Senbi, 27 Sәuir 2024
Janalyqtar 5090 0 pikir 23 Qarasha, 2012 saghat 09:19

Álemning núry – әielder

Elordadaghy Tәuelsizdik sarayynda Qazaqstan Respublikasy Preziydenti janyndaghy Áyelder isteri jәne otbasylyq-demografiyalyq sayasat jónindegi últtyq komissiyanyng qoldauymen, «Qazaqstannyng isker әielderi qauymdastyghy» úiymdastyrghan Áyelderding ýshinshi euraziyalyq sammiyti ótude. Oghan elimizding barlyq ónirinen 350-ge juyq әiel men Resey, Belarusi, Bashqúrtstan, Ózbekstan, Qyrghyzstannan kelgen qonaqtar qatysuda.

oghamnyng qozghaushy kýshi

Songhy on jyldyqta eli­miz­ding qoghamdyq sayasy ómirinde әielderding belsendiligi artqany bayqalady. Búl Elbasy N.Na­zar­baevtyng 1998 jyly 22 jel­toq­sandaghy Otbasy jәne әiel­der isteri jónindegi últtyq ko­missiyasyn qúruymen tikeley baylanysty. Osy jyldardyng ishinde komiys­siya­nyng atauy birneshe ret óz­ger­genimen, zaty, mәni sol kýi­in­de qalyp, әiel­der­ding den­saulyghyn jaqsartu, olardyng qoghamdyq-sayasy qyz­met­terge aralasuyna, memlekettik den­gey­degi sheshimder qa­byl­dauyna yqpal etu, ekono­miy­ka­lyq túr­ghy­da algha jyljytu jәne zor­lyq kórsetuding barlyq týrin jong syndy negizgi ba­ghyt­tarda júmys istep keledi. Osy jyl­dardyng ishinde qanatyn kenge jayghan Últtyq ko­miys­siya­nyng eleuli enbegin, oghan mýd­de­lilik tanyta alghan qazaqstandyq әiel­derding belsendiligin osy jyldyng qazan aiynyng sonyn ala Býkilәlemdik ekonomikalyq forum taldamalyq toby jariya­laghan materialdan da kóruge bolady.

Elordadaghy Tәuelsizdik sarayynda Qazaqstan Respublikasy Preziydenti janyndaghy Áyelder isteri jәne otbasylyq-demografiyalyq sayasat jónindegi últtyq komissiyanyng qoldauymen, «Qazaqstannyng isker әielderi qauymdastyghy» úiymdastyrghan Áyelderding ýshinshi euraziyalyq sammiyti ótude. Oghan elimizding barlyq ónirinen 350-ge juyq әiel men Resey, Belarusi, Bashqúrtstan, Ózbekstan, Qyrghyzstannan kelgen qonaqtar qatysuda.

oghamnyng qozghaushy kýshi

Songhy on jyldyqta eli­miz­ding qoghamdyq sayasy ómirinde әielderding belsendiligi artqany bayqalady. Búl Elbasy N.Na­zar­baevtyng 1998 jyly 22 jel­toq­sandaghy Otbasy jәne әiel­der isteri jónindegi últtyq ko­missiyasyn qúruymen tikeley baylanysty. Osy jyldardyng ishinde komiys­siya­nyng atauy birneshe ret óz­ger­genimen, zaty, mәni sol kýi­in­de qalyp, әiel­der­ding den­saulyghyn jaqsartu, olardyng qoghamdyq-sayasy qyz­met­terge aralasuyna, memlekettik den­gey­degi sheshimder qa­byl­dauyna yqpal etu, ekono­miy­ka­lyq túr­ghy­da algha jyljytu jәne zor­lyq kórsetuding barlyq týrin jong syndy negizgi ba­ghyt­tarda júmys istep keledi. Osy jyl­dardyng ishinde qanatyn kenge jayghan Últtyq ko­miys­siya­nyng eleuli enbegin, oghan mýd­de­lilik tanyta alghan qazaqstandyq әiel­derding belsendiligin osy jyldyng qazan aiynyng sonyn ala Býkilәlemdik ekonomikalyq forum taldamalyq toby jariya­laghan materialdan da kóruge bolady.

