Dýisenbi, 13 Mamyr 2024
Janalyqtar 2729 0 pikir 5 Qarasha, 2012 saghat 16:14

Qazaqstangha qyzyghushylyq zor

 

Jalpy, halyqaralyq dengeydegi biznes-forumdar kәsipkerler arasynda naqty baylanystar ornatyp, kelisimder jasaugha jol ashatyny anyq. Múnday forumdar elderding isker toptarynyng ýnqatysu alanyna ainalyp, ekijaqty yntymaqtastyqtyng kókjiyegin keneyte týspek. Endeshe, Londonda ótken qazaqstandyq ýshinshi biznes-forumnyng manyzdylyghy da osynda bolsa kerek.

 

 


 

 

 

 

Qazaqstan Premier-Miniys­tri­ning orynbasary Qayrat Kelimbetov bastaghan qazaqstandyq delegasiyamen erip biz de әigili London shaharyna baryp keldik. Biylghy London Olimpiadasynan keyin búl qalanyng qazaqstandyqtar ýshin abyroyy artyp, elimiz ýshin tabystyng tamyry jatqanday ta­nymal ordagha ainalghany ras. Sebebi, alghashqy kýnnen qorjyngha altyn salghan London Olimpia­dasynyng sony da sonshalyq nә­tiy­jeli boluy bizding búl qalagha degen yntyghymyzdy odan sayyn art­tyra týsken edi. Tipti, sodan beri, London biz ýshin tabystyng simvolyna, berekening belgisine ainalghanday.

 

Jalpy, halyqaralyq dengeydegi biznes-forumdar kәsipkerler arasynda naqty baylanystar ornatyp, kelisimder jasaugha jol ashatyny anyq. Múnday forumdar elderding isker toptarynyng ýnqatysu alanyna ainalyp, ekijaqty yntymaqtastyqtyng kókjiyegin keneyte týspek. Endeshe, Londonda ótken qazaqstandyq ýshinshi biznes-forumnyng manyzdylyghy da osynda bolsa kerek.

 

 


 

 

 

 

Qazaqstan Premier-Miniys­tri­ning orynbasary Qayrat Kelimbetov bastaghan qazaqstandyq delegasiyamen erip biz de әigili London shaharyna baryp keldik. Biylghy London Olimpiadasynan keyin búl qalanyng qazaqstandyqtar ýshin abyroyy artyp, elimiz ýshin tabystyng tamyry jatqanday ta­nymal ordagha ainalghany ras. Sebebi, alghashqy kýnnen qorjyngha altyn salghan London Olimpia­dasynyng sony da sonshalyq nә­tiy­jeli boluy bizding búl qalagha degen yntyghymyzdy odan sayyn art­tyra týsken edi. Tipti, sodan beri, London biz ýshin tabystyng simvolyna, berekening belgisine ainalghanday.

Osy sebepti de búl qalagha ba­ra­tynymyzdy әri ol sapardyng negizgi maqsaty Qazaq-britan biyz­nes-forumyna qatysu ekendigin estigenimizde, birden ishimiz jy­lyp, sharanyng sharapaty kóp bo­la­ryna sengen de edik. Úlybriy­ta­niya astanasy - Londonnyng qaq tó­rinde úiymdastyrylghan qazaq­standyq biznes-forum shynymen osy ýdeden shygha aldy deuge negiz bar.

