Qazaqtyng jany - qara ólen. Qara ólenmen qayghy berip, qayghy alghan. Qazaqtyng quanyshy men sýiinishin de, qop-qonyr bolmysynda qara óleng qara narday kóterip keldi. Kenet qara ólenning qanaty qiyldy. Qaskóilikpen. Ornyn kollektivting jyry, «dostyq» jyry basty. Osynau «bauyrlastyq» jyrdyng jer jarghan dabysy qara ólendi - qazaqtyng jan dausyn qúmyqtyryp, ózin túnshyqtyryp ketti.

Kollektivting jyry da kelmeske ketti. Ketti dep oilaghanbyz. Sóitsek, ol ólmepti. Ólgeni bylay túrypty, ol madaqqa ainalyp, marapatqa bólenip jýr.

Al, qazaqtyng qara óleni - qazaqtyng ishine týsip ketipti. Ótkenin ansaydy, ózine balta ala jýgirgenderding salghan jarasynyng әli de syzdap jatqanyn, «Men» - ólip, «Meniki» - saltanat qúrghan aqy iyesi qazaqtyng ózin qayta izdep tappaqqa talpynbaghanyna taryghady.

Sonda qazaqtyng jany - qara óleng qazir qayda jerde deysiz ghoy. Últ tamyrynan taban audaryp alys ketpegen, qonyr bolmysty Qúdaydan keyingi qúdiret dep biletin, adal aqynnyng poeziyasynda. Sol poeziyanyng alpys eki tamyrynda býlkildep jatyr. Ózge týrde. Ózge keyipte. Tek bolmysy men tabighaty, ishki tolqyny men әueni, saryny tekti qalpynda.

Ol poeziya - Toqtarәli Tanjaryqtyng óleni.

«Abay-aqparat»

 

ÓRMEKShI

Eki dәuirding arasyn bólgen aqjal tolqyndy ózen,

Keship ótuding mýmkin emestigin jon arqanmen sezesin.

 

Qazaqtyng jany - qara ólen. Qara ólenmen qayghy berip, qayghy alghan. Qazaqtyng quanyshy men sýiinishin de, qop-qonyr bolmysynda qara óleng qara narday kóterip keldi. Kenet qara ólenning qanaty qiyldy. Qaskóilikpen. Ornyn kollektivting jyry, «dostyq» jyry basty. Osynau «bauyrlastyq» jyrdyng jer jarghan dabysy qara ólendi - qazaqtyng jan dausyn qúmyqtyryp, ózin túnshyqtyryp ketti.

Kollektivting jyry da kelmeske ketti. Ketti dep oilaghanbyz. Sóitsek, ol ólmepti. Ólgeni bylay túrypty, ol madaqqa ainalyp, marapatqa bólenip jýr.

Al, qazaqtyng qara óleni - qazaqtyng ishine týsip ketipti. Ótkenin ansaydy, ózine balta ala jýgirgenderding salghan jarasynyng әli de syzdap jatqanyn, «Men» - ólip, «Meniki» - saltanat qúrghan aqy iyesi qazaqtyng ózin qayta izdep tappaqqa talpynbaghanyna taryghady.

Sonda qazaqtyng jany - qara óleng qazir qayda jerde deysiz ghoy. Últ tamyrynan taban audaryp alys ketpegen, qonyr bolmysty Qúdaydan keyingi qúdiret dep biletin, adal aqynnyng poeziyasynda. Sol poeziyanyng alpys eki tamyrynda býlkildep jatyr. Ózge týrde. Ózge keyipte. Tek bolmysy men tabighaty, ishki tolqyny men әueni, saryny tekti qalpynda.

Ol poeziya - Toqtarәli Tanjaryqtyng óleni.

«Abay-aqparat»

 

ÓRMEKShI

Eki dәuirding arasyn bólgen aqjal tolqyndy ózen,

Keship ótuding mýmkin emestigin jon arqanmen sezesin.

Jýzine Uaqyttyng múnly taby úyalaghan әldebir kezeng -

Bozang da bozghylt torghyngha jasyrghan ózining elesin.

 

Egiz qara taudyn

Silemin baghzy órmekter qosady -

Shym-shytyryq joldardyng óksigimen órilgen.