Onda genderlik tendik boyynsha bizding elimiz 135 memleketting ishinde aldynghy jyl­dardaghy kórsetkishten 18 saty joghary kóte­rilip, 31-shi oryngha tú­raq­taghany bel­gili boldy. Elorda tórinde ótkizilgen ke­shegi sammitting ashylu barysynda sóz alghan Áyelder isteri jәne ot­basylyq-demografiyalyq sayasat jó­­nindegi últtyq komissiyanyng tór­ayymy Gýlshara Ábdiqa­lyqova búl kórset­kishting bizding eli­miz ýshin jaqsy jetistik ekenin atap ótti. Ol múnday tabysqa Elbasynyng ana men balany qorghau, otbasylyq-demografiyalyq sayasatty qoldau boyynsha jýrgizilip otyr­ghan jýieli júmystarynyng arqasynda, son­day-aq Preziydentting sayasy mem­leket­tik qyzmettegi әielder ókildigin 30 payyzdan kem emes dengeyge jo­gharylatu turaly tapsyrmasyna oray arnayy Is-qimyl jos­parynyng qabyl­danuy barysynda qol jet­kenin mәlim­dedi. Tórayym sonymen qatar, elimiz­degi әrtýrli basqaru qúrylymda­ryn­daghy әielder sany artyp kele jat­qanyn, tek Parlament Mәjilisine deputat atanghan әielder sanynyng ózi 24 payyzdy qúray­tynyn algha tartty. Son­day-aq, býgingi tan­da atqarushy organ­dardaghy basshy әiel­derding de ýles ­salmaghy ósken.
Qoghamymyzda kәsipker әielderding de yqpaly artyp kele jatqany shyn­dyq. Mәselen, songhy uaqytta «Damu» kәsip­ker­likti qoldau qory arqyly, «Jú­mys­­­­­pen qamtu-2020» baghdarlamasy boyynsha sha­ghyn nesie alatyn әiel­derding sany ósken. «Júmyspen qam­tu-2020» bagh­darlamasy boyynsha nesie alushy­lar­­­dyng 40 payyzyn әielder qúraydy eken. «Elimizding barlyq oblystarynda әiel kәsipkerlerding túraq­ty ósui bay­qalady. Býginde erlermen teng dәrejede «Jal­pygha Ortaq Enbek Qogha­myn» 3 millionnan astam әiel qú­ruda. Olar­dyng basym bóligi jeke biznes ba­ghy­tynda tabysty júmys istep jatyr. Jalpy ishki ónimdi qalyptas­tyruda olar­dyng ýlesi 40 payyzgha juyq kór­set­kishti qúray­dy. Áytse de elimiz­ding qa­zirgi tanda Keden­ odaghyna mýshe boluyna baylanysty búl baghytta tuyndap otyrghan mәseleler de joq emes. Atap aitqanda, Keden oda­ghyn­daghy kә­sipker әielderding әleueti әzirge tolyq paydalanylmay otyr. Búl baghyt­taghy júmys­tardy jandandyryp, biznesti damytu men birlesken kәsip­oryndardy qú­rudaghy mýmkindikterden aiyrylyp qalugha jol bermeu kerek», - dedi Últtyq komiys­siya­­nyng tórayymy. Osy orayda G. Ábdi­qa­ly­qova iydeyalar men tauarlar ainaly­my­nyn, әielder jәrmen­kelerin ótkizu­­­ding au­ma­ghyn keney­tu qajettigine nazar audardy.
Samitte BÚÚ Qauipsizdik Kenesining «Áyelder, beybitshilik jәne qauip­siz­dik» qararyn Qazaqstanda iske asyru turaly da aityldy. Búl óz kezeginde әielderding bitim­gerlik operasiyalargha qatysuyn qam­tidy. Qoghamda atalghan qarar tek qaq­ty­ghystyq ahual oryn alghan elder ýshin ghana degen qate týsinik qalyptasqan. Qarar qú­qyq qor­ghau organdary jýiesindegi gen­der­lik re­for­many jәne memleketting auma­ghyn­da qaq­tyghys boluyna nemese bolmauyna qaramas­tan, әielderding bitimgerlik opera­siya­largha qatysuyn bildiredi. Áyelder әr­qashan otbasynda jәne qoghamda da bitimger bolyp keldi. Atalghan qarardy dúrys әri sauatty iske asyru - memleketterdegi kóp­tegen qaq­tyghystardy sheshuge mýmkindik beredi.
