Júma, 26 Sәuir 2024
Apat 2691 5 pikir 8 Tamyz, 2022 saghat 14:16

Qytaydyng taghdyry eneriyagha tәueldi. Al qazaqtyng she?

Songhy mynjyldyqta monghúldar qúrghan Yuani, manjýrler qúrghan Chyni imperiyasy Qytay teritoriyasyn keneytip, elin tútastyryp bergenimen, qytaylar «altybaqan alauyzdyqtan» kóz ashpaghan sorly elder sanatynda kýy keship kelgendi.

1949 jyly, Qytayda kommunister biyligi ornaghan song jýrgizilgen shiyrek ghasyrlyq sayasy repressiya últ elitasyn otady, asyra silteu nauqany saldarynan 50-60 mlllion adam ashtyqtan qyryldy. 1976 jyly Mao ólgen son, biylikke Deni kelip, basty mindeti halyqtyng qarnyn toydyru ekenin naqty týsindi de, reformany birtindep auyldan bastap, korporativtik «tayqazannan» qútyludy kózdedi. Jerding paydalanu qúqyghyn әr otbasy mýshelerining sanyna, jerding sortyna qaray 30 jyl merzimge bólip berdi. Bas-ayaghy 3-5 jylda dihandar óz enbekterining jemisin kórip, adal enbekting dәmin tata bastady. Deni reformasynyng ekinshi basqyshy teniz jaghalauy aimaghyndaghy qalalardy týiin etip, onda erekshe ekonomikalyq aimaqtar ashudy qolgha aldy. «Esikti aiqara ashyp» shetelden investorlar tartudy qolgha aldy. Ol ýshin investorlargha tiyimdi zandar qabyldap, qarjysyn qorghauyna, әri payda tabuyna kózderin jetkizdi. Elding qarjylyq hәm kadrlyq resurstaryn osy ónirge shoghyrlandyrdy. Deni «aldymen bir bólim adamdar bayysyn, sonan song olar basqalaryn sýiemeldep bai jolyna týsirsin» degen úran tastady. Osylaysha «erekshe aimaqtar» el ekonomikasynyng lokomotiyvine ainaldy.

Deni Qytay ekonomikasyn damytu ýshin, Batys investisiyasynyn, әsirese, AQSh-tyng manyzyn týsinedi de, Aq ýimen baylanys ornatudy kózdedi. 1979 jyly AQSh-pen resmy diplomatiyalyq baylanys ornatyp, BÚÚ-gha mýshelikke qabyldandy. AQSh-tyng kónilin tabu ýshin, Kenes Odaghynan alshaqtap, sol kezde AQSh-tyng «jauy» sanalatyn kommunistik Vietnamgha qysqa merzimdi soghys ta ashty. Osy arqyly AQSh-tyng ýlken senimine kirdi. Reformanyng sәtti ne sәtsiz boluy tikeley kadrge tirelip túrghan sәt edi. AQSh jyl sayyn myndaghan granttar bólip, qytay jastarynyng útqyr mamandyqtar boyynsha AQSh-ta bilim aluyna mýmkindik tughyzdy. AQSh qarjy instituttary men halqaralyq valuta qory da Qytaygha jenildetilgen nesiyeler beruin kýsheytti. Sony, AQSh pen tútas Batys investisiyalarynyng Qytaygha aghyluyna úlasty. Qytay ýkimeti investorlardy tartymdy zandarmen qamtamasyz etuin jalghastyrdy. Arzan enbek kýshi, ýlken naryq - ishki-syrtqy investorlar ýshin bas tartugha kelmeytin mýmkindikterge ainaldy. Nәtiyjesinde, Qytaydyng JIÓ-ning damuy jylyna 10-13%-gha ósip otyrdy. Kompartiyagha baghynyshty últtyq kәsiporyndar men qarjy instituttarynan basqa salalargha sheteldikter investisiya salugha, ashyq júmys isteuge mýmkindikter aldy. Shamasy, on jyl ótkende, Qytay «әlem fabrikasy» atandy. 2001 jylgha kelgende, Qytay ýkimeti uәdelerin ýiip-tógip DSÚ-gha mýshelikke ótti. Yaghni, DSÚ Qytaydyng naryqtyq ekonomikagha ainalmaghanyn bile túra, 15 jyldyq beyimdelu merzimin berip, úiymgha mýshelikke qabyldady. 2017 jyly, DSÚ-nyng jýrgizgen reviziyasynyng rәtiyjesi boyynsha «Qytay әli naryqtyq ekonomikaly el emes» degen qortyndy jasaldy. Osylaysha, DSÚ-gha mýshelikke qabyldanghan Qytay, әlemning týkpir-týkpirine arzan tauarlaryn jenildikpen, kedergisiz eksporttap, dollarlyq týsimin kýrt eseledi. Nәtiyjesinde, Qytaydyng shetel valutalyq rezervine 4 trillionnan astam dollar jinalyp, әlemdegi eng ýlken shetel valutalyq qoryna ainaldy. Qytaydyng JIÓ-i Japoniyadan asyp, әlemdik ekinshi ekonomikagha kóterildi. Mine, osydan bastap Qytay jýiesining ishte búqqan geosayasy ambisiyasy syrytqa shyghyp, «jal bite» bastady.

