Senbi, 4 Mamyr 2024
Qyrdaghy әngime 4233 6 pikir 5 Qazan, 2021 saghat 14:47

Biyl Nobeli syilyghyn kimder aldy?

Qazan aiy bastalysymen biylghy Nobeli syilyghyn alghandardyng esimi jahan júrtyna jariya boldy. Olar amerikalyq ghalymdar­­­­­­­ – Devid Djulius pen Ardem Pataputyan.

Ghalymdar medisina salasy boyynsha «temperatura» jәne «janasudan» payda bolatyn sezu reseptorlaryn ashty. Qarapayym tilmen aitqanda, adamnyng jýike jýiesi ystyqqa, suyqqa jәne mehanikalyq titirkendirgishterge qalay reaksiya beredi? Osy kýrdeli súraqtyng jauabyn tereng zertteulerden keyin anyqtady. Búl janalyq medisinadan bastap robot qúrastyru salasyna deyin paydaly bolmaq.

«Biz әdette ottyng ystyq, múzdyng suyq ekenin bilemiz. Ystyq-suyqty aiyra alu adamzat boyyna berilgen kerek daghdy. Osy daghdy neden payda boldy? Eger adamnyng jýike talshyqtary temperaturagha eshqanday reaksiya bermese, óz denesining kýiip ne ýsip qalghanyn sezbes edi. Tabighattaghy kez-kelgen nәrsege janasqanda payda bolatyn reaksiyany tughyzatyn nerv talshyqtarynyng qyzmeti bizdi qorshaghan ortagha beyimdeydi».

Devid Djulius 1955 jyly Niu York qalasynda dýniyege kelgen, qazirgi tanda Kaliforniya uniyversiytetining professory. Al Ardem Pataputyan 1967 jyly Livan astanasy Beyrutta tuyp, jas kezinde AQSh-qa qonys audarghan. Qazir Kaliforniyadaghy Skripps ghylymiy-zertteu institutynyng professory. Ghalymdardyng zertteu nysany bir bolghandyqtan alghashynda kýshti bәsekege týsken.

«Ekeumiz de «temperaturany» zerttegendikten, aramyzda jarys boldy, úly ghalymmen bәsekelesu әrdayym quanysh syilaydy, Devid sonday ghalymnyng biri», - deydi doktor Pataputyan.

Nobeli Assambleyasy ghalymdargha keremet janalyqty jetkizu ýshin habarlasyp ekeuin de ala almaghan. Ardem Pataputyan Nobeli syilyghyn alghanyn 94 jastaghy әkesinen estise, Devid Djulias qayyn apasynan bilgen.

Jyl sayyn Shvesiya men Norvegiya komiytetteri himiya, medisina, fizika, ekonomika ghylymdary boyynsha janalyq ashqandardyn, әdebiyet salasynda eng ýzdik tanylghandardyn, «Álemdi beybitshilikke shaqyrghan» belsendi túlghalardyng enbegin baghalap, Nobeli syilyghyn tabystaydy. Olardyng kýlli adamzat iygiligi ýshin tókken enbegine alghys aitady. Byltyr Osloda pandemiyagha baylanysty qúttyqtau rәsimi onlayn ótken bolatyn. Biyl da keng kólemdi jiyn ótkizilmey, syilyq jenimpazdargha jeltoqsan aiynda óz elderinde beriletin boldy.

Biyl Nobeli syilyghyn alugha 329 ýmitker ótinish bildirgen. Ár jenimpazgha beriletin Nobeli syilyghynyng qúny byltyr 10 mln shved kronyna deyin ósti, yaghny 1,1 mln AQSh dollory.

Ayjan Temirhan

Abai.kz

6 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1014
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 884
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 663
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 744