Buyryl

O bir dýniyede býlkildep búlaqtar josady,

Jasyl jamylshynmen kómilgen.

 

Keshegi kórgeninning barlyghy býgin týs sekildi izim-ghayyp.

Qanday rahat, rauan shapaghyn jútu qúshyrlana.

Ghúmyr-dariya -

Tang men Keshting ótkelegine

tirshilik toryn jayyp,

Óz nesibindi Tәnirden kýtu ghana...

 

***

Týn qoynynda týpsiz qiyal shyraghy,

Ormanynda adastyrghan oy múnar.

Essiz sәtting esteligi jylady,

Ýskirigi ýmitindi tondyrar.

 

Sirkireydi nókey mezgil nóseri,

Eshkimge de tiyisti emes obaly.

Jiylmaghan jardyng salqyn tósegi,

Qúiylmaghan múnnyng qyzyl sharaby.

 

Qayyq maltyr qalshylynda sezimnin,

Bayany joq baghzy soqpaq.

Menireu.

Tabyt jýzer tamshysynda kózinnin,

Kimge kerek enireu?!

 

Ókinishting órti emes myna týn -

Qasiretting qarapayym túnbasy.

Ózin-ózi ýgip bitken bir aqyn,

Al, ómirdi jyrlashy!..

Arylu

 

Úly taudyng úshar basynda,

Jap-jasyl arshalar astynda,

Kiyesi:

Sýiegi quraghan ghasyrlardan da ýstem

Patshanyng altyn tәjindey;

IYesi:

Jan ýzer shaghynda zәmzәm suyn ishken

Zaghip uәzirdey -

Qúlazyp túr jalghyz qúdyq.

Ájening jýzin torlaghan imany әjimdey

Búlynghyr bu kóshken týbine

shayyrlyq sezimmen ýnile

qaradym,

jayyp sap janymnyng aq-jasyl paraghyn.

Alghashqy hәm songhy sezimdey

Kógiljim núrlary kóginde... kýlip...

Janarym

Jútylyp eski bir ólenge...

Shymyrlap jatyr týu terende -

Terende... tynyq.

...San tandy qúdyqta atyrghan kóz ilmey,

Bayaghy Jýsipting sózindey,

Ruh

kóbelegi qalyqtap Aygha

Ketkendey kýy keshtim sonda...

Aynalam typ-tynysh. Tymyq.

 

...Úly taudyng úshar basynda,

Baghzy bir patshanyng altyn tәjindey

Qúlazyp túr eski qúdyq.

Uaqyt dauyly mýjip...

Móp-móldir su kórdim:

qúralaydyng kózindey,

Yaki, sәbiyding qarashyghynday túnyq.

Ol - essiz ansar men

Saghynysh sazynan jaralghan

tap-taza inkәrlik eken ghoy.

Jútar ma em shólim qanghansha qúiyp?!..

Kókjiyekke kózimdi tigip

Jatsam kókoray shalghynda súlyq,

Kógildir tolqyndar kókiregimdi juyp!

Jortsam bir sosyn jalghyz bórte bókendey,

Qyrqalar qiyrlaryna júldyzdy jolaghym sinip.

Izimdi sipalap ymyrt...

.........................................................

Men osy qiyaldar әlemin mekendep

Túrghanda oy keship úlyq,

Tóbemde jýrdi tek shýikedey aqsha búlt...

Teniz. Ay. Eles

 

Kógildir ay sәulesi astynda buyrqanyp jatqan teniz...

Tolqyndar sapyrylysa shayqaghan aidyng «óli» denesin.

Bәlkim, sol Ay - bizding ghúmyrmen egiz,

Bәrimiz sharq úra ansaymyz ótkenning elesin.

Kókiregimizdi qan-josa ghyp qadalghan

Tipti de úmyta almaymyz uaqyttyng uly jebesin.

 

Ay men sol Eles.

Jylymgha shókken keme.

Su betine shyqpaydy endi olar qalqyp.

Súnqyldap jalghyz úshqan aqqudy kórseng sen, eger,

Qanatyn kógildir sәulelerge sharpyp;

Ol da bizdey kýnirenip Eles dýniyesin kezer,

Alasúrghan sezimning qúshaghynda maltyp.