Sammitting ashylu saltanatyna qa­tys­qan Belarusi Respublikasy ýkime­tining búrynghy basshysy Sergey Siy­dor­skiyding negizgi әngi­mesi Keden odaghy tónireginde órbidi. Ol biregey ekono­mikalyq kenistik­ting qalyp­ta­syp kele jatqanyn, sondyqtan bәsekelestik or­ta­nyng damuy da zandy qúbylys ekenin aityp, júmys kýshinin, kapitaldyn, ekonomiy­kalyq ósimning artuynan ýmitti ekenin jet­kizdi. «Qazirding ózinde Belarusi memleketining ekonomikalyq ósi­mi Keden odaghy ayasynda eki ese óskenin bayqaugha bolady. Búl Odaq tek eko­nomiy­ka­lyq baylanysty ghana damytpaydy. Odaqqa mýshe elder arasyndaghy dos­tyqtyng nygha­ngy­na da әser etedi. Nege de­seniz, osynday aralas-qúralas­tyq­qa jol asha­tyn alanqay­lar arqyly adamdar bir-birine etene bola týsedi. Onyng ishinde әiel-analardyng is­ker­lik qarym-qatynasynyng dos­­­­tyqqa úlasuy zandy», - dedi S.Sidorskiy.
Jiyngha qatysushylardy Premier-Miy­nistrding orynbasary Qyrymbek Kósher­baev, «Marhamat» qayyrym­dy­lyq qory­nyng qamqorshylyq kenesining tórayymy Gulishat Hamitova (Bash­qúrt­stan Respub­­likasy) qúttyqtady.
Sammitting resmy bóligi ayaqtalghan song isker әielderding sherui ótkizildi. Sheruge әr oblystyn, qalanyng delegattaryn bastap kel­gen belsendi әielder qatysyp, әrqaysysy óz ónirleri atynan qatysu­shy­lar­dy jiger­len­diretin bir-bir auyz le­bizderin joldady.
Búl jiynnyng bir ereksheligi re­tin­de otandyq ónim óndirushi әielderding ónim­de­rining kórmesi úiymdastyryl­­gha­nyn atap aitugha bolady. Kórmege eli­mizding әr óni­rinen kelgen әielder je­tekshilik etetin 50 kәsiporyn qatysty. Sonyng ishinde asta­na­lyq «Stolichnyi» sýt zauytynyn, alma­ty­lyq «Aida Kaumenova» sәn ýiinin, qyzyl­ordalyq «Mahanbet P» JK-nin, Pavlodar oblysynyng «Gofritora» zauyty, «Ortoprot» firmasy, «Romat» farmasev­tiy­ka­lyq kompaniyasynyng ónimderi ýlken qy­zyghushylyq tudyrdy.
Sammit «Iskerlik jәne ekonomiy­kalyq daghdyny damytu joldarymen әielder mýmkindigin keneytu» degen taqyrypta kon­ferensiyamen jalghasty. Onyng shenbe­rinde «Euraziyalyq integrasiya - tiyimdi ekonomikalyq damu stra­tegiyasy», «Áyel­der kәsipkerligin damytu jәne shet el­der­ding sәtti tә­jiriybesi», «Memleket pen kә­sipkerlik arasyndaghy әriptestik», «Qogham­dy әleu­­­­mettik janartu jәne halyqtyng ómir sýru dengeyin arttyru» sessiyalary ýsh kýn boyy júmys isteytin bolady.
Sonymen qatar, sammitte imidj, túl­­ghalyq damu, halyqtyq IPO, satylym, marketing, kәsipkerlikti damytu mәse­leleri boyynsha jetekshi maman­dardyng qatysuy­men treningter jәne ataqty núsqaushy Aleksandr Levitas­tyng «Par­­tizandyq mar­ketingi» boyynsha sheber­lik sabaqta­ryn ótkizu jos­parlanghan.

