Biz Abay shygharmashylyghynyng syry men kórkemdik bolmysyna әli de tolyq qanygha almay kelemiz. Búl pikirdi ashyq aitsang keybir «bilgishter» saghan: «Shynymen - aq osy birdene bilip aityp otyr ma?» degendey tiksine qarap , sәlden song ezuine mysqyl ýiiredi:

« Sen de Abaydyng manynan kóringing keldi me?» deytin siyaqty. Osydan keyin kinәmshil janyng bir jasyp, bir qayralady. «Qorlyghyn-ay» deysing ishnnen. Múnday sәtterde sózge shaqyratyn, zekip emes, ýnsiz ghana ymmen, ishratpen jigerindi janityn, biraq, ýnemi qatal bir ishki qúbylys, tylsym qúdiret seni ózine tartady. Ol - Abay әlemi, sol Abay ruhynan nәr alghan  óz «jýregining qalauy», óz «janynnyng qayraty» (Abay).

Biz Abay shygharmashylyghynyng syry men kórkemdik bolmysyna әli de tolyq qanygha almay kelemiz. Búl pikirdi ashyq aitsang keybir «bilgishter» saghan: «Shynymen - aq osy birdene bilip aityp otyr ma?» degendey tiksine qarap , sәlden song ezuine mysqyl ýiiredi:

« Sen de Abaydyng manynan kóringing keldi me?» deytin siyaqty. Osydan keyin kinәmshil janyng bir jasyp, bir qayralady. «Qorlyghyn-ay» deysing ishnnen. Múnday sәtterde sózge shaqyratyn, zekip emes, ýnsiz ghana ymmen, ishratpen jigerindi janityn, biraq, ýnemi qatal bir ishki qúbylys, tylsym qúdiret seni ózine tartady. Ol - Abay әlemi, sol Abay ruhynan nәr alghan  óz «jýregining qalauy», óz «janynnyng qayraty» (Abay).

Til degen telegey tenizden bir sózdi oiyna ústaghan sәtte onyng san saqqa tartar maghynasyn kónilmen termelegeysin. Beynelengen zatynyng mәnine beyimdelip, qyrly almassha qúbalmay ma, sipat sәulesi. Sondayda mәn auysymen sezinip, oidyng terendik dengeyin dәp basa alarsyng ba? Endeshe, adamnyng qúbylghan búlynghyr tútqasyz ishki dýniyesin sózben ústaghan, «Súrghylt tarqan beyuaqqa» «kýngýrt kónildin» sózimen arlasqan, «kók túman» basqan bolashaqqa «ýmitting sәulesin» týsirip, sananyng «kózin qadaghan» shynyrau Abaydyng ólenderin qúnttap oqu zerdenizge osal jýk emes. Ár sózding mәnin dәp basyp, beynelegen kólemin tolyq sezinu ýshin sol sózding ólenning bitimindegi, ne shumaqtaghy kónil qisyny men sóz kelisimine tayana otyryp, dittey oqu jýikeli Abay oqushysynyng adal paryzy.

Eger qúnttap oqysanyz: «Abaydyng ólenderin myng qaytara oqyp, jattap jýrgen adamdardyng da, Abaydyng keybir ólenderining maghynasyn týsinip jetpey jýrgenderin bayqaghanym bar» - dep Ahmet Baytúrsynúlynyng búdan ghasyr búryn aitqan sózin qaytalar ediniz.