 

...Býgin tenizding demi salqyn.

Ýn-týnsiz baramyz qaytyp...

 

Jalghyzdyq kartinasy

 

Týn óksip úzaq jylaydy...

Paryz ben sýndet

Oryndalmaghan.

(Ol daghy eski bir indet).

Meniki menireu ýnsizdik.

(Joly bolmaghan).

Qalanyng o bir shetinde aighay-shu, dýrmek.

Kókjiyekting de kórinbes kórkem boyauy -

Jelge úshqan jalghyz qauyrsyn,

Tozghan bir suret.

Sanada әbden sarghayghan estelikterdin

óshken ottaryn ýn-týnsiz otyram ýrlep.

 

Eski qiyaldyng әlemin eles torlaghan.

Joldardy jútqan jondarday qimylsyz, súlyq.

Kógershin týstes kónil-kýy qúlpyra almaghan:

Týzge qaraghan tereze - әinegi synyq.

Aynalam toly esikter. Eski saraylar.

Kilitsiz qúlpy.

(Eshqayda jete alman jýrip).

...Bozamyq aidyng sәulesin kózimen jútyp,

IYesiz qalghan kýshikter jatady úlyp...

 

Kýz elegiyasy

 

Kýz.

Solghyn japyraqtardyng sarghysh boyauy

Eski ghashyqtyng esil jýzindey

Saghynysh lebin sapyrghan.

Dala bir kezgen dәruishterdin

qúm jútqan qúbyla izindey

Estelikterdi ótken kýn órnegi jasyrghan.

 

Ótken kýn jasyrghan estelikterdi oyata almay,

Qarasha jeli bozdaydy demimen «aptap»,

(Aytpaq bolamyz ekeumiz qosyla ynyldap әldebir әndi).

IYesiz iyen qiyrgha qydyrghan jolday,

Japyraqtarmen kómilgen

Sýrleusiz soqpaq

Adastym senen,

Sol ýshin keshirshi mәngi.

Adastym taghy ózinnen,

esil ghashyghym,

Kónilsiz dýnie tósinde kóz jasym aqty,

Kókiregimde kiyik kýn órtenip batty...

 

...Janyma sinip

jabyqtym sarghysh boyauyng -

Esil ghashyqtyng eskirgen kýngirt jýzindey,

Sen tilsiz diril qaghasyn, solghyn japyraq,

Men ýnsiz múngha batamyn aisyz týnindey...

Qúlazyr joldar beyuaqqy -

Keshseng oy auyr:

Kýbir qaghady Kólenke ymyrt gýlindey,

Kózinde kýzgi suretter - jym-jyrt atyrap...

......................................................................

...Qom sudan úshqan qazdardyng songhy kýiindey

Qayghymdy kimmen bólisem, qara topyraq?..

 

Órtelgen meshit

 

Beyuaqta sókken kim senimimning kóbesin?

Ýii órteldi Allanyn.

(Týsim emes, ónim búl).

Janarymda botalap jazulardyng elesi,

Kirpigimnen úshady qúsqa ainalyp kógildir.

...Túnshyqtyryp janymdy janayqayym ózimnin,

Qúmda qalghan qúlazyp jolaushyday sezindim.

 

Mendik taghdyr jazylghan «Tәnirhattyn» paraghy,

Kóz aldymda túr әne, otqa oranyp kýp-kýren.

Qanat qaghyp Qissalar qiyalymnyng ýstinen,

Álsin әli qaghady qylqobyzdyng shanaghyn.

Jalqyn ottyng ishinde kýrsinedi kólenkem,

Shym-shytyryq, qym-qighash eles torlap janaryn.

Órtke sýngip baramyn...

 

...Batyp bara jattym bir qap-qaranghy týnekke,

Qaldy artymda shúbalyp iyir-qiyr jalghyz iz.

Tanghy azannyng dauysy qalqyp shyghyp jýrekten,

Mandayyma qadaldy órtengen Ay alqyzyl...

 

 

Yrym

 

«Barmashy, jaqyndamashy otqa,

Qaranghy týkpirde jaghylghan.