Forumnyng qúrmetti qonaqta­ry­nyng ishinde Qazaqstannyng Úly­britaniyadaghy Tótenshe jәne óki­letti elshisi Qayrat Ábuseyitov, Aq ýiding ekonomikalyq sayasat bo­yynsha eks-kenesshisi Todd Buhholis, Korolidik konsul Lord Brennan, Úlybritaniyanyng Atom energetikasy boyynsha komiytet tóraghasy Ledy Barbara Djadj, Qazaqstan-Britaniya sauda-óner­kә­­sip­­tik ekonomikalyq palatasy ke­nesining teng tóraghasy Djon Stat­­tard jәne basqa da Úly­briy­taniya jәne Europa elderinen lau­a­­zym­dy basshylar men kәsip­ker­ler­ding boluy forum dәrejesin odan әri salmaqtay týsti. Al Qa­zaqstan tarapynan barghan elimiz Premier-Ministrining oryn­ba­sary Qayrat Kelimbetov, «Sa­mú­ryq-Qazyna» ÚÁQ tóragha­sy­nyng orynbasary Quandyq Biyshimbaev, Auyl sha­rua­shylyghy ministri Asyl­jan Mamytbekov jәne taghy basqalar forum alanyna jiy­nal­ghan dýiim júrtqa Qazaq­stan­nyng songhy jyl­dardaghy je­tis­tikterin bayandap, elimizding iyn­vestisiyagha qolayly aumaq bolyp otyrghan­dy­ghyn jetkizdi. Shyny­men, Qazaq eli songhy kezde әlem­dik eko­nomiy­kanyng shat­qayaqtap túr­ghanyna qa­ra­mastan, damu jo­lynda birtalay belesti ba­ghyn­dyryp, ekonomika salasynda ilgerileushilik tany­typ otyrghany ras. Qazaqstan qa­zir­gi tanda tikeley investisiya tar­tuda joghary kórsetkishterge iye. Qazaqstannyng syrtqy sauda ai­nalymy aghym­da­ghy jyldyng 8 aiynyng ishinde 13,5 payyzgha ar­tuy da osynyng aighaghy. Jahan eko­nomikasynda aitar­lyq­tay bayaulau oryn alghanymen, búl segiz aidyng ishinde elimizding tauar eks­porty - 9,3, importy 24,1 payyz­gha ósim kórsetti. Sauda balansyn­daghy ong salido 34,2 mlrd. AQSh dollaryn qúrady.

Songhy 20 jylda Qazaq elining ekonomikasyna syrttan kelgen tikeley investisiya kólemi 159,4 mlrd. AQSh dollaryn qúrapty. Onyng ishinde 11,2 mlrd. dollar Úlybritaniyagha tiyesili.

Kedendik qyzmet mәlimet­te­ri­ne qaraghanda, ýstimizdegi jyldyng 8 aiynda Qazaqstan men Úly­briy­taniya arasyndaghy tauar aina­ly­my 1 mlrd. 267,9 mln. AQSh dol­laryna jetken. Qazaqstannan Briy­­taniyagha negizinen metall, mú­nay, altyn men kýmis, óndelgen jә­ne óndelmegen jartylay ónim­der jóneltiledi. Al segiz aida ol elden 379,4 mln. AQSh dollaryna tauar alghan ekenbiz. Olar - týrli kólikter, dәri-dәrmek, metaldan jasalghan, qaghaz jәne karton ónim­deri, iri tehnikalar. Sonday-aq, qazaq jerinde býginde 500-ge juyq qazaq-britan kәsiporyn­da­ry júmys isteude. Al onnan astam qazaqstandyq kompaniya London qor birjasyna óz ak­siya­la­ryn salghan.

Britandyq kәsipkerler Qazaq­stannyng industriyalyq-inno­va­siya­lyq әleuetine erekshe yqylas audaryp otyrghandyghy Qazaq-briy­tan forumy barysynda da aiqyn angharyldy. Forumda Qazaqstan men Úlybritaniyanyng ekijaqty is­kerlik baylanystaryn damytu, Qazaqstandaghy investisiyalyq ahu­­aldy nyghaytu, Qazaqstannyng europalyq kenistikke ekonomiy­kalyq jaghynan yqpaldasuynyng ke­leshegi, sonday-aq industriya­lyq-innovasiyalyq baghdarlamany, agrarlyq jәne elding tranzittik әleuetin damytu mәseleleri tal­qy­landy. Sonymen birge, biznes-forum ayasynda eki elding kәsip­kerlik qoghamdastyghynyng ózara qa­rym-qatynasynyng perspek­tiy­va­ly baghyttary, Memleket bas­shy­sy Núrsúltan Nazarbaevtyng Qazaqstan halqyna Joldauynda jariyalanghan jana jobalar men mindetterdi ilgeri jyljytudyng jay-kýii aityldy.