1989 jyly, Qytayda demokratiyany talap etken studentter janyshtalghanda, Pekinning búl qareketin AQSh bastaghan Batys әlemi tym qatty aiyptamady da. AQSh, Qytaydyng sayasy jýiesi ekonomikalyq damu arqyly Japoniya men Ontústik Koreya siyaqty evalusiyalyq jolmen ózgeredi degen ýmitte boldy. 2001 jylghy AQSh-taghy 11 qyryqýiek oqighasy, Qytay men Reseydegi diktatorlyq jýiening kýshengine mýmkindik tughyzdy. AQSh-tyng geosayasy strategiyasy ózgerip, Aziya-Tynyq múhity aimaghynan Tayau Shyghysqa baghyttaldy. Qytay men Resey, AQSh-tyng «terrormen» kýres bastamasyn qolday ketti. Búl eki el de eki baghyttaghy nәtiyjege jetti: óz elderi ishindegi sayasy týiin – músúlman azshylyqtardy «terror» aidarymen «tәrtipke» saldy, әri Batyspen energiya, shiykizat, sauda jaqtaghy iskerlikterin eseledi. Al, Batystyng algha ústar «adam qúqyghy, demokratiya» atty әsilgi basty qúndylyqtary kómeskilendi. AQSh-tyng 15 jylgha sozylghan «terrormen» kýres strategiyasyn útymdy paydalanghan Qytay men Resey «et alyp, kýsh jinap» ýlgerdi. «Álem qanshalyqty astan-kesteng bolsa – bizge sonshalyq tiyimdi» deytin Pekinning kókten tilegeni jerden tabyldy. AQSh Qytaymen sharuasy bolmady. Qytay oraydy útymdy paydalandy. Qytay ekonomikasynyng kýrt kýsheygeni sonshalyq, damyghan elderding irili-úsaq kәsiporny enbek kýshting arzandyghy men naryqtyng ýlkendigi sebepti bәsekege tózbey bankrotqa úshyrady nemese Qytay jerine kóshuge mәjbýr boldy. Damyghan Batys elderi men Qytay siyam egizdey ajyratugha kelmestey pite aralasyp ýlgerdi. Tútas әlemning negizgi tútynu tauarlary Qytaygha qarap qalghanday kýy qalyptasty. Sondyqtan da Qytaydan endi bas tartu jәy sayasy sheshim shenberinde iske asa qoyar sharua emesti. Batys sayasy strategteri kóz aldydaghy payda men globalizasiya úranynyng jeteginde ketti. Býgingi qalyptasqan jaghday Qytay men Reseyge ústanghan strategiyalyq sayasattarynyng qateligin kórsetude. Kesh bolsa da geosayasy strategiyasynyng baghytyn Tayau Shyghystan Ýndi-Tynyq múhity aimaghyna búrdy. Tútas Batys órkeniyetining endigi maqsaty - әlem tynyshtyghynyng basty qaterine ainalghan Qytay men Reseydi auyzdyqtaugha baghyttalghany bayqalady.

Ókinishtisi, AQSh-tyng shiyrek ghasyrlyq qoldauy - Qytay ekonomikasynyng kýrt kýsheytip, Pekin biyligining ishte búqqan ambisiyasyn oyattyp jiberdi. Endi AQSh-tyng qabaghyn baghatyn, synyn eskeretin Qytay joq. Kerisinshe qalauy boyynsha, әlemge qojalyqty AQSh-pen bóludi kóksey bastady. Búghan energiya eksportynynyng buyna «masayghan», imperlik ambisiyasy asqynghan Reseydi qosar bolsaq, AQSh bastaghan Batystyng tap bolghan qaterining salmaghyn baghamdau qiyn emes. AQSh-tyng endigi isi - ónirlik, әlemdik qauipsizdikke qater tóndirip otyrghan Qytaydyng ambisiyasyn qalay toqtatu bolatyny anyq.

