pikir 8 Tamyz, 2009 saghat 14:31

Dýkenbay Dosjan. «ABAYDYNG RUHY»

 

Búl «aqyn ólenin әr qyrynan qarastyrdyq» degen jeleumen Abay atyna madaq aitu da, ya bolmasa tekstologiyalyq týsinikteme zertteu de emes.

«Abaydyng ruhy» - jana zaman biyiginen aqyn ómirindegi kezendi oqighalargha, bәzbir jauhar ólenderge taban tirey otyryp ústazdyng ruhany jan әlemine barlau jasaghan pәlsapalyq, ghúmyrnamalyq oitolghanys deseniz bolady. «Abay men Bayron» tarauy әl-Faraby uniyversiytetindegi diplom júmysym edi. 1933 jyly Qyzylordadan latyn qarpimen basylyp shyqqan Abay ólenderining «tolyq jinaghyn» ótken ghasyrdyng 70-shi jyldary sol kezdegi Qazaqstannyng Qarjy ministri bolghan Bayseyitov Rymbek Smaqúly: «Meni Úly Otan soghysynyng qyrghynynan aman saqtap alyp shyqqan osynau kónetoz, qan tiygen kitap edi», - dep qolyma әptektey ghyp ústatqan bolatyn. Sol kitapty nesheme týnder qadalyp oqyp otyryp, osy jinaqtyng negizgi taraulary jazyldy. Arab tilining mamany, «Qúran Kәrimnin» qazaqsha tәpsirshisi Núrәli Óserúlymen oilasu, syrlasu ýstinde keyinshe kitaptyng «Abay dini» tarauy dýniyege keldi. «Aqynnyng túqym-túyaghynyn» jazyluyna kózi tirisinde, jany jәnnatta bolghyr, Túraghúlqyzy Mәken apa sebepker bolghan edi.

 

Búl «aqyn ólenin әr qyrynan qarastyrdyq» degen jeleumen Abay atyna madaq aitu da, ya bolmasa tekstologiyalyq týsinikteme zertteu de emes.

«Abaydyng ruhy» - jana zaman biyiginen aqyn ómirindegi kezendi oqighalargha, bәzbir jauhar ólenderge taban tirey otyryp ústazdyng ruhany jan әlemine barlau jasaghan pәlsapalyq, ghúmyrnamalyq oitolghanys deseniz bolady. «Abay men Bayron» tarauy әl-Faraby uniyversiytetindegi diplom júmysym edi. 1933 jyly Qyzylordadan latyn qarpimen basylyp shyqqan Abay ólenderining «tolyq jinaghyn» ótken ghasyrdyng 70-shi jyldary sol kezdegi Qazaqstannyng Qarjy ministri bolghan Bayseyitov Rymbek Smaqúly: «Meni Úly Otan soghysynyng qyrghynynan aman saqtap alyp shyqqan osynau kónetoz, qan tiygen kitap edi», - dep qolyma әptektey ghyp ústatqan bolatyn. Sol kitapty nesheme týnder qadalyp oqyp otyryp, osy jinaqtyng negizgi taraulary jazyldy. Arab tilining mamany, «Qúran Kәrimnin» qazaqsha tәpsirshisi Núrәli Óserúlymen oilasu, syrlasu ýstinde keyinshe kitaptyng «Abay dini» tarauy dýniyege keldi. «Aqynnyng túqym-túyaghynyn» jazyluyna kózi tirisinde, jany jәnnatta bolghyr, Túraghúlqyzy Mәken apa sebepker bolghan edi.

Qysqasy, Abay әlemi: jannyng tamaghy, jannyng jaryghy, jýrek sauyty, aqyl qyry, jýrek ainasy, adam saumaq, jan quaty sekildi tanymyn ashu ýshin - aqynnyng arqasy ústaghan shabytty shaghyna dendey enip, jan-ruhymen shýiirkeleser ghúmyrnamalyq bayan osy!

 

Osy kitapty jazar aldynda, 1993 jyldyng nauryz aiynyng basynda Jiydebaygha, Abay beyitine baryp, shyghys jaq jana ghana sógilip, tang shapaghy biline bastaghan mezet qos tizerlep otyryp, qúran oqyp, qol jayyp bet sipaghanym sol edi. Qabirding zil qara tasy jaymen qozghalghanday bolyp, sytyr etken dybys estilip, ainagha týskendey eles bop, bu bop aqyn súlbasy kóz aldyma kele qalghany, Qúdanyng qúdireti. Kәdimgi tiri adam sipatyna enip Abay til qatqany.

- Búl ne shu?

Qapelimde sasyp qaldym. Abaydyng qabaghy salynqy, týiilip túr.

- Búl neghylghan shu? Nege aruaghymdy atap maza bermeysinder?!

- Egemendi el bop,  júrt qatarly mereytoyynyzdy ótkizip, aruaghynyzdy riza etsek degen oiymyz ghoy, zertteu   jazyp,   jer   jýzinin   ziyalylaryn   shaqyryp   ala-shapqyn bolyp jýrgenimiz ras, aqyn ata.

Aqynnyng týiilgen qabaghy jazylar emes.

- Mereytoy ótkiz degen men be ekem. Óz boylaryndy, óz shamalaryndy týzep almay jatyp o dýnie tórinde tynysh jatqan mening say-sýiegimdi syrqyratqandaghy syltaularyng aruaghymdy riza etu emes, ataq, danghazagha qúmar kisilerdin, ózgening atymen ózining kóshin týzep alghysy kelip jýrgen iygi jaqsylardyng shuyly ma dep qorqam. Birlik, shyn peyil tausylmasyn, qazaq bayghústyng jýrek ainasy taza bop, aqyl qyry әr aluan elding jaqsylarymen salysa bilsin dep batamdy beremin endeshe!

 

 

KITAPTY ÓZINE JÝKTENIZ....

 

0 pikir