Biznes-forumnyng alghashqy jar­tysynda Qazaqstan ekono­miy­ka­synyng bolashaghy, әlemdegi q­a­zir­gi túraqsyzdyq jaghdayyna qar­sy túru, 2014 jyldargha deyingi iyn­dustriyalyq-innovasiyalyq bagh­darlama jәne halyqtyq IPO baghdarlamasy turaly pikir almasu boldy. Oghan Premier-Miy­niys­tr­ding orynbasary Qayrat Kelimbetov, «Samúryq-Qazyna» ÚÁQ» AQ basqarma tóraghasy Q.Biyshimbaev, «Qaztransoyl» AQ bas diy­rektorynyng orynbasary B.Zakirov, «KEGOK» AQ basqarma tó­ra­ghasy B.Qajiyev, «BRK» AQ bas­qar­ma tóraghasy N.Qúsayynov, Múnay jәne gaz ministrligining jauapty hatshysy Q.Safinov, Industriya jәne jana tehno­lo­giya­lar viyse-ministri K.Tó­leu­shin qatysty.

Q.Kelimbetov pikir almasu ba­ry­synda elimizde qolgha alynyp jatqan halyqtyq IPO baghdar­la­ma­sy jayynda jan-jaqty bayan­dady. Búl baghdarlama halyqqa iri últtyq kompaniyalardyng aksioneri bolugha jol ashumen qatar, olar­dyng Ýkimetpen birlese otyryp, eli­mizding búdan әri qaryshty da­muy­na ózindik ýles qosuyna yq­pal etedi, dedi ol. Búl ýshin Qazaq­stan Ýkimeti «QazTransOyl», «KEGOK, «QazTransGaz» jәne «Samúryq-Energo» siyaqty au­qat­ty, damuy túraqty kompaniya­lar­dy tandap otyrghanyn aityp ótti. Sonday-aq, aldaghy 2014-215 jyl­dary «QazMúnayGaz», «QazAtom­Ónerkәsip» jәne «Qazaqstan temir joly» syndy beldi kompa­niya­­lardyng aksiyalary osy ha­lyq­tyng IPO baghdarlamasyna enui mým­­kin ekendigin jetkizdi. Al bagh­dar­la­ma­nyng búdan әri qalay da­miy­tyny qazirgi ekonomika ryno­gyndaghy jagh­daygha tikeley bay­la­nysty bo­latynyn da aityp ótti. Yaghni, al­da­ghy jyly әlem eko­no­mika­syn­daghy jaghday túraqtalyp, Qazaq­stannyng da jaghdayy qa­lyp­ty bo­la­tyn bolsa, búl bagh­dar­la­ma­ny jan­dandyrugha búdan әri ba­rynsha kýsh salynbaq. Búl jagh­day­da halyqtyq IPO baghdar­la­masyna otandyq kompaniyalarmen qatar sheteldik kompaniyalardy da qosu josparda bar eken.

Halyqtyq IPO baghdarlamasyn qolgha alu turaly Elbasynyng tap­syrmasynan keyin búl saladaghy barlyq tәjiriybeni zerttedik, dey kele Q.Kelimbetov, әlemdik ry­nok­ta halyqtyq IPO-nyng keybir sәtsizdikteri bolghanyn da aityp ótti. Sheteldikter tәjiriybesinen birneshe mysaldar keltirip, búl aksiyalardy satyp alushylar bagh­darlamanyng bar jaghyna nazar au­daruy kerektigin, әri búl satyp alu­shylardyng óz erikterimen jý­ze­ge asuy tiyistigin eskertip ótti.