Biyleydi Ol ana bir jaqta,

Ýy tigip saghymnan...

 

Barmashy, jaqyndamashy sugha,

Ishpeshi dúghasyz.

Batyrar baghzy bir múngha

Qarashyghyndy kýnәsiz.

 

Barmashy, jaqyndamashy jargha,

Alakeuimde... keshki.

Jaqpargha úya sap qargha,

Týneydi eshki...»

 

Ot jaghyp otyryp peshke,

Aytqan búl әjemning sózi.

Eshtene týimeppin eske,

Jadymda jabyrqau kózi.

 

Men qansha oinadym otpen,

Ózim tamyzyp.

Jiberdim jyldardy ótken,

Sugha aghyzyp.

 

Týnedim basynda jardyn!..

Jenildim!

Jendi!

Mineki, tek jalghyz qaldym.

Bәri kesh endi...

 

***

Sening qara meninde -

Dýniyening jyluy.

Tamar shәrbat sezimge

Tamshy-núrday ýzilip.

 

Qara tasqa basylghan

Dúghasynday pirimnin!

Tumysy ýr asyldan,

Perishtesi býginnin.

 

Sol qara meng keudeme

Týsirgendey bir jaryq.

Ózimnen hәm ózgeden

Jýr em essiz qyzghanyp.

 

Qaldym mensiz, qayteyin,

Bәri ótkinshi men ýshin.

Qiyaldanam jay tegin,

Ózge qiyr órisim.

 

...Sening qara mening be? -

Qabirimnen irkilip,

Didaryna kómilgen

Topyraqtay bir týiir

Ekendigin úmytpa!

Egiz mendik jýrekpen.

Búiyrmaydy ol úlyqqa,

Týsirmeydi ol týnekke!..

 

 

***

...Mine, taghy inir keldi,

Qala keshi - dumandy.

Eptep... syra simirgendi...

Bal ghoy uy búl mannyn.

 

«Búl neghylghan bitpeytin toy,

Salar ma edik múnshama әn?!»

My ishinde mynghyrghan oi,

Mynghyrghan oy - jusaghan...

 

Aq bokalda san myng qiyal

Túrghan syndy shymyrlap.

Janynda bir taghdyr jylar...

Búldyr saghym buyndy ap.

 

Áldekimdi saghynasyz,

Eske salyp týngi ottar.

Kafe. Áuen. Maghynasyz.

Biraq sәl-pәl yrghaq bar.

 

Qaryndastyng qayghysy da

Sol yrghaqqa jútylghan.

...Arman etip Aydy sirә,

Ketken deydi... Qútyrghan...

 

Keyde osylay kýtedi eken,

Oralmaghan serigin.

Iya, azdap ishedi eken...

Sosyn... biraz jeligip...

 

Men týsinem ony ýnsiz,

Ol týsiner meni de.

Berilemiz bir sәt tilsiz,

Elesterding eline.

 

Kóshe múnyn aghyzady,

Qarashanyng janbyry.

Janardan jas tamyzady,

qaryndastyng taghdyry.

 

Myna halyq ne biledi?!

Biyleydi olar... shu qylyp...

Ótken ómir kerueni

óksiginde shynghyryp

 

túrghandayyn kýy keshesin.

(Essiz oy men tilsizdik).

Biylese eken biylese shyn,

Jan qalauyn múnsyz ghyp...

 

Qaramaymyz izderge biz,

Sanamaymyz týn shamyn.

Kózben sýrtip ýirengenbiz,

Kókirekting búrshaghyn!

 

Sol búrshaqty keshe jýrip,

Biyleydi júrt basylmay.

Sugha bókken kóshe tymyq,

Qaryndastyng jasynday...

 

Býgin solay - keshe qalay,

Qala týni - kónildi.

Kónildirek ete almay,

Biz kelemiz ómirdi...

 

«...Búl neghylghan bitpeytin toy?

Bitpeytin toy?! Sharshadym!»:

Kólkip úshqan kógildir oi,

Kóz jasynday arshanyn.

 

***

Jetim sham. Jesir kóbelek.

Mәnisi qanday jaryqtyn?

Bir-birin jipsiz órelep...