Qytaydyng kýshi ekonomikasynda. Sol ekonomikasynyng túraqty damunyng basty kepili endigi jerde importtalatyn energiyasynyng qauipsizdigi bolmaq. Qytay ekonomikasynyng qozghaushysy bolyp otyrghan qajetti shiykizat pen energiya resurstarynyng 70% shetten importtalady. Sol ýshin de, strategiyalyq resursttarynyng import qauipsizdigin qamtamasyz etu - Qytay ekonomikasynyng taghdyryn sheshpek. Osy asa manyzdy strategiyalyq baghytty erte týsingen Qytay biyligi, energiyalyq import tasymal jýiesin әrtaraptandyru jolynda ýlken tәuekelderge barghan-dy. Tómende, Qytay energiya import logistikalyq jýiesining negizgi baghyttary:

1. Ontýstik Teniz baghyty arqyly keletin energiya toraby. Búl aimaqtyng Qytay ýshin geostrategiyalyq manyzy óte zor. Qytay shiyki múnay importynyng 60%-y men sauda kemesining 80%-y osy su joly, yaghny Malaka búghazy (Strait of Malacca) arqyly tasymaldanady. Manyzdylyghy sonshalyq, aimaqqa qojalyq jýrgizu ýshin Shyghys Ontýstik tenizdegi kórshileri: Fillipiyn, Indoneziya qatarly elderding últtyq mýddelerin belden basyp, solardyng menshigi nemese aimaq elderine ortaq sanalatyn araldargha Qytay tarapy jeti jasandy araldar túrghyzyp, onda әskery infraqúrylymdar salyp tastaghan. Songhy jyldary Shyghys Ontýstik tenizinen tabylghan mol múnay qory men basqa da baylyqtar ónirge degen talas pen bәsekelestikti kýsheyte týsude. Strategiyalyq manyzy óte zor, Qytaydyng basty energiya, shiykizat logistika toraby – Malaka búghazyn (Malayziya, Indeneziya, Taylaet jәne Singapur elderinen ótetin) baqylau ýshin bolatyn yqtimal talas, Qytay biylinining mazasyn ketirgeni sonshalyq, búl torapqa balama tasymal jýielerin izdeuge erte kirisken-di. Qytay ýshin asa manyzdy búl torap - әlemdik sudaghy tasymaldyng 40%-yn ústaydy. Aymaqtaghy әlemdik geosayasy tartysta AQSh-tyng baqylauyna ótip ketui mýmkin. Tútas aimaq elderin Qytay qysymyna qarsy, qazirding ózinde AQSh jelep-jebep otyr. Aymaqtyng geosayasy tizginin ústaugha talpynyp otyrghan Japoniya, Ýndistan men Australiyanyng ambisiyasyn da qaperden shyrarmau kerek. Bolashaqta bolatyn geosayasy tartystar Qytay energiyasynyng tasymal qauipsizdigine tóte qater tóndireri belgili. Saldarynan, Qytay energiyasy daghdarysyna úshyraydy. Búl ekonomikanyng qalypty ósuin tejep, kәsiporyndar toqtap, júmyssyzdyq kýrt artyp, Qytay elinde sayasy kriziske aparmaq. Mine osy ýshin de balama energiya tasymal jýielerin ornatyp, bekemdep aluy Qytay jýiesining basty júmysyna ainalghan.

