Jeksenbi, 19 Mamyr 2024
Janalyqtar 2720 0 pikir 19 Mamyr, 2009 saghat 12:05

Auylda auru azayyp keledi biraq, jaghday әli sauyghyp ketken joq

Medisina ghylymynyng jetistigi kýn sanap artyp keledi. Qauipti dertterding emi tabylyp, týrli medisinalyq qúral-jabdyqtar qoldanysqa enude. Desek te elimizde әrtýrli aurugha shaldyqqandar sany azaymay otyr. Sonyng biri - tuberkulez auruy. Búl júqpaly aurudyng epiydemiyasy oblysymyzdyng kóptegen audandarynda boy kórsetude. Atalmysh indetten Qyzylqogha audany da shet qalyp otyrghan joq.

Medisina ghylymynyng jetistigi kýn sanap artyp keledi. Qauipti dertterding emi tabylyp, týrli medisinalyq qúral-jabdyqtar qoldanysqa enude. Desek te elimizde әrtýrli aurugha shaldyqqandar sany azaymay otyr. Sonyng biri - tuberkulez auruy. Búl júqpaly aurudyng epiydemiyasy oblysymyzdyng kóptegen audandarynda boy kórsetude. Atalmysh indetten Qyzylqogha audany da shet qalyp otyrghan joq.

Bizding Aslan Túrsynghaliyúly ESENJANOVpen әngimemiz osy súraq tónireginde órbip, ózi basqaryp otyrghan audandyq ókpe aurulary auruhanasynyng býgingi tynys tirshiligi, jalpy densaulyq saqtau, medisina salasynyng ózekti mәseleleri jayynda boldy.