Sonday-aq, ol sóz arasynda eli­mizde aldaghy ýsh jyl kóle­minde búl baghdarlamanyng somasy 500 mln. AQSh dollary sha­ma­syn­da aksiyasyn satu boljanyp otyr­ghanyn aityp ótti. Onyng 200 mln. AQSh dollary jeke túlghalardyng súranysy bolsa, 300 mln. AQSh dol­lary zeynetaqy qorlarynyng sú­ranysy bolady dep kýtilude. Q.Ke­limbetov búl ara-qatynas óz­geriske úshyrauy da mýmkin deydi.

Q.Kelimbetov búdan әri bizding elde shaghyn jәne orta bizneske erekshe jaghday jasalyp, búl ba­ghytty qoldau maqsatynda birneshe baghdarlamalar qolgha alyngha­nyn әngimeledi. Elimizde býginde shaghyn jәne orta biznesti damytu baghytynda sheteldik inves­tor­lar­gha da keng mýmkindik ashylyp otyr. Al ýdemeli industriyalyq-iyn­no­vasiyalyq baghdarlamanyng búl ba­ghyttaghy ýlesi qanshalyqty zor ekendigi aitpasa da týsinikti. Q.Kelimbetov Qazaqstannyng biyl­ghy BEF reytinginde 51-oryn­gha ie bo­luyn shetel kәsipkerlerining naza­ryna taghy bir salyp ótti. Sebebi, әlem elderi arasynda múnday bedelge ie boluymyzdyng ózi she­tel­dikterding Qazaqstangha qyzyghushy­lyghyn arttyra týseri sózsiz. 2011-2012 jyldary BEF reytinginde 72-orynda bolghan elimizding bir jyl ishinde últtyq eko­no­miy­kanyng reytingi 21-shi pozisiyagha kóterilip, 51-oryngha taban tireui, shynymen aitarlyqtay tabys. Búl kórsetkishte elimizding basty artyqshylyghy - mak­roekonomiy­ka­lyq túraqtylyghy negiz bolghan­dyghy da aityp ketuge túrarlyq, yaghny búl kórsetkish boyynsha el 16-shy orynda.

Forumda erekshe mәnge ie bol­ghan, tartymdy pikir tughyzyp, útym­dy oilar aitylghan sala ag­rar­lyq baghyt boldy. Elimizding Auyl sharuashylyghy ministri óz bayandamasynda auyl sharuashy­ly­ghy salasynda keybir sheshilmey otyrghan mәselelerge toqtalyp, búl investorlargha súranyp túr­ghan sala ekendigin algha tartty. Shyn­dyghynda, ótken jyldary re­kordtyq astyq jinaghan kezderimizde tuyndaghan astyq satu, as­tyq­ty ýlgirtu, taratu, tasu jú­mys­tarynda tuyndaghan keybir kelensizdikter shynymen bizding búl salada sheteldik mamandarmen әli de tyghyz júmys isteuimiz kerektigin kórsetip qalghan bolatyn. Álemdik rynoktaghy ornymyzdy keneytu maqsatynda sheteldik kә­sipkerlermen baylanys ornatyp, kelisimder jasau búl sananyng jana tynysyn asha týseri anyq. Osy­ny basty nysanagha alghan Auyl sharuashylyghy ministri she­­teldik kәsipkerlermen qyzu pikirtalas jýrgizdi. Sonyng nәtiy­je­sinde forumgha qatysushylardyng búl salagha degen airyqsha qyzy­ghu­shylyghyn anghardyq.

Shara barysynda eki sessiya qatar júmys istegen bolatyn. Ekin­­shi sessiya «Kóliktik damu jә­ne kommunikasiyalyq infraqú­ry­lym» taqyrybynda ótkizildi. Onda Aziya men Europa aralyghyn­daghy tranzittik dәliz boyyndaghy infraqúrylymdy qalyptastyru jayy qaraldy. Pikirsayysqa «Qa­zaqstan temir joly» ÚK» AQ viyse-preziydenti E.Esqaliyev, «Qazaq­telekom» AQ basqarma tóraghasy K.Esekeev, «Samúryq-Qazyna» ÚÁQ» AQ diyrektorlar kenesining mýshesi, tәuelsiz diyrektor R.Eva­ns, «Tele2 Group of Companies» Ortalyq Europa men Euraziya ai­maghynyng viyse-preziydenti N.Sonkin qatysty.