2. Ontýstikte Nepal arqyly Ýndi múhityn jalghastyratyn múnay-gaz qúbyrlary. Malaka búghazy tasymal torabynyng qauipsizdiginen alandaghan Pekin biyligi, ghasyr basynda energiya logstikasynyng balama torabyn әrtaraptandyrugha mәn bere bastady. Ilgerindi-keyindi shyghys-soltýstikte Reseyden, ontýstikte Nepal men Pәkistannan, batys-soltýstikte Qazaqstannan qúrlyqtaghy qúbyr arqyly shiyki múnay men tabighy gaz tasymalyn iske qosty, qosuda. Shyghys-ontýstikten Malaka búghazy su joly arqyly múnay tasityn negizgi torabynyng júmysyn jalghasyp jatqanmen, onyng qauypsizdigine degen senimsizdik - ontýstikte Nepaldan múnay-gaz qúbyryn tartugha tәuekel etip, Ýndi múhityna shyghatyn búl múnay-gaz qúbyryn salugha 5 mlrd $ júmsady. Qúbyr 2013 jyly iske qosylyp, Afrika energetikasyn tasymaldaytyn, Qytaydyng energiya tasymalyndaghy 4-iri toraby sanaluda. Qytay-Nepal múnay-gaz qúbyry Malaka búghazyn ainalyp ótetin, qauypsizdigi joghary, Qytaydyng geosayasy yqpalyn keneytetin, strategiyalyq biregey investisiyalyq joba sanaluda. Yaghni, búl joba Qytaydy AQSh-tyng Tynyq múhityndaghy energiyalyq qúrsaulau qysymynan jenildetedi.

3. Ontýstiktegi kórshisi Pәkistanmen sayasi-ekonomikalyq jaqta óte tyghyz baylanysta. Búnyng naqty mysaly, qúny 46 mlrd $-dy qúraytyn, úzyndaghy 3 myng km túratyn «Qytay-Pәkistan ekonomikalyq karidory» jobasy. Búl Shy tóragha úsynghan «BBBJ» sayasi-ekonomikalyq jobasynyng bir mysaly ghana. Osy karidor arqyly Qytay Ýndi múhityna shyghyp, Parsy shyghanaghyndaghy energiya kózderine qol jetkize alady. Osy maqsatta Pekin biyligi Pәkistannyng batysyndaghy Gwadar portyn úzaq merzimge jalgha alugha qol jetkizdi. Qúny 3 mlrd $-lyq Qashqar-Gwador múnay-gaz qúbyry tartyluda. Iske qosylghan jaghdayda, energiyanyng tasymal qúny 85%-gha tómendemek.

4. Batys-soltýstiginde Qazaq-Qytay múnay-gaz qúbyrlarynyng strategiyalyq manyzy zor. 2009 jyly iske qosylghan shiyki múnay qúbyry jylyna Qytaygha 20 mln tonna múnay jetkizse, 2013 jyly iske qosylghan, jylyna bir mlrd tekshe metr gaz tasymaldaytyn, Orta Aziyadaghy Qazaqstan, Ózbekstan, Týrkimenstan gazyn Qazaqstan territoriyasy arqyly, ABC ýsh qúbyrmen Qytaygha jetkizetin ýlken nysan, biregey strategiyalyq joba.

5. Sibir aimaghynan múnay-gaz tasymaldaytyn qúbyrlar. Býginde, Resey Qytay ýshin eng ýlken múnay men gazdy eksporttaushy el. 2011 jyly iske qosylghan Sibir-Qytay múnay qúbyrynan tys, 2019 jyldan bastap júmys istey bastaghan, 55 mlrd $ investisiya qúiylghan, úzyndyghy 3 myng km túratyn gaz qúbyrynyng Qytay ýshin geostrategiyalyq manyzy óte zor. Búl qúbyr arqyly bastapqyda jylyna 5 mlrd tekshe metr gaz tasymaldansa, joba tolyq ayaqtalatyn 2023 jylgha jetkende, jylyna 38 mlrd tekshe metr gaz tasymaldanatyn bolady. Qytaydyng Resey gazyna súranysynyng jogharlyghy sonday, 2014 jyly aldyn-ala 30 jylgha arnalghan, qúny 400 mlrd $-lyq kelisim de jasasyp qoyghandy.