Abaydyng key ólenderin jatqa bilmeytin qazaq kezdeskenimen, «Kózimning qarasy» degen әnin bilmeytin qazaq joq» desek  el sener. Býkil halyq  jatqa biletin osynau әuendi ólenning birinshi jolynan auyzgha týser sózdi qalay týsindik? «Kózimning qarasy» degen sózding sol ólendegi, sol shumaqtaghy maghynasyn óleng mәdeniyetindegi ornyn dúrys úghyna aldyq pa? Bir reti kelgende kórnekti abaytanushy ghalym - Túrsyn Júrtbaevtan osy ólennin  orys tiline qalay audarylghanyn súraghanym bar:

«Ty - zryachok glaz moiyh,

Plameni dush zolotyh», - dep audarghan eken (M. Petrovyh). Yaghny «Sen mening kózimning qarashyghysyn» - degen maghynada berilipti. Osy aghattyq Abay ólenin qytay tiline audarghanda da qaytalandy:

«Uo iyәn júndy tong rin,

Shin shydy myng dyn» («Kózimning qarashyghy - kónilimning sәulesi» degen maghynada). (Pekiyn. «Últtar» baspasy 1992 jyl «Abay Qúnanbaev tandamaly shygharmalary» 1 - basylymy, 149 - bet, Qabay audarmasy). Ziyaly bitken orys tilin suday sapyrghan Qazaqstanda audarma әlgindey bolghanda, qytayshasyna sógis aitqaly otyrghanymyz joq.

Abay búl jerde «Kózimning qarasy» dep kózding qarashyghyn aitqany joq edi. Jigitting kóz janarynan qúshtarlyq núryn tógilte, ghashyghyna kóz shuaghyn týsire qaraghanyn aityp edi.

Abay búl jerde «Kózimning qarasy» dep, kózding qaraqattay móldir qaralyghyn jazghany joq edi. Súlulyqqa qúlar jigitting jan - tәnindegi ystyq jalyndy janaryna jiyp, ghashyghyna mәnsúq jýrek talpynysyn qyzgha kózimen sezdire qaraghanyn jazyp edi.

Abay «Kózimning qarasy» dep, jaryq әlemdi ózine sidyrar taryday ghana kóz qarashyghyn aitpap edi. Jigitting jan dertin janarynan shyghara, ghashyghyna úmsynghan ayauly kózqarasyn (qarauyn) aityp edi.

Abay  «Kózimning qarasynda» lirikalyq «menning qyzgha bir qaray qalghandaghy syrtqy beynesi - tynysh qalypta kóz suarghan inkәr suretti saldy. Múnda aqyn «mennin» ghashyghyna qaraghan kózining kónil sanasymen tútasyp jatqan qúbylysyn ózgeshe sheber suretteledi. Osy jyrdy oqyghanda bizding suretshi sanamyzda ghashyqtyqtan jaraly bolghan jýrektin, yntazarlyqqa kýpti kónildin, saghynghan sananyng sipatyn jinap ghashyghyna qaray qalghan «mennin» janary núsqalansa jón edi.

«Kózimning qarasy», «kózimning qarashyghy» emes. Ondaghy beyneleushi zat emes, qimyl. «Ayjannyng әn shyrqasy bólekshe shabytta», «Qaratóbelding ayaq tas-tasy aryndy» degen sóilemderdegi «shyrqasy», «tastasygha» úqsas «qarasy» da qimyldan tuyndaghan sóz. Aqynnyng - «kózimning qarasy» degen ólenine tútastay zer saludyng tabaldyryghynda biz osy ólenning birinshi sózining maghynasy turaly pikirimizding salmasyn búray týsudi jón kórdik.

«Kózimning qarasy» «Kózimning qarashyghy emes». Sózge baghynyz, biz osy sózding ólendegi ornyna, keyingi sózdermen qisynyna, oy jelisindegi kelisimine, ýnile tusip, birneshe qyrynan sóz sabaqtayyq.

