Jeksenbi, 19 Mamyr 2024
Janalyqtar 2902 0 pikir 19 Mamyr, 2009 saghat 10:35

Arab alsa jerindi, qytay qazar kórindi

Auyldaghy elding jerin endi arabtar alatyn boldy.

Auyldaghy elding jerin endi arabtar alatyn boldy.

Ýkimet basshysy Kәrim Mәsimovtyng qatysumen ótken Astanadaghy Qazaqstan men saudtyq arab kәsipkerlerning arasyndaghy forumda osy bir jayttyng beti ashyldy. QazTAG taratqan aqparatqa sýiensek, Qazaqstan sheteldik investorlargha, onyng ishinde saudtyq investorlargha 3,5 mln gektar kóleminde auylsharuashylyq jerlerin beruge dayyn kórinedi. Atalghan aqparat kózi búl derekti QR auylsharuashylyghy ministrligining viyse-ministri Arman Evniyevting sózine silteme jasay otyryp jariyalady. 
- Auyl sharuashylyghy ministrligining sharuashylyq jerlerge jasaghan saraptaularynyng nәtiyjesinde әr týrli sebepterge baylanysty býgingi kýnge deyin ainalysqa enbegen 3,5 mln gektar jerding bar ekendigi anyqtaldy. Biraq búl jerler auylsharuashylyghynda ainalysta bolghan jerler jәne ol jerlerde negizinen auylsharuashylyq ónimderin óndiruge jәne mal azyghyn ósiruge bolady, - deydi Arman Evniyev. Bayqap otyrghan shygharsyz, bizding sheneunikting sózi kәdimgi janyltpash siyaqty. «Ártýrli sebepterge baylanysty býgingi kýnge deyin ainalysqa enbegen 3,5 million gektar jer bar» degen ol izinshe әlgi jerlerding auylsharuashylyghynyng iygiliginde ekenin aityp jәne aqtalady. Sonda Arman myrza kimdi aldap, kimdi aqymaq sanap otyr? Qazaq jerin iyitip, tabys tabugha mýddeli saudarabtyq investordy ma, әlde, óz jerine ózi ie bolu qúqyghynan airylghan qazaqty ma? Shamasy Arekeng bәrimizdi aqmaq sanap, bәrimizdi birdey aldaghysy keletin siyaqty. Qisyn mynada: qazaqqa jerding bos jatqanyn jәne ol jerdi iygeruding qiyndyghyn aitu kerekte, arabqa qazaq jerining týgin tartsang may tamatyn myrzalyghyn jarnamalap jalgha ótkizip jiberu kerek. Al, arbatar bolsa jerdi jalgha emes, jekemenshikke aludy jón sanaydy. QazTAG-tyng habarlauynsha, forum barysynda saudtyq biznes ókilderi Qazaqstan ýkimetine saudtyq investorlar ýshin ekonomikanyng birqatar sektorlarynda jeke menshiktik qúqyq pen salyqtyq jenildik súrap ótinish jasaghan. Saudagha sheber saudtyqtardyng Mәsimov ýkimetine múnday ótinish jasauynda bir jinishke sebep bar. Sebebi, Arman Evniyevting sózimen aitsaq, sheteldik investor Qazaqstan territoriyasynda zandy túlghany tirkeuden ótkizse,  jerlerdi jeke menshigine ala alady. Demek, kóp kýtuding qajeti joq, tayau uaqytta seleuli qazaq dalasyn sәldeli arab basatyn bolady. Aytpaqshy, 3,5 mln ga jer tek arabtargha ghana emes, ózge de sheteldik investorlarghy jalgha nemese jekemenshikke berilui әbden mýmkin. Mәsimov qatysqan forumda jariya bolghan jayttyng negizgisi  – osy. Endeshe, qúmyrsqanyng iyleuindey qaynaghan qytay arabtarmen aralasyp, ózbek dihandary ýndilermen ýndesip Alatau men arqanyng arasynda órip jýrse, oghan qazirden tanqalmaudyng qamyn kýittegen abzal. Olarmen birge bayaban baytaq ólkege kelip sinetin dәstýr men joralghylargha da, qayshylasqan problemalargha da, dýniyetanym men kózqarastardyng keragharlyghyna da, jerge talasyp biylikke yqpal jasaytyn syrtqy kýshterding sayasatyna da, qúday betin ary qylysyn, biraq týbinde jer ýshin búrq ete qaluy yqtimal qaqtyghystargha da osy bastan qapsyz dayyn bolugha tiyispiz. Óitkeni, bizde әlgindey mәselelerding shet jaghasy kórinis tauyp ta ýlgerdi ghoy. Eki ýsh jyldyng sheginde el ishin qatty ashyndyrghan Shelek,  Malovodnoe, Shanyraq, Baqay, Mayatas oqighalaryn eske týsiriniz. Sonyng bәri biylikting qazaq mýddesin eskermegendiginin, eskeru bylay túrsyn, mensinbegendigining saldarynan tughan ayanyshty ahual edi. Mine, biylik taghy da sonday qadamgha ayaq basty. Búl jolghysy tym iri, tym arshyndy qadam. Biylikti osynday arshyndy qadam jasaugha jer alpauyttary – latifundisterding iytermeleui mýmkinbe. Ábden mýmkin. Jerge jekemenshik formasyn engizip, ókimetke zang shyghartyp, milliondaghan gektar aimaqty bauyryna býktep basqan Tereshenko, Kulagiyn, Madinov bastaghan shonjarlar endi jerdi jalgha beruding nәtiyjesinde baylyqqa kenele týspek. Áriyne, sheteldik investorlarmen birge auylsharuashylyghyna jana tehnologiya ener. Júmys kózderi ashylyp, jer emip payda tabudyng joldary kóbeyer. Alayda, sonyng biri qazaqqa júgha qoyar ma eken? Nege deseniz, qazaqta jer joq. Jerdi jalgha alyp otyrghanynyng ózi neken-sayaq. Jerding shúraylysy Tereshenko men Madinovte. Demek, investorlardyng qyzyghyn da aldymen solar kóredi. Qysqasy, el tәuelsizdigining jiyrma jyldyghyn toylaugha kirisip qyzyltanau bolyp jýrgen qasqa qazaq jer astynyng baylyghy men betindegi bedesinen airylyp sympiyp qaldy. Búndayda oiyna bir kezdegi týie mingen jalanash arab balasynyng býgingi hal-qadyry oralady eken. Saudtyq arabtarmen atasy bir әmirilik arabtary 1970 jyldary tәuelsizidigin jariya etkennen keyin qyp-qyzyl qúmnan qúnarly topyraq jasap saghym aunaghan saharany mәngi jasyl palimalardyng salatanatyna ainaldyrdy. Múnay men gazdan ózge baylyghy kem әmirilik arabtary qazir tenizderding betine jasandy aral «japsyryp» ghajayyp qalashyqtar saluda. Al biz jiyrma jyldyng shiyreginde múnyng birine jete almadyq. Jerding astyn qazyp búrghylap tastadyq, strategiyalyq nysandardy, synaq alandaryn jalgha ótkizip, satyp jiberdik. Bizge sonda da shyr bitpedi. Endi qayter ekenbiz?..


Dәuren QUAT

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2145
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2550
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2360
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1660