Qytaydyng kýshi – ekonomikasynda, onyng jany – shiykizat pen energiya dedik. Importqa baylanghan energiya men shiykizat úlesi 70%-dy qúraytynyn aittyq. Qytay ýkimeti strategiyalyq energiya, shiykizat resurstaryn qamtamasyz etu ýshin ýlken qadamdar jasaghanyn da jazdyq. El tynyshtyghy ýshin ekonomikasyn túraqty damytu, toqyraudan saqtau, óndiris oshaqtaryn toqtatpaudan basqa Qytay ýkimetining amaly da joghyn jetkizdik. Qytay osy arqyly ghana әlemdik naryqtaghy ýlesin saqtap, túraqtylyqty ústap túra almaq. Osy maqsatta, 2013 jyly 14 mamyrda, Shy tóragha «bir beldeu, bir jol» ekonomikalyq jobasyn úsyndy. «BBBJ» jobasynyng sәtti ne sәtsiz boluy «Qytay armanynyn» iske asu-aspauyn sheshpek. Qytay biyligi әlemdik ýderisterdi qadaghalap, әlemdik ýly isterge aralasugha tyrysuda. Ári әlemdi AQSh-pen bólisudi kózdey bastaghanyn bilemiz. Degenmen, atalmysh «BBBJ» jobanyng qúryluynan bastap oghan degen qúdik-kýmәndar seyilgen emes. Jobagha berilgen sarapshylar baghasyn jinaqtap kelgende: «Europa naryghyna enu, artyq ónimderdi eksporttau, yuanidi әlemdik valutagha ainaldyru, әlemdik energiya qorlaryna qol jetkizu, AQSh-tyng әlemdik jetekshi ornyna talasu, sonynda әlemning qojasy bolu» degenge sayady. Qytaydyng «BBBJ» jobasyn sayasi-ekonomikalyq qaqpan deushiler de kóp. Búl jobamen baylanysatyndar negizinen avtoritarly, jemqorlyq jәilaghan elder. Jobadaghy eki taraptyng sybaylas jemqorlyghy - nysannyng ózindik qúnyn arttyruda. Tenderde móldirlikting joqtyghy, jobagha sharty boyynsha qajetti qúrylys materiyadaryn Qytaydan tasityny, qorshaghan ortagha jetkizetin zalaly tb osylardyng bәrin saralay kelgende joba tiyimdiligi Qytay ýshin 80%-gha sheyin jetetin bolghan. Boryshty aqtaugha qauqarsyz, tiyimsiz joba-nysandar bankrortqa úshyrap, sharasyzdyqtan Qytaygha úzaq merzimge jalgha bergen elder de jeterlik. Key elder joba iygiligin kórmek týgili portyn, kenin, elektr stansiyasyn tb nysandaryn Qytaygha úzaq merzimge jalgha beru arqyly Qytay aldyndaghy boryshyn óteuge mәjbýr boluda. Osy arqyly Pekin biyligi osy elderge bolghan yqpalyn arttyrudy kózdese, ekinshi bir jaghynan «BBBJ» jobasyn qoldau qory - «Aziya infraqúrylydy damytu banki» arqyly kózdegen elderine nesie beru arqyly yqpalyn arttyruda. Maqsaty - osy «jaqtastarynyn» dauysy arqyly halqaralyq arenada AQSh-pen bәsekege týsu bolghan. Búghan Qytay jýiesining útqyr iydeologiyasyn, ýgit-nasihatyn jәne asqynghan últra últshyldyghyn qossaq, Qytaydyq bas nysany bolyp túrghan AQSh-tyng tózimining de týbi kórine bastaugha tiyis. Búl AQSh-tyng týp mýdesine tóngen qater. Sondyqtan keshteu bolsa da Qytaydyq asqynghan ambisiyasyn ornyna qoi – AQSh-tyng basty isine ainalghanday. Osy maqsatta, Qytaydyng әlemdik ambisiyasyn auyzdyqtau ýshin, AQSh ukimeti myna amaldargha jýginude, nemese yqtimal:

1. Qytaydyng eksportyn azaytu arqyly ekonomikasyn tejeu. Yaghny eksporttan týsetin ýlken qarjy kózderin shekteu. Shiyrek ghasyrda, Qytay AQSh-qa jasaghan eksporttan jylyna 500 mlrd $ payda tauyp otyrghan. Eki el arasyndaghy saudadaghy tensiz balanysty jon ýshin, 2018 jyly AQSh ýkimeti qytay tauarlaryna kedendik salyq stavkasyn kóterdi; Odaqtastarymen kelise otyryp Qytaydaghy Batys zauyt-fabrikalaryn Shyghys-Ontýstik Aziyadaghy ózderine odaqtas Vietnam, Ýndistan, Indenoziya qatarly elderge kóshirudi bastady. Búl qareketteri arqyly Qytay eksportyn tejep, ekonomikasyn әlsiretip, oghan balama bәsekeles qalyptastyrmaq.

2. Tehnologiyalyq qúrsauda ústau. AQSh biyligi: «Qytay jana tehnologiyalyq patentterimiz ben tehnologiyamyzdy qoldy etuden jylyna 500 mlrd $ zardap shektirip keldi» degendi aituda. Osy sebepti, útqyr tehnologiyalaryn Qytaygha eksporttaugha shek qoyda, әri odaqtastaryn bir sapta әreket etude. Osy arqyly Qytaydyng әskery әleueti men óndiris nysandaryn әlsiretudi kózdeude. Mәselen, songhy jyldary, AQSh Qytaygha elektrondy mishyqtardy eksporttaugha tiym saldy. Huawei siyaqty sayasiy-әskery astary bar Qytay kompaniyalarynyng qyzmetine shekteu qoydy.