Birinshi: qazaqta «kózimning qarashyghy», «kózimning qarashyghynday» degen sózder bar. Ol teneler maghynasynda ayaulylyqty , qamqorlyqty, asa múqiyattyqty menzeydi. Biz aqyndy kózding qarasyn kózding qarashyghy  maghynasymen alyp, «kónilining sanasyn» kózding qarashyghynday ayauly sezindi deyik, onda, osy shumaqtyng keyingi eki jolyn qay sózimen qiystyramyz? «Kónilining sanasyn» (Búl jerde «sana» inkәr saghynysh degen maghynada bolar). «Kózimning qarashyghynday ayauly edi», - dep bir ketip, onyng ýstine «bitpeytin jara edi» dep taghy kiyliktire me? Nemese, Abay kózimning qarashyghy dese ólendik buynnan asyp ketip, yrghaqqa týspeytin bolghan son, ekinshi jaghynan «sanasy» men «jarasyna» úiqastyru ýshin «qarashyghy» degendi «qarasy» dep ala saldy demeksing be? Joq mýlde olay emes! Búl óleng jazylghan tústa (1891j.) aqyndyq sheberligi kemeline kelip, til ónerining óleng sóz bolmysynyng kónil men qimyl kelisimining tabighatyn әbden ghylymi, qaptal mengergen Abay auyldyng ólenshilerindey (Qazaq óleng shygharatyn adamdy «aqyn» jane «ólenshi» dep ekige bólgen) kelse-kelmes úiqas qualamaydy. Endeshe, «qarashyghy» degen sózding orynyna «qarasy» dep aldy degen pikir bizshe qate.

Ekinshi: Osy ólenning «Kózimning qarasy - kónilimning sanasy» dep bastaluy tegin emes. Ol tútas ólendegi inkәrlikti ishke tartyp, ondaghy әrbir sóz ben qimyldy úyandyqqa, әdepke, kózben ghana oqityn biyazy lepke móldiretip, dirildetip, úiytyp túrady. Eger, «kónilinizde alang basylghan» shabytty bir sәtterinizge osy ólendi ishki júmsaq, jyly lebine kenele oqysanyz, ne, mamyrlatyp әnge salsanyz ólendegi ýnsiz qaraylanghan qos janar - yntyzarlyqqa toly jigit «kózimning qarasy» shygharmanyng ón boyynan kóz tartady.

Mysaly:

«Kózimning qarasy

Kónilimning sanasy,» (birinshi shumaqta)

«Terendep qaraysyn,

Telmirip  túrmaysyn» (besinshi shumaqta).

«Qarasang jan toymas» (10 shumaqta).

«Qalqamnyng núsqasyn

Kór, kózim, bir kenel» (12-shumaqta)

«Bolamyn kórsem mәz» (13-shumaqta).

«Kórgende boy erip,

Sýiegim balqyghan». (15-shumaqta)

«Órtengen jýrekke

Bir kórgen bolar sep». (18-shumaqta).

«Bayqap qarasan» (Abay) ólenning tútas túlghasynda «mennin» qyzgha qaraumen ótip kele jatqanyn sezesin. «Ishtegi ghashyqtyq jarasy bitpey», «Kónil sanasy» ghashyghyna qarata beredi jigitti. «Kórgen sayyn boy erip», «sýiegi balqyp», «janary toymay», qaraydy. Ghashyqtyq mastyghymen arpalasqan sabyrly jigit. «Órtengen jýregine bir kórgeni de sep bolyp» «kónil kenelip» sabyryn ústanady.

Endi ólenge den qoya oqysanyz qyzdy «mennin» әr «qarauy» men «kóruinin» arasy qyz beynesin sýiine núsqalaumen, qyz minezin tabyna sipattaumen bolady.

Syrttay zer saludan, ýnsiz kónil qúlatudan tughan túnghiyq óleng jigit jýregindegi ghashyqtyq arpalysyn ishtey tyndyra kele eng songhy joldarynda da:

«Qúday-au, búl kónilim

Kýn bar ma bir tynar?»-

dep, óz-ózin tynyshtyqqa , sabyrgha shaqyryp , ýnsiz qaldyrady.

Siz osy sәtte:

«Ghashyqtyq tili - tilsiz til,

Kózben kór de , ishten bil» - dep bastalatyn Abaydyng taghy bir ólenin eske alynyzshy: onda da ýnsizdik, tilsiz sezim, kózben qarauy men kóruinen ghana beynelenetin ishki ghajayyp qúbylys menzeledi.