Kólkigen eles - tabyt - núr.

 

Bólmening ishi kýngirt tym,

Kýngirt tym kónil-kýiim de.

Qaraydy maghan mýlgip kim,

Shynyrau oidyng týbinde?

 

Qonyrau ýnin estidim,

Estidim, әlde azan ba?

Ózgeshe edi keshqúrym,

Ózgeshe edi saz onda.

 

Bútarlap búltty Ay tughan,

Qaytadan jýzin jasyrdy.

Oqidy, qargham, qay tughan,

Qanatyndaghy hatyndy?

 

Jetim sham nege bólemek?

Dauasy bolsa ait emin.

Qanghyghan beybaq kóbelek,

Qanatyng kýise, qaytemin?!

 

Gýl-I

 

Týn.
Balauyz shamnyng әlsiz jaryghy
Jalauyn jel jyqqan kemedey
Qiyalymyzdy iyenge sýiregen.
Úmyta almaytyndyghymyz ben
úmytugha bolmaytyndyghyn da elemey,
sanamyzdy maghynasyz әuender biylegen...

Áytse de bir buda qyzyl gýl
úsynar edim men saghan,
Biraq, sen tanyrqamaysyng
dala gýlining iyisine.
IYә, bizding sezim
Ózimiz oilaghannan da «saran»,
Tipti ony quat ta qalmaghan týisiner.

Bizding búl auyr da azapty halimizdi úghar kim?
Sen neni ansaysyn, janym,
kózindi ýn-týnsiz әinekke qadap.
Bәlkim, biz bir kýni úmyta almaytyndyghymyz ben
úmytugha bolmaytyndyghy ýshin egilip jylarmyz...
Biraq, ol kezde tym kesh bolar!
Jasymyz kókiregimizde býr jarghan
qauashaq gýlding japyraghyna
appaq qyrau bop qonar...
Sosyn, ol da solar!

 

Gýl-II

 

...Solady syilaugha jaralghan gýlder.
Dәl osy gýlderdey
qarashyghymyzda quaryp, solar kýz.
Áriyne, tym qiyn ótkendi úmytu mýldem...
Bizde
aghystar shayqaghan
Múztauday mýjilgen bolarmyz...
...Qiyaldy toghytyp týnge,
Elesin izdeymiz solardyn.

Al qazir inir ghoy qars týigen qabaghyn,
Yntyq pen óksikting qauyshqan sәti
Nemese quraghan gýlderding sabaghy,
Boyauy qalmaghan jasyl...

Appaq sýngiden tamghan móldir tamshyday
Sening jasyn...
Kókiregime shym-shymdap singen.
Sen endi qaytesing búl týnge jylap.
...Qaytadan qauashaq jayady gýlder...
Biraq,...
Biraq,...
Biraq,...

Jylqylar

Olar shúrqyrap súp-súry túmannan shyghatyn,

Qaytadan kiretin súp-súry túmangha.

Dýbirden dýniyening jýregi dýrsildep túratyn,

Janghyryp beyuaq kil anghar...

 

Qolymyzgha qúryq ap qúla dýzden izdeymiz,

Izdeymiz olardy -

Kóshpendi jylqysyn.

Qúla ma, qonyr ma, qylang ba... bilmeymiz,

Biz ýshin beymәlim týr-týsi.

 

Bizdi de solarday barady jemirip,

Uaqyt pen qara jol -

IYrelendegen qos jylan!

Jaly men qúiryghy susyldap, tógilip,

Búl kýnde olar tek týsimde osqyrar.

 

...Inirde jatqan bir jandayyn esinep,

Tarihym úmytqan olardyng túyaghyn.

Men ony minemin da-la-lar tósinde,

IYә, búl kәdimgi aqynnyng qiyaly.

 

...Endi ýnsiz otyrmyn

saghynysh sarghaldaqtaryn býrletip sanada,

jusany búrqyrap

kóktem ghoy búl mezgil qúlpyrar.

Qúlazu keypindegi

mendik búl qasiretti bilmeydi taghy olar,

Kisinegim keledi beyuaq...

Shúrqyrap...

 

...Qayda sol ýiirli jylqylar?!

"Abay-aqparat"