3. Energiya import logstikalyq toraptaryna kedergi keltirui yqtimal. Jogharyda Qytay energiyasynyng 70%-y shetten tasymaldanatynyn, ol negizinen bes logistikalyq baghyttan túratynyn ataghanbyz. Qytaydyng sayasy ambisiyasyn tejeu ýshin, AQSh onyng toqtausyz damyp otyrghan ekonomikasyna tosqauyl qoidy basty maqsat tútary, ony jýzege asyru ýshin ekonomikasynyng lokomatiyvi - energiya importyna kedergi jasary anyq. Búny iske asyru ýshin de eki qadamgha baruy mýmkin: biri, Qytaygha múnay-gaz eksporttaushy elderdi AQSh ózining geosayasy yqpalyna alyp, sanaly týrde kelisimdi búzdyru; ekinshisi, osy elderde sayasy túraqsyzdyq tudyru arqyly Qytay investisiyasyn nolge ainaldyru. Búghan Liviya men Iraqtaghy jaghday mysal bola alady. Sonday-aq, energiya tasymaldaytyn aimaqqa, torapqa baqylau ornatu arqyly da Qytaydy túsap, bógep otyra alady. Mәselen, Qytaydyng Tynyq múhity su joly arqyly keletin energiyasy shiykizat kólemi tútas Qytay energiya importynyng 60%-yn qúraydy. Egerde, AQSh dәl osy Malaka búghazyn óz baqylauyna alar bolsa (aymaqtaghy elderdi tolyq óz odaghyna tarytqan jaghdayda), onda Qytay eneriya importy tyghyryqqa tireleri anyq. Osy yqtimal tyghyryqtan saqtanu ýshin Pekin biyligi ýlken qaterge qaramastan energiya tasymal jýiesin barynsha әrtaraptandyrugha tәuekel etude. Energiya qauipsizdigi – Qytay ekonomikasynyng kepili. Qytay biyligining endigi bas auruy - energiyagha qol jetkizu jәne onyng logstikalyq qauipsizdigin qorghau jolyndaghy kýres bolmaq.

P.S: Energiya eksporty men importyn әrtaraptandyra alghan elding útary mol. Energiya importyn әrtaraptandyruda Qytay ýlgi. Qazaqstan energiya eksportynda Reseyding jeteginde ketti. Qazaqtyng 80% energiya tasymalyn Reseyge ústatyp qoy - búl ýlken geosayasy strategiyalyq qatelik bolyp, býgin sonyng zardabyn tarta bastadyq. Energiya eksportynda balama tasymaldyng әlsizdigi el ekonomikasy men qauypsizdigine teris әserin tiygizude. Qytaydyng energiya import torabyn әrtaraptandyru ruhy, energiya qauipsizdigin qamtamasyzdandyrudaghy strategiyasy men taktikasy biz ýshin ýlken sabaq. Ásili, Qazaq óz energiya resurstarynyng eksportyn әrtaraptandyru arqyly últtyq mýdesin qorghauy kerek edi, ókinishke qaray qorghay almady. Býginde qazaq ekonomikasynyng jany – energiya eksportynyng artuyna, qauipsizdigine tikeley baylanghany taghy shyndyq. Sayasy jaltaqtyq pen strategiyalyq jobalaudaghy kózsizdik – elimizdi yryqsyz kýige, ekonomikany tyghyryqqa tireude. Qazaq energiyasynyng eksport logistikasy Kaspiy-Gruziya-Týrkiya, Kaspiy-Iran-parsy shyghynyghy, Kaspiy-Resey arqyly europagha jәne Qytaygha tasymaldaytyn toraptargha tendey mәn berip, geosayasy qúbylystargha beyimdiligin kýsheytuding manyzy asa zor ekenin uaqyt dәleldeude. Aldaghy kýnderi tek strategiya men taktikany qabystyru arqyly ghana qazaq energiya eksportynyng qauipsizdigin qamtamasyz etip, ekonomikalyq, sayasy mýddelerimizdi layyqty qorghay alatyn bolamyz.

Baqan Berikjan

Abai.kz

5 pikir