Ýshinshi: Bizde «kózimning qarasy» degen sózben mәndes (sinoniym) basqa sózder de jeterlik. Mysalgha: «Telmiru», «Qadalu», «Súqtanu», degen sózderdi alayyq. Abay osy óleninde búl sózderge juymady. Tek «qarau» men «kórudi» ghana tandady. Eger,  «telmiru», «qadalu», «súqtanulardy», qoldansa ol osy ólenning úyan, jyly tabighatyn búzar edi. Ólendegi birinshi jaq - «Mennin» adamdyq qasiyetine de, adal yntyzarlyghyna da kinәrat keltirer edi. Sebebi, «súqtanu», «telmirulerde» әdepsiz qúmartqan pighyl, obyr kónilding arany beyne beredi. Aqynnyng búl sózderge jolamaghany sonan.

«Terendep qaraysyn»

Telmirip túrmaysyn», - dep «mennin» kóz aldyndaghy ghashyghy da oghan kóz qiyghymen qarap, «bek qatty synaydy».

«Telmirip túrmaydy».

Osyghan úqsas HVIII - ghasyrda jasaghan әri batyr, ri aqyn, shabytty jyrau Aqtanberdi de bir jyrynda:

Jarlaugha bitken japyraq,

Jamylsaq tonar ma ekenbiz?

«Jazyqqa bitken býldirgen-

Súqtansaq toyar ma ekenbiz», - («Bes ghasyr jyrlaydy» eki tomdyq. 1-tom 64-bet) degen edi. Oiyndy ghajayyp mәnge tartar shynyrau joldar ghoy búl. «Qarasaq  toyar ma ekenbiz» demeydi jyrau. Búl jerde «súqtanudyn» ornyna «qaraudy» qoldansa qisyny kelmes edi.

Zer salsan, Abaydyng «Kózimning qarasy» men Aqtanberdi jyraudyng myna jyr joldarynan ortaq bir qasiyet bayqalady: «qaraudan», «súqtanudan», «telmiruden» jan da, tәn de toymaydy. Qayta, qaraghan sayyn, súqtanghan sayyn «janqúmary» da, «tәn qúmary» da arta týsedi, órshelene, ózeline týsedi. Aqtanberdi jyrynda býldirgenge súqtanghan, qol ústap jemegen. Abay shygharmasyndaghy «men» de «alaqanyma týsting ayaulym, qúshaghymdasyn» demeydi. Qaraydy, qúmartady, kóredi, kónil suarady múndaydy aqyn men jyraudyng kónil tenizining týbinde týilisui dep úqan jón.

Tórtinshi: «Kózimning qarasy» degen tirkesting biz aityp otyrghan maghynasyn aiqyndaugha osy kórneu beyneden tughan «kózqaras» degen kómeski (avstrakty) pәlsapalyq úghymdy da kuәge tartugha jaraydy. «  ol qanday kózqarasta?», «ózindik kózqarasyng bolsyn!» degen sóilemdegi «kózqaras» pen Abaydyng «Kózimning qarasyn» eptep janastyrugha bolady.

M. Áuezov «Kózimning qarasyn» Abaydyng shyn mәnindegi Evropalyq lirikalyq dengeydegi mәdiyneti biyik shygharmalarynan tys qaldyryp búl ólendi aqynnyng «shyghystyq» ýlgidegi shygharmalarynyng qataryna jatqyzghan edi.

