Júma, 26 Sәuir 2024
Kórshining kólenkesi 5828 10 pikir 13 Qantar, 2022 saghat 14:27

Orystyng qoqayy men Batystyng jauaby

Resey men AQSh, Resey men NATO arasyndaghy qyrghiy-qabaqtyq búrynsondy bolmaghan shiyeleniske úlasuda. 10 qantar kýni Resey men AQSh arasyndaghy kelissózder ótti. Ol Resey tarapy qoyghan qauipsizdik kepildigine qatysty boldy.

Resey tarapy Jenevagha kelisilmegen baghdarlama boyynsha keldi. Resey tarapynan Syrtqy ister ministrining orynbasary Sergey Ryabkov qatyssa, AQSh tarapynan Memlekettik hatshynyng orynbasary Vendy Sherman keldi. Kelissózder barysy segiz saghatqa sozyldy jәne nәtiyjesiz ayaqtaldy dese de bolady. Taraptar dialogty jalghastyrugha kelisti.

Kelissózder ayaqtalghan song Sergey Ryabkov bylay dedi: «Biz ýshin Ukrainanyng NATO-gha eshqashan kirmeui asa manyzdy. Biz NATO-nyng Madrid sammiytinde 2008 jyly qabyldaghan sheshimin keri qaytaryp, «Ukraina men Gruziya eshqashan NATO-gha qabyldanbaydy» dep ózgertilgenin qalaymyz. Bizge esh qúny joq uәdeler kerek emes. Biz qarsy tarapqa senim arta almaymyz. Bizge qújat jýzinde kepildik berilui tiyis. Búl Resey ýshin últtyq qauipsizdik mәselesi». 

Vendy Sherman Reseyding búl sózine bylay dep jauap berdi: «Biz eshkimge eshqashan NATO esigin ózge elder ýshin jabugha rúqsat etpeymiz. Biz óz odaqtastarymyzben jәne seriktesterimizben ýnemi baylanystamyz jәne olardyng oiyn, pikirin qoldaymyz».

Kezdesu barysynda Ukraina mәselesi de talqylandy. Resey: «Biz eshkimge soghys ashugha niyettenip jatqanymyz joq», - dese, AQSh: «Endeshe Ukraina shekarasynan әskerindi әketip, sózindi ispen dәlelde», - degen jauap qaytardy. Osylaysha tarapta taghy da kelise almady.

Búl taraptar arasyndaghy alghashqy kezdesu bolatyn. Ekinshi kezdesu 12 qantarda Brusselide ótti.  Onda NATO men Resey kezdesui bastalyp, kelissózder tórt saghattan astam uaqytqa sozyldy. O basta ýsh saghatqa sozylady degen jospar bolghan, alayda pikirtalastar qyzu fazagha ótip, uaqyt sozugha tura keldi.

NATO basshysy Stoltenberg kezdesu barysynda bylay dedi: «NATO elderi men Resey arasynda ýlken qayshylyq bar. Ony boldyrmau qiyn is, biraq kelissózder bastaluy tiyis.

Biz qauipsizdik kepildigi boyynsha kelisimge barmaymyz, úiymgha kiri ne kirmeudi ózge elder ózderi sheshui tiyis. Resey bolsa qysqa jәne úzyn qashyqtyqqa úshatyn zymyrandardy ornalastyru boyynsha kelisimdi búzyp, Europa manynda ornalastyryp jatyr.

Resey әskeri Gruziya, Ukraina, Qyrym men Moldovada jýr jәne atalmysh elderding rúqsatyn alghan emes. Búl barlyq zangha qarama qarsy. Sonymen qatar Resey Europa elderinde himiyalyq qaru qoldandy jәne óz elindegi demokratiyalyq kýshterdi qughyndauda».

Osylaysha NATO tóraghasy Reseyding bar qylmysyn jayyp salyp, kelissózdi asa auyr formatqa auystyrdy.

NATO Ukrainany tolyq qoldaytynyn aitty. Stoltenberg bylay dedi: «NATO úiymynyng mýsheleri Reseyding Ukrainany úiymgha kirngizuge qarsy boluyn qoldamaydy. Biz Kiyevke kómek kórsetuge dayynbyz. 

Úiymnyng barlyq mýsheleri әr el óz jolyn tandaugha qúqyly dep sanaydy. NATO elderi men Ukraina ghana úiymgha kirudi sheshe alady. Resey Ukrainagha qarsy әskery kýshti 2014 jyly qoldandy jәne Qyrymdy basyp aldy, el shyghysynda soghys bastady. 

Ukraina Reseyge qauip tóndire almaydy, Resey agressor, ol yadrolyq qarugha ie derjava jәne Kiyev kriziysine Mәskeu kinәli. Ukraina qorghanugha qúqyly jәne NATO oghan kómektesedi. Eger Resey taghy bir mәrte Ukrainagha shabuyl jasasa, onda biz óz әskerimizdi qoldanugha mәjbýr bolamyz».

Resey bolsa barlyq aiyptaudy moyyndamay, Batystyng ózine kinә artty. NATO-nyng shekteusiz úlghayyp jatqanyn aityp, postkenestik elderding ózi býginde NATO-gha kirip jatqanyn aitady. Biraq Resey tarapy úsynghan ulitimatum qabyldanbady. Resey delegasiyasy «eger NATO shyghysqa jyljy berse, onda biz әskery amaldargha baramyz, búl biz ýshin últtyq qauipsizdik mәselesi» dep qorytyndylady.

AQSh kezdesu barysynan keyin Reseyge salynuy mýmkin sanksiyalar tizbegin jariyalady. Qújat joghary lauazymdy túlghalargha sanksiya saludy mindetteydi: Resey preziydenti Vladimir Putinge, premier-ministr Mihail Mishustinge, syrtqy ister ministri Sergey Lavrovqa, RF Qaruly kýshteri Bas shtabynyng bastyghy Valeriy Gerasimovqa; sonday-aq, «әskeriy-әue kýshteri men flotty qosa alghanda, qaruly kýshterding әrtýrli bólimshelerining komandirlerine» qarsy sanksiyalar salugha negizdelgen.

Qújat kem degende ýsh bank pen qarjy institutyna shekteu qoigha mindetteydi: Sberbank, VTB, Gazprombank, Mәskeu Kredit Banki, Alifa-Bank, PSB, Sovkombank, Transkapitalbank jәne Reseyding tikeley investisiyalar qory (RDIF). Esterinizde bolsa Qazaqstan Sbermen kelisim jasaluda.

Qújatta SWIFT siyaqty qarjylyq almasu qúraldaryna sanksiya salu qúqyghyn beredi; sanksiyalar boyynsha bankterge qyzmet kórsetudi toqtatu sharalary turaly esep berudi talap etetini jazylghan.

Reseyding bastapqy jәne qaytalama memlekettik qaryzymen operasiyalargha tyiym salady. Mine, búl AQSh tarapynan Resey Ukrainagha basyp kirse salynatyn sanksiyalar tizbegi. Resey men NATO kelise almaghandyqtan, búl sanksiyalardyng da auyly alys emes siyaqty.

Ashat Qasenghaliy

Abai.kz

10 pikir