Qatysushylar lebizi:

Altyn EShANQÚLOVA,
Ontýstik Qazaqstan obly-syndaghy Maqtaaral audany әkimining orynbasary:
- Maqtaaraldan ýsh deputat, bir kәsipker, bir mektep diyrektory, bir bas dәriger keldik. Basshy әielderdi eura­ziya­lyq әielder sammiytinde bir-birimen tanysyp, birining ozyq isin ekinshi bireuleri oqyp, ýirensin, tәji­riybe almassyn degen maqsatpen irik­tegen jayymyz bar. Kórip otyr­gha­nymyzday, rasynda búghan shet elderden de qo­naq­tar qatysuda. Olarmen biz­­ding kәsipkerler kezdesip, keleshek is-josparlaryn belgile­­sip ja­tyr. Ónir­lerden kelgen kórmeler arqy­ly nasihat­talghan ónimder kóp oy salghanyn aita ketken jón. San týrli saladaghy әielder múnda әriptesterimen pikir almasyp, ózderin mazalaghan jayttardy qozghau arqyly qogham­nyng biraz týitkilin sheshuge mýmkindik tuatyny belgili. Búl jerde kóp is kәsipkerding iskerligine baylanysty dep oilaymyn. Mәselen, olardyng arasynan basqa ónirlerde óz biznesin ashqysy keletinder shyghuy әbden mýmkin.
Statistikalyq derek boyynsha audanda 308 myng halyq túrsa, sonyng 158 myny әielder. Audanda batyr analar óte kóp. Songhy alty aidyng kórsetkishi boyynsha 2319 batyr ana tir­kelgen. Myrzashól - dýniyege sәby әkelu ja­­ghynan elimizde alghashqy orynda túrghan aimaq desek, bir aida 50 shaqty әiel búl tizimdi tolyqtyryp otyrady. 2314 kәsipkerding 312-si, al 121 mektep diyrektorynyng 52-si әiel boluynyng ózi ónirdegi nәzik jandylargha degen qúrmetting dengeyin aighaqtap túrghanday.

Orazgýl ShYLMYRZAEVA,
kәsipker:
- Áyelderding Ýshinshi eu­ra­­ziya­lyq sammiytine qaty­syp otyrghany­­ma óte qua­nysh­ty­myn. Sebebi, bola­shaq­ta kóp­tegen iydeyalarymdy jýzege asyru ýshin, biyz­nesimdi jan­dan­dyrugha mún­day basqosular óte-móte paydaly. Áyel­derdi elorda­nyng tórine shygharghan El­ba­­sy­nyng sarabdal sayasatyna alghysy­myz sheksiz. Mening búl salada qyz­met istep jýr­genime on jyldyng jýzi bolyp qaldy. Búryn Re­sey­degi әrip­tes­te­rimmen kóp júmys jasadym. Al myna sammitte Belorussiyadan kelgen kә­sip­kerlermen kezdesip jatyrmyz. Keleshekte ondaghy toqyma fabrikasymen birlesip júmys isteuge niyet­timiz. Olarmen osy kezdesu barysynda kelisim- shartqa otyrsam ba degen oiym bar. Jaqynda 30 adam júmys isteytin ha­lyq­qa qyzmet kó­r­­­setu ortalyghyn ashtym. Búl da bolsa Pre­ziydentting 20 tapsyrmasyn jýzege asyru barysyndaghy ong qadamymyz bolyp tabylady.

