Jeksenbi, 28 Sәuir 2024
Ózekti 4447 7 pikir 16 Mausym, 2021 saghat 10:51

The Diplomat: Reseyge kimder ketip jatyr?..

Otandasymyz, tәuelsiz zertteushi Aliman Janmúqanovtyng «Qazaqstan Reseyding kesirinen eng daryndy jastarynan aiyryluy kerek pe?» (Is Kazakhstan Losing Its Most Talented Youth to Russia?) degen maqalasy shyqty.

Avtor orys tildi jәne qazaq tildi qazaqtardyng Reseyge ketuining sebebine ózindik tandau jasaydy.

«Ekonomikalyq jaghdayymyzdyng arqasynda bilimdi de, bilikti jastardyng sany arta týsti. Biraq, songhy kezde elimizde qauipti qúbylys oryn ala bastady. Ol – eng myqty, eng tandaulylardyng Qazaqstannan Reseyge kóshui», - dey kele, TMD elinen shyqqan aituly «Gremmi» syilyghynyng túnghysh iyegeri Imanbek Zeykenovting orys tildi qauymdastyqty tang qaldyryp, qazaq elining әlemdik muzyka óndirisindegi ornyn naq belgilep bere alghanyn maqtanyshpen jazady.

Elinde elenbegen Imanbekti orystar asty-ýstine týsip, ataghy shyqqangha deyin ózine tartqanynyng sebebine ýnilgen avtor Resey intellektualdyq asyldarymyzdy ózin alghash tanytqan sәtte-aq, nazar audaryp, óz adamy jasaugha tyrysatyndyghyn ashyna sóz etedi.

«Últtyq dengeydegi ghana emes, Halyqaralyq dengeydegi jogharghy baghagha ie bolghan Imanbek óz marapatyn ózi túryp jatqan Qazaqstannan emes, Resey astanasynan beynebaylanysqa shyghyp aldy. Ol az deseniz, Imanbek osyghan deyin Reseylik «Effective Records» leyblymen kelisimge otyrghan jәne ózge de Reseylik toptarmen kelisimshartqa otyrudy josparlaghan. Reseylik Forbes Imanbekti bolashaghynan ýmit kýttiretin 30 reseylik jastyng tizimine qosqan», - dep jazady.

Biraq ketip jatqan talanttar orys tildi qandastarymyz ekendigin, olardyng bolashaqta reseyshil «qanbaq kýshke» ainalatyndyghyn jadymyzgha salady.

«Reseyde tanymal bolu bar-joghy 18 million túrghyny bar qazaqstandyq әnshi-sazgerler ýshin ýlken jetistik. Biraq osy suretkerlerimiz Reseyding qazanynda qaynaghan sәtte ózining etnikalyq әm últtyq nyspysynan airylyp shygha keledi de, qazaqtyng emes, Reseyding soylyn soghatyn qanbaq kýshke ainalady», - dep jazady avtor.

Avtor birynghay orys tili arqyly ghana emes, ana tilimiz arqyly tabysqa jetkenderge qatysty: «Tek ana tilinde nemese jarym-jartylay qazaq tilinde óner kórsetetin әrtisterimiz әlemge tanymal bola aldy. Mysalgha: «91» әm «Irina Kayratovna» t.b. muzykalalyq klipteri, búrynghy Kenester odaghynda ghana emes, AQSh men Ontýstik Koreya, Europada milliondaghan tyndarmandy tamsandyruda. Qazaq jerinde túru suretkerlerge jahangha tanylugha esh kedergi bola almasa da, olardyng kópshiligi óz mansap jolyn әlemdik dengeyde óristetu ýshin Reseyge jalt beretini nelikten», - depti.

Avtor maqalasyn tek ónerli jandardyng ghana emes, kәsiby bilikti jandardyng aua kóshuin saraptau jasap, ótken jyly elden ketkenderding 54,3 payyzy joghary bilikti mamandar edi dep dabyl qaghady. Búnyng sebebi etnikalyq azshylyqtyng óz tarihy otanyna ketuinen dep týiindeydi.

Maqala: «2009 jyly ótken halyq sanaghynda qazaq emester payyzy 36% tónireginde boldy. Eng iri últtyq azshylyq el túrghyndarynyng 23,70% qúrap otyrghan etnikalyq orystar bolyp tabylady. Eger 2021 jyldyng qantaryndaghy derekterge kóz jýgirtetin bolsaq, onda qazaq emester kórsetkishi 30%-dy qúrap, etnikalyq orystar ýlesi 18,42% deyin tómendegendigin bayqaymyz. Qolymyzda bar derekter etnikalyq qazaqtardyng ýlesi artyp, etnikalyq azshylyqtyng elden kóshui bel alghandyghyn bildiredi. Búdan shyghatyny Qazaqstan naghyz últtyq memleket qúrugha baghdar ústanyp, eldegi jalpy sayasy әm ekonomikalyq jaghday ózderin qanaghattandyrmaytyndyqtan etnikalyq azshylyq óz tarihy otandary men ózge elderden baqytyn tabugha den qoyda», - dep týiindeledi.

Ábil-Serik Áliakbar

Abai.kz

7 pikir