Shildening 19 kýni Almatyda úighyr diasporasynyng ókilderi narazylyq aksiyasyn ótkizdi. Shynjan-Úighyr avtonomiyalyq aimaghynda bolghan qandy qyrghynnyng sebep-saldaryn jan-jaqty, әri әdiletti jolmen tekserudi Qytay biyliginen talap etken olar  atalghan  sharany anau-mynau alanda emes, әnshiler men әkimderding «ónerin» tamashalaytyn әigili Respublika sarayynda úiymdastyrdy.

Qalalyq basshylyqtyng bergen rúqsaty boyynsha alghashqyda beybit miting әdettegidey kópshilikting «kóz aiymyna» ainalghan Abay men Altynsarin kóshelerining qiylysyndaghy (Almaty qalasy) Saryarqa kinoteatrynyng artyndaghy alanqayda ótedi dep josparlanghan. Alayda, jergilikti biylik adamdary songhy sәtte shúghyl sheshim qabyldap, jiyndy Respublika sarayyna auystyrdy. Aksiyagha qatysugha 8 myngha juyq úighyr últynyng ókilderi keldi. Tipti, adam qarasynyng kóptigi sonshalyq keshikkender saraygha syimay dalada qaldy. Attan salyp aiqaylap jýretin Amantay qajy da kóshten qalmay sol mangha baryp alypty.

Qytaydaghy qaqtyghysta qaza tapqan qandastaryn eske alu maqsatymen jinalghan jamaghattyng jalghyz ghana talap-tilegi bar. Ol - jahan júrtshylyghyna jaghasyn ústatqan qayghyly jaghdaydyng jay-japsaryn múqiyat zerttep jatqan Qytay ýkimetinen tergeu amaldaryn obektivti týrde jýrgizudi súrau.

Shildening 19 kýni Almatyda úighyr diasporasynyng ókilderi narazylyq aksiyasyn ótkizdi. Shynjan-Úighyr avtonomiyalyq aimaghynda bolghan qandy qyrghynnyng sebep-saldaryn jan-jaqty, әri әdiletti jolmen tekserudi Qytay biyliginen talap etken olar  atalghan  sharany anau-mynau alanda emes, әnshiler men әkimderding «ónerin» tamashalaytyn әigili Respublika sarayynda úiymdastyrdy.

Qalalyq basshylyqtyng bergen rúqsaty boyynsha alghashqyda beybit miting әdettegidey kópshilikting «kóz aiymyna» ainalghan Abay men Altynsarin kóshelerining qiylysyndaghy (Almaty qalasy) Saryarqa kinoteatrynyng artyndaghy alanqayda ótedi dep josparlanghan. Alayda, jergilikti biylik adamdary songhy sәtte shúghyl sheshim qabyldap, jiyndy Respublika sarayyna auystyrdy. Aksiyagha qatysugha 8 myngha juyq úighyr últynyng ókilderi keldi. Tipti, adam qarasynyng kóptigi sonshalyq keshikkender saraygha syimay dalada qaldy. Attan salyp aiqaylap jýretin Amantay qajy da kóshten qalmay sol mangha baryp alypty.

Qytaydaghy qaqtyghysta qaza tapqan qandastaryn eske alu maqsatymen jinalghan jamaghattyng jalghyz ghana talap-tilegi bar. Ol - jahan júrtshylyghyna jaghasyn ústatqan qayghyly jaghdaydyng jay-japsaryn múqiyat zerttep jatqan Qytay ýkimetinen tergeu amaldaryn obektivti týrde jýrgizudi súrau.

«Ótkizilip jatqan búl sharanyng negizgi maqsaty qoghamnyng kónilin búru. Alys-jaqyn shetelderding nazaryn Shynjanda bolghan jaghdaygha audaru. Býgingi kýni qytaylyq biylikting qaqtyghysqa qatysushylargha qarsy qoldanyp otyrghan jazalau sharalarynyng negizsiz ekendigin aitu. Ádilettilikti talap etu», - dep týsindiredi aty-jónin atamaudy ótingen úighyr azamaty.

Múnyng da óz sebebi bar. Qazirgi Qytay basshylyghy taratqan resmy mәlimetterge jýginsek, qaqtyghystan 150-dey adam kóz júmyp, 1700-ge juyghy әrtýrli jaraqattar alghan kórinedi. Dey túrghanmen Dýniyejýzilik úighyrlar kongresining búl turasyndaghy deregi basqa kórsetkishterdi algha tartady, olardyng esebinshe, qaza tapqandar sany 800 adamnan asyp jyghylghan. Mine, osynday sәikessizdikter bizding eldegi úighyr diasporasynyng tergeu júmystarymen ainalysyp jatqan Qytay biyligine degen senimsizdikting tuyndauyna әkelip soqtyrghan. Onyng ýstine býlik shygharushy úighyrlardy ayamay jazalaytyndyghyn jariya etken aspan asty elining biyleushisi Hud Szin Taonyng kesimdi sózi de qauip búltynyng qonglana týskendigin anghartty.

«Minberge shyghyp sóz sóilegen adamdardyng bәri ózekterin órtep bara jatqan mún-zaryn aqtaryp saldy. Olardyng dýniyejýzilik qauymdastyq aldynda qarapayym ghana ótinishi bar: Ýrimjidegi qandy qyrghynnyng saldaryn jan-jaqty tergeu, sonyng ishinde qaqtyghysty shygharushylardyng kim ekendigin anyqtau. Biz de qytaylyq biylikten tolqugha qatysqan úighyrlargha qarsy qughyn-sýrgin jasamaudy súraymyz. Búghan qosa bizge telingen «úighyr lankesteri» degen jaman atty alyp tastauyn súraymyz», - deydi Qazaqstandaghy úighyr respublikalyq mәdeny ortalyghynyng basqarma tóraghasy Ahmetjan Shardinov myrza.

Miting shamamen bir jarym saghatqa sozyldy. Qatysushylar arasynda eshqanday shekten shyghyp  zang búzu  әrketteri  bayqalmady. Tek zalgha jinalghandardyng bәri jabylyp qytaylyq shenneunikterding úighyr últyna kórsetip jatqan qysymyn, qatang jazasyn syngha aldy. BÚÚ men halyqaralyq adam qúqyqtaryn qorghau úiymdaryn arasha týsuge shaqyrghan belsendiler qoldaryna «Shyghys Týrkistannyn» últtyq tuyn jelbiretip ústap alypty. Sóitip,  úighyr diasporasynyng ókilderi ózderining aitar oilaryn «Saryarqanyn» alaqanday alanyn mise tútpay zәulim saraydyng zalynda jetkizdi.  Osy arada aita keterligi dәl býgingi kýnge deyin oppozisiya men qazaq tilining janashyrlaryna jergilikti biylik múnday myrzalyq tanyta qoymaghan edi.  Alayda, Respublika sarayy narazylyq jiyn ótkizetin emes, әigili óner ordasy. Shamasy, tolerantylyqtyng tamasha ýlgisin kórsetemiz dep jýrip Almaty әkimshiligi miting pen merekeni shatastyryp alsa kerek.