Jeksenbi, 5 Mamyr 2024
46 - sóz 4353 4 pikir 18 Tamyz, 2021 saghat 14:03

Sәlafizm talibannyng diny ústanymyna qanshalyqty әser etti?

Keybir әriptesterimning talibandar turaly aitqan pikirlerin estip ne kýlerimdi, ne jylarymdy bilmey otyrmyn. Pәkistandaghy Aughan bosqyndarynyng balalary 1980-shy jyldardan keyin Hakkany medreselerinde oqyghan. Búl oqu ornyn aqidada Maturidi, fiyqhta Hanafy mәzhabyn ústanatyn Deobend týlekteri ashqan. Hakkany medresesinde diny bilim alghan Aughan tәlipteri 90-shy jyldardan keyin eline oralyp, sayasy mәselelerge aralasty. Talibandar 1996 jyly Aughan biyligin qolyna aldy. Olar biylikti qolgha alghannan keyin qoghamdyq qatynastardy sharighat ýkimderimen retteudi jýzege asyrdy. Talibandardyng sharighaty qay sharighat degende, olar Hanafy mәzhabynyng ýkimderine jýgindi. Zinaqorgha tas boran jasau, úrynyng qolyn kesu, qaraqshyny dargha asu jazalary Hanafy fiyqhynda búrynnan bar ýkimder. Tәlipter múnday jaza týrlerin salafitterden alghan emes. Jalpy, sәlafitter talibannyng aqidasyna da, fiyqhyna da әser etken emes. Sebebi, deobandiya mektebinde aqida men fiyqh ilimi qatty damyghan. Yaghni, sәlafitter búl mәselede talibandargha aqyl aitatynday dengeyde emes.

Kenes ýkimeti 1979 jyly Aughanstangha basyp kirgende, músylman elderinde ghazauat úrandary kóterildi. Yemendik Usama ben Laden qúrghan "Ál-Kayda" úiymynyng ókilderi Aughanstangha jihad jasaugha keldi. Aughan músylmandary men syrttan kelgen jihadshylar ateizmdi nasihattaushy ortaq jaugha birlesip kýresti. Olardy biriktirgen sayasy mýdde-tin. Yaghni, aughandyqtargha sharighatpen jazalaudy salafitter ýiretken joq. Sharighat jazalaryn qazirgi demokratiyalyq prinsipter men azamattyq qogham qúndylyqtary kótere almaydy. Tipti, qazaqtyng dýniyetanymynyng ózine sharighat jazalary auyr keledi.

Biz Ábu Hanifa mәzhabyn ústanghanymyzben tek ghibadat mәselesinde ghana Hanafiylikke jýgingenbiz. Qasqa jol, Eski jol, Jeti-Jarghyny zerttegen maman retinde aitayyn, biz qoghamdyq qatynastardy retteu, otbasylyq mәseleler, qylmystyq jazalardy taghayyndauda kóbinese salt-dәstýrge basymdyq bergenbiz. Qazaqtyng osy sara jolyn úqpaghan adam últymyzgha qatysty mәselelerge dúrys saraptama jasay almaydy. Oghan talay kózim jetken. Býgin taghy da kuә boldym...

Múhan Isahan

Abai.kz

4 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1427
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 1267
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1028
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1081