Senbi, 27 Sәuir 2024
Áne, kórding be? 4544 14 pikir 17 Nauryz, 2022 saghat 13:18

Gaz saudasy: Putin taghy bir kózirinen aiyryldy

Europa elderi Resey gazyna tәueldi. Resey men Ukraina arasyndaghy soghys pen Reseyding Donesk, Lugansk býlikshilerin jeke memleket dep moyyndauy Europa elderin Mәskeuge qatysty qatang sheshimder qabyldaugha mәjbýrledi. Europa Reseyge auyr sanksiyalar salyp, Ukrainagha qaru berude. Búl Europa naryghynda gaz baghasynyng ósuine әser etti. Germaniya «Soltýstik aghym 2» jobasynan týbegeyli bas tartty, onyng óz saldary bolary anyq.

Alayda Europa Resey gazyna baylanyp otyrudy qalamaydy. Onyng ýstine Resey men órkeniyetti әlemning arasyndaghy qaqtyghys ushyqpasa, qalypty kýige keletin týri joq. Sondyqtan, Europalyq qauymdastyqqa Resey gazyna balama tabu auaday qajet. Europa elderi Reseymen qaqtyghys ushyqpay túryp energiyanyng jana kózderine kóshu josparyn jasaghan bolatyn. Ol auany lastaytyn energiya kózderinen qútyludy kózdeytin jospar. Degenmen ol tolyqtay gazdy almastyra almasy anyq jәne taza energiya kózderine kóshu ýshin qyruar qarjy men uaqyt kerek.

Gaz tek qana jylytu jýiesi ýshin emes, sonymen qatar ónerkәsip keshenderine de qajet. Europa ekonomikasynyng quatty boluyna da óz әserin tiygizedi. EO elderi gazdyng basym bóligin Reseyden satyp alyp keldi. Reseyden bólek Tayau Shyghys elderi men Afrika elderinen de gaz importtaydy. Degenmen 2021 jyly Europa naryghyndaghy gazdyn  45%-y Reseylik importqa tiyesili bolghan. Ol gazdyng basym bóligi Ukraina aumaghy arqyly ótedi. Tipti, soghys bolyp jatsa da, qazirding ózinde Ukraina aumaghy arqyly Europagha kýn sayyn 109,5 million kub gaz ótedi.

Soghys gaz baghasyn sharyqtatyp jiberdi. Rystad Energy sarapshylarynyng oiynsha Resey men Ukraina arasyndaghy soghystyng saldarynan Europagha importtalatyn gaz kólemi 155 milliard  kub metrge deyin tómendeui mýmkin. Búl degenimiz Europa gazynyng jyldyq kórsetkishining 30% qúraydy.

Europa elderi endigi uaqytta qiyn bolsa da Resey gazynan týbegeyli bas tartudy oilastyruda. Europa qazir 50 milliard kub metr gazdy ózge jetkizushilerding qúbyrynan aludy kelisti, al 20 milliard kub metr quattylyqqa teng jnergiya kózin jel stansiyalarynan almaq. EO elderi Katar, AQSh, Niygeriya, Egiypet, Ázerbayjanmen gaz jetkizu boyynsha qyzu talqylar ótkizude. AQSh tarapyny súiytylghan gaz jetkizuge kelisti jәne jyl sayyn onyng kólemin arttyryp otyrmaq.

Ázerbayjan Europagha gaz jetkizu boyynsha kelisimderge keldi. Ol Ontýstik gaz dәlizi arqyly iske asady. Gaz aldymen Týrkiyagha jetkizilip, Týrkiya arqyly Europagha on milliard kub metr gaz jiberiledi. Dәlizding keneytu mýmkindikteri bar, sondyqtan onyng mýmkindigin 31 milliard kub metrge úlghaytugha bolady. Ázerbayjan óz kezeginde Týrkimenstan men Iran gazyn alyp, ony Europagha satudy oilastyruda. Iran gazyn satyp aludy da josparlauda, alayda Iran men Europa, AQSh arasyndaghy yadrolyq baghdarlamagha baylanysty qarama-qayshylyq tikeley kelissóz jýrgizuge mýmkindik bermeydi.

AQSh pen Katar Europagha súiytylghan gazdy jetkizu boyynsha josparlaryn úlghaytuda. Sondyqtan Resey Europa naryghy taryla bastaghanyn eskerip, gazdyng basym bóligin Qytaygha baghyttaudy oilastyruda.

Abai.kz

14 pikir