Janat ASABAEVA,
Qazaqstan halqy Assambleyasy Atyrau oblystyq hatshyly-ghynyng mengerushisi:
- Biylikte, әsirese, memle­ket­tik dengeyde sheshim qa­­byl­dauda әielderding kóbirek boluyn qalaymyn. Qazirgi biz­ding dengey Skandinaviya, Norvegiya syndy eldermen salys­tyrghanda, әlde­qay­da tómen. Sonyng ishinde Atyrau oblysynda әielderding biyliktegi ýlesi 12 payyz dep aitugha bolady. Áriyne, biz osynday ke­leli jiyndarda tek qana әielderding sayasattaghy ornyn, әleu­met­­tik mәrtebesin nemese eko­­nomikalyq jetistik­te­rin sóz etip, onyng basqa qyryn úmyt­­­­­pauymyz kerek. Áyelderdi jan-jaqty kóteru mәseleleri qozghaluy kerek dep oilaymyn.
Al endi mening tikeley óz basym «búl sammit әielderge ne bere­­­di?» degen saualgha bylaysha jauap bergim keledi. Búl sammitting ereksheligi, negizinen kәsipker әielderdi jinauynda. Tipti Reseyden, Bashqúrtstannan, Belarusi memle­ketinen kelgen qonaqtar arasynda da kәsipker әielder barshylyq. Sondyqtan jiynda biznes salasyn­­­daghy әielderding biliktiligi kóteriledi dep oilaymyn. Olardyng kәsipkerligin damytugha qatysty qanshama qúndy oilar aitylatynyna, әr adam ózine senimdi jana seriktes tabatynyna senimdimin.

Vera SUHORUKOVA,
«Ertis» ÁKK AQ basqarmasy tóraghasynyng orynbasary:
- Áyelderding sammiyti nә­zik jaratylys iyelerining qo­ghamdaghy belsendiligi men olardyng biznestegi rólin arttyruda manyzdy oryn alady dep esepteymin. Negi­zinen múnday iri basqosular әielding qolynan qyruar is keletinin, ómirdegi kóp je­tis­tikter әielder belsendi­ligining arqasynda jýzege asa­tynyn aiqyn sezindire týsetini shyndyq. Óitkeni, elimizding týkpir-týkpirinen kelgen әriptesterding janay­qa­yyna qúlaq týruge mýmkindik tuady. Múnda qazir biz san salada júmys isteytin zamandas, qúrbylarymyzdy tolghandyratyn mәse­le­lerdi qyzu talqylau ýstindemiz. Sayasattaghy, biznestegi, basqa da saladaghy tolyp jatqan problemalar men týitkilderding týiinin sheshuge jiylghan júrttyng arasynda 20 shyghysqazaqstandyq әielding de algha tosar mәseleleri az emes. Ónirdegi әielderding deni budjettik salada qyzmet isteytindikten, múndaghy qordalanghan oilardy sammiyt­­ting barysynda barynsha tarqatyp aitugha tyrysyp baghamyz. Auyl sharua­shylyghy salasynda júmys istep jýrgen qúrbylardyn, sonday-aq, búryn qúrmetti enbek demalysyna shyqqan zeynet­kerlerding jalaqysy men zeynetaqysyna qatysty úsynys-tilekterimiz da tiyisti oryndardyng qúlaghyna jetedi degen senimdemin.