M. Myrzahmetov M. Áuezovtyng osy pikirine sóz jalghap: «Kózimning qarasy» óleninde ghashyqtyq sezimdi «Allanyng rahmeti» dep tanuy, nemese, qyz boyyndaghy kóz túndyrar súlulyqty « kórik - tәniri dәuleti» dep úghynudyng arghy tórkini shyghys klassikteri jyrlaghan ghazelderden auysqan belgi retinde eles beredi ( «Múqtar Áuezov jәne abaytanu problemalary», 181 bet) deydide birli - ekili óleninde bolmasa aqyn shygharmalarynda búl tanymnyng tamyrlanyp, shoghyrlanbaghanyn aityp, aqyngha ara týskendey pighyl anghartady. Sol tústaghy(qyzyl Kenestik zamandaghy) sana - týsinikke ólendegi osy eki jol qazaqy, músylmany sózding min siyaqty kóringenin әzirshe týsinuge bolar. Al, 88 joldyq osynau әigili mahabbat jyryna 68-,69- eki jolynda qoldanylghan sózding «kesirinen», «evropalyq»    dengeyge barmaghan «shyghystyq» shygharma degen anyqtama berip dariyanyng arghy jaghynda qaldyru aqylgha qighash keledi.

«Kózimning qarasynda» ólenning tútas túlghasy «mennin» ishki sezimine qúrylatynyn baghana «qarauyna» baylay bayandap edik. Óleng de biz eshkimning de aiqaylaghan dauysyn estigenimiz joq. Bәri de «mennin» kókeyinde arpalasyp jatqan arman, lapyldaghan yntyzarlyq syrtqa dym shygharmaghan boyda tynyp qalyp otyrady.

Shygharmany tútas boyymen ishki dýniyege toghytyp, ishki tartysqa qúrudy qaysy shygharmashylyq әdiske jatqyzsaq eken?

Batystyng janasha jasampazdyq aghymyndaghy sana men jýiening rólin dәriptep, adamnyng tike týisikterin kórkem әdebiyetting maqsúty esepteytin kózqaras (modernizm) «Kózimning qarasy» siyaqty shygharmanyng menzeuinen tughan joq pa?

Fransiyalyq Anry Bergsonnyng sózimen aitqanda «Sana shygharmalaryndaghy bizdi qyzyqtyryp, ózine tartatyny - syrtqy dýniyeden qolgha týspeytin qanday bir týrli tereng tynysty kónil - kýi, nemese, ishki jan dýniyening tartysy bolmaq» (Bergson 1857-1941jyldary jasaghan. 1928- jyly Nobeli syilyghyn alghan, әdebiyettegi modern shygharmashylyq aghymynyng kósh basshylarynyng biri).

«Kózimning qarasyndaghy» ishki dýniyege zer sala ózimizdi «kókireginde oty bar oily adam» (Abay) dep tanyp, aqynnyng kónildik búlynghyr әlemine sanamyzdyng sәulesin týsire qúnttap qarasaq, «Búl sózimning sureti túrar dayyn» dep Abay ózi aitqanday ýnsiz oimen qayraty qayysa arpalysyp, sarghayghan sanasy kóz qarasynan ghana sanlaulap, sabyrgha des berip ýnsiz ótip bara jatqan aqyn keyipkeri kóz aldynda mәngi qalyp qoyady.

Sózimizding sýbeli jaghy «Kózimning qarasy» degen ólenning birinshi jolyna - ólenning aty bolghan tirkeske tәn bolghandyqtan, osy sózdi jansaq úghynugha ne sebep boldy degenge jauap izdeyik.

Áriyne, búghan kóp adamdar: «qarasy degen sózding auyspaly (omoniym) maghynasynan tughan janylys» - dep kinәning jartysyn aqyngha audara jep- jenil jauap qata salghysy keler.

Búl - kisi qanaghattanarlyq jauap emes.

Sebebi: «Kózimning qarasysyn» dep qazaq aitpaydy ghoy. Al «Kózimning qarashyghysyn» - dep Abay atqany taghy joq. Onyng ýstine, búl tirkes óleng joldarynyng arasynda emes, eng basqy joly ekenin oila, ólenning aty da sol.

Abay ólenning eng basqy sózine selsoq qaraytyn kisi emes. Esesine әr ólenning bastau sózin ólendegi bar oidy baghyntar týp qazyq etip, shymyr alady. «Qartaydyq, qayghy oiladyq, úiqy sergek», nemese «Kýlimsirep aspan túr», «alystan sermep» t.s.

Mysaly:  «Alystan