-Aslan Túrsynghaliyúly, songhy uaqytta audanda tuberkulez auruyna shaldyghushylar sany óskeni bayqalady. Sizdinshe onyng sebebi neden dep oilaysyz?
- Maman retinde aitarym, tuberkulez auruy oblysta sonyng ishinde bizding audan dengeyinde kezdesui tansyq emes. Búl auru, negizinen, әleumettik auru. Ekinshiden osy aurudy tudyruda Qyzylqogha jerindegi Taysoyghan poligonynyng zardaby da joq emes. Onyng ýstine oblystyng ózge audandaryna qaraghanda Qyzylqogha óniri qysynyng erekshe suyq boluy, onyng ýstine kóptegen túrghyndardyng óz densaulyghyna jauapsyz qarauynan osy aurudyng tuuyna әseri bar der edim.
Sondyqtan oblys әkimdigining sheshimine sәikes «Halyqty tuberkulezge jappay tekseru» audanda jyl boyyna josparly týrde jýzege asuda. Jylma jyl halyqtyng 94 payyzy joghary fluorografiyalyq bayqaudan ótedi. Oghan qosa balalardy mantu synamasynan ótkizudi 100 payyzgha qamtamasyz ettik. Fluoro bayqaudan halyqty uaqytynda ótkizude audan әkimi, okrug әkimderining avtotransportpen, janar- jagharmaymen kómekterin atap ótuge bolady.
Búrynghy jyldary Atyrau oblysy osy aurudan respublika boyynsha epiydemiologiyalyq kórsetkishi óte joghary oblystardyng birinen sanaldy. Al bizding audanymyzdyng kórsetkishi oblystyq kórsetkishten de joghary boldy. Desek te, songhy jyldary búl aurudy azaytugha qol jetti. Osy orayda audannyng medisina qyzmetkerleri men jauapty mekeme, úiymdarynyng birlesip atqarghan júmystarynyng nәtiyjesi bolghanyn aitugha tiyispiz.
- Desek te, audanda osy aurugha qarsy kýresting qazirgi jayy qanday dengeyde der ediniz?
- Áriyne, audan kóleminde tuberkulezben auyratyndar barshylyq. Sonyng ishinde búl syrqatpen auyratyndar arasynda balalar men jasóspirimder de boluy ókinishti. Bir kónilge demeu, osy aurudan shetinegen bala bolghan emes.
Bir aitar jәit, túrghyndar arasyndaghy tuberkulezge shaldyqqandardy anyqtau maqsatynda jyljymaly fluorografty keninen paydalanyp otyrmyz. Ári dәrigerlerding bilim dengeyin kóteru nәtiyjesinde emdeu jýiesinde ong ister barshylyq. 2007 jyly emdeu orny 1-shi sanatty bir ftiziatr dәrigermen tolyqsa, biylghy jyly 2 dәriger sanattylyghyn kótermekshi. 2007 jyly tuberkulez oshaghyndaghy balalardy oqshaulandyru ýshin kórsetkishteri joghary Oiyl, Saghyz okrugterinen eki 20 balalyq santoriyalyq balabaqsha toby ashylyp, audan boyynsha balalardy oqshaulandyrudy 100 payyzgha deyin jetkizdik.
Tuberkulez oshaghyndaghy jәne tuberkulezge beyim balalardyng barlyghyn jazghy lagerige baryp demaluyna jaghday jasalyndy. Jasqayrat, Múqyr selosynan tuberkulezding ashyq týrimen auyratyn eki adamgha ýy berildi.
-Sóz orayynda auruhananyng býgingi materialdyq – tehnikalyq bazasy, medisinalyq qúral- jabdyqtarmen qamtylu jayly ne deysiz?
Al osy túrghydan kelgende bizding auruhanamyzdyng materialdyq bazasy talap túrghysynda deu qiyn. Salynghanyna qyryq jyl bolghan auruhananyng qazirgi jayy mәz emes. Tozyghy jetip, eskirgen. Onyng ýstine auruhanadaghy qazirgi medisina qúrylghylarynyng alynghanyna kóp boldy, keybir apparattar paydalanudan qalyp otyr. Olardy osy zamanghy medisinalyq apparattarmen almastyru qajet. Orynnyng joqtyghynan osy aurugha shaldyqqan balalar men jasóspirimderdi oblys ortalyghyna jiberip, emdetuge mәjbýrmiz.
Bizdegi taghy bir problema, ol maman dәrigerlerding jetispeushiligi. Oblystan shalghay jatqan audan bolghandyqtan múnda mamandar kelip jarytpaydy. Syrttan shaqyrghannyng ózinde oghan baspana, basqa da әleumettik jaghday jasaluy kerek. Qazirgidey qiyn kezende syrttan keletin mamangha jaghday jasaugha qol qysqalyghy aldyndy oraydy. Sondyqtan, mýmkin bolghansha jergilikti jastardy medakademiyalargha arnayy oqugha jiberip, mamandardyng ornyn tolyqtyrudy oilastyrghan jón sekildi.
- Sonda audanda auruhananyng materialdyq bazasyn jaqsartugha mýmkindik joq pa?
- Mýmkindik bar. Elbasymyzdyng «100 mektep pen 100 auruhana» salu jónindegi baghdarlamasy boyynsha audanymyzda ókpe aurulary auruhanasynyng jana ghimaratyn salugha qol jetti. Býginde auruhananyng qúrylysy jýrgizilip jatyr. Sәtin salsa aldaghy uaqytta auruhana paydalanugha berilip, audanda ókpe aurularynyng aldyn alyp, azaytugha tolyq mýmkindik tuady degen eseptemiz. Bolashaq jana auruhana osy zamanghy sheteldik medisinalyq apparattarmen jabdyqtalynbaq. Múnyng ózi audanda tuberkulez auruyn asqyndyrmay, auyzdyqtaugha mýmkindik beredi degen senimdemiz.
- Aslan Túrsynghaliyúly, túrghyndardy atalmysh aurudan saqtandyru baghytynda nendey kenes berer ediniz?
- Tuberkulez auruynan saqtanudyng alghy sharty densaulyqty dúrys saqtaugha jәne әleumettik ahualgha, tabighy ortanyng tazalyghyna baylanysty ekeni dәleldengen. Tәni sau adamnyng denesine týsken qúrt auru tudyra almaydy, adamdardyng tua bitken immuniyteti bar jәne jana tughan nәrestege odan song 1 jastan 5 jasqa deyingi balalargha tuberkulez vaksinasy BSJ qoldanylady. Al qant diabeti, asqazan aurulary, qan azdyq, jýike auruy, maskýnemdik, nashaqorlyq, t.b. aurular men әdetter tuberkulez auruyn «jamap» alugha beyim. Búl aurudyng býirek, sýiek, buyn, kóz, my qabyrshaghy, jynys mýshelerinen tabyluy da әbden mýmkin.
Týiip aitqanda, adamdardyng densaulyghy myna jayttargha tәueldi kórinedi. 15 payyz - medisina, 20 payyz - әleumettik jaghday, 15 payyz - ekologiyagha, qalghan 50 payyzy ózindi qalay kýtip jýre aluyna baylanysty. Olay bolsa ýlkendi-kishimiz bolyp óz densaulyghymyzgha basa kónil bólgenimiz jón.

 

 

Gh.ZINULLIYN.
«Atyrau» gazeti 18.05.2009 jyl
http://ag.atyrauakparat.kz/

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2144
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2549
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2349
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1657