Rәshkýl OSPANÁLIYEVA,
Ontýstik Qazaqstan oblystyq mәslihatynyng deputaty, «Bereke» korporasiyasynyng preziydenti:
- Ontýstikten sammitke otyzgha juyq delegat qa­ty­sudamyz. Ózim ónir­­­degi sayasatker әielderding tórayy­my qyzmetin atqaramyn. Onyng 25 belsendi mýshesi bar. Ob­lystyq mәs­lihat­taghy elu deputattyng ishin­degi jal­ghyz әiel­­­­min. Er-aza­mat­ta­ryn qay jerde jýrse de syilap, bi­rinshi oryn­gha qoyatyn qazaq qyzynyng úyandyghynan múndaghy jaghday basqa ónirlerge qa­raghanda sәl basqa­shalau. Sol ýshin de býginde әielderding sayasattaghy rólin arttyru mәselesi bizderdi qatty tol­ghandyrady. Áriyne, múnda isker, kәsipker әielder jetkilikti. Elding demografiyasyn ósiruge de ontýstikting әielderining qosyp jat­qan ýlesi ólsheusiz. Bir sózben aitqanda, jan-jaqty degen teneu osy bizding jaqtyng әielderine qaratyp aitylghanday. Biraq ta soghan qaramastan olardyng basshylyq qyz­metterdegi ýles salmaghy óte mardymsyz. Audan basshylaryn aitpaghannyng ózinde audan әkimining orynbasary qyzmetinde jýrgen qyz-kelinshekter birli-jarym ghana, bolmasa joqtyng qasy. Kәsipker әielderding jaghdayyn jaqsartu ýshin ne isteu kerek desek, әielderge aighay­latyp eshqanday jaqsylyq jasaudyng qajeti joq, tek biznesti janadan bastap kele jatqan qúrbylaryma eshqanday kedergi kelti­rilmese eken der edim. Balalardyng qúqyq búzushylyq fakti­lerining kóbeyip ketu sebebi, әielderding syrtta júmys istep, bala tәrbiyesimen ainalyspauynan degen synarjaq pikir qalyp­tasqan. Búl - dúrys emes. Keyde tipti әielding kóbi bazarda, bolmasa memlekettik qyzmette, al 70 payyzy kólik aidaydy, er adamdardyng júmysynyng bәrin әielder tartyp alyp jatyr degen siyaqty jansaq oilardy qúlaghymyz shalyp qalatyny ras. Al men bylay dep aitar edim, ontýstikting әielderining qolynan dýniyege sәby әkelu de, úrpaq tәrbiyesimen ainalysu da, sonymen qatar, júmys istey bilu de keledi. Bizding әielder jan-jaqty, biraq sәl-pәl batyldyq jetpey jatatyny taghy bar.

Úlbosyn AHMETOVA,
Manghystau oblysyndaghy 
«Qaysar-serviys» JShS-ning bas diyrektory:
- Kiyeli Manghystau topyraghynan búl sammitke ýsh әiel keldik. «Óser elding úldary birin-biri batyr deydi, óser elding qyzdary birin-biri asyl deydi», dep halqymyz beker aitpaghan. Sondyqtan qyz-kelinshek­ter­ding eng isker, belsendi degenderin jinaghan myna sammitti úiymdas­tyru­shy­largha alghysymdy bildir­gim keledi. Kóbimiz múnda ózara pikir, tәjiriybe al­masugha, bolashaqqa birge jos­par qúru ýshin keldik. Ózim 1986 jyldan beri jeke kәsipkerlikpen ainalysamyn. 1996 jyldan bastap qúrylys biznesimen shúghyl­danyp, 2004 jylgha deyin on túrghyn ýidi iske qostyq. 687 otbasyn pәtermen qamtamasyz ettik. Qazir aumaghy 3,5 myng sharshy metr bolatyn medisinalyq ortalyq salyp jatyrmyz. Búiyrtsa, kelesi jyly jazda iske qosylady dep kýtilude. Jalpy, mening keybir er azamattardyng ózi tәuekel ete almaytyn múnday qiyn kәsipti tan­dauyma otbasymnyng jagh­dayy týrtki boldy. Bes balammen bir bólmeli pәterde túrdym. Dýniyege sәby әkelgennen keyin әr ata-ana olardyng әrqaysysynyng jeke túratyn ózining bir búryshy bolsa dep armandaydy. Qazir ol armanymnyng bәri oryndaldy. Bes bólmeli ýige qol jetken uaqytta úl-qyzdarym óz aldaryna otbasyn qúryp jatyr. Býginde bes nemere sýigen ózimnen asqan baqytty ana bar ma dep oilaymyn. Sammitke kelsek, jer-jerden kelgen qúrbylarym­nyn, jalpy jer betindegi analardyng bәrining oilaytyn bir-aq armany bar shyghar. Ol - elding beybit ómiri men tynyshtyghy. Eng basty baylyq osy.
«Egemen Qazaqstan»

 

0 pikir