«QTJ» ÚK» AQ Logistika jó­nindegi viyse-preziydenti E.Es­qa­liyev respublikadaghy kóliktik logistikalyq jýiesining bo­la­sha­ghy «Jana Jibek joly» jo­basy turaly, 5S - jyldamdyq, serviys, saq­taluy, baghasy, túraqtylyghy lo­­gistikasy turaly әngimeledi. Tal­qylau kezinde «Qorghas-Shy­ghys qaqpasy» AEA jobasy tu­ra­ly da aityldy. Ekinshi sessiyanyng negizgi bóligi britan isker top ókil­derining qatysuymen Qazaq­stan­nyng kólik-logistikalyq jý­ye­sine investisiya tartu men oghan qo­lay­ly ahual ornatudyng jayyna ar­naldy.

Forum ayaqtalghan song sharanyng bas spiykeri Q.Kelimbetov әdet­te­gidey jurnalistermen jeke kezdesip, baspasóz mәslihatyn ótkizdi. On­da ol Londonda osymen ýshin­shi ret ótkizilip otyrghan biylghy forum sheteldik investorlardyng Qazaqstangha degen qyzyghushy­ly­ghyn odan әri arttyra týskenin jet­­kizdi. Onyng aituynsha, biyl­ghy forum barysynda anghargha­ny­myzday, sheteldik investor­lar­dyng qyzy­ghushylyghy búrynghy mú­nay, gazdan ózge salalargha da arta bastaghan. Mә­selen, auyl sharua­shy­lyghy sa­lasyna qatysty qyzu pikirsayys - osynyng ai­gha­ghy. Elimiz býginge deyin búl sa­lanyng әleumettik ahua­ly­na nazar au­da­ryp keldi, auyl­dar­daghy sha­ghyn jәne orta kәsip­kerlikti da­my­tugha basymdyq berildi. Al endi sol sha­ghyn biyz­nes­terding tynysyn ke­neytip, auqy­myn úlghaytu maqsa­tynda sheteldik investorlardyng bereri mol boluy kerek. Q.Kelimbetov elimizde ja­qyn­da agrarlyq salany damytu­dyng 2020 jylgha deyingi baghdar­lamasy qolgha alyn­ghanyn aityp ótti. Al múnday strategiyalyq bagh­darlamalar tiyimdi jýzege asuy ýshin sheteldik kә­sip­kerlerding de ýlesin payda­la­nu­gha tiyispiz. Mә­selen, býginde biz 5-6 mln. tonna astyq eksporttap otyr­myz, al sheteldermen bayla­ny­­sy­myzdy art­tyra otyryp biz múny ýsh esege deyin ósire ala­myz, deydi ol. Bizding elding astyghy qazirgi kýni әlemde sapaly­ly­ghy­men jaq­sy baghala­na­dy. Endi sony keng taratu jaghyn qolgha alatyn kez keldi.

Qazaq-britan biznes-forumy bý­ginde elimizding damu dan­ghy­ly­na týren salghan biregey baghyttardyng birine ainalyp otyr. Sebebi, Úly­­britaniya әlemdegi iri halyq­ara­lyq úiymdardyng kópshiligine mý­she. Al onyng astanasy London - qay salada bolmasyn әlem el­de­rining ara­syn­da bedeli bar, bý­gin­de biyz­nes­ting ýlken orta­ly­ghy­na ai­nal­ghan qa­la. Sondyqtan da mún­day biznes-forumdardyng dәl osy Londonda ótuining manyzy zor eken­digin ait­qan Q.Kelimbetov, eng bastysy, búl forumdardan biz út­pa­saq, útyl­mayty­ny­myzdy atap ótti.

Dinara BITIKOVA,

«Egemen Qazaqstan».

Astana - London - Astana.

"Egemen Qazaqstan" gazeti

 

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1968
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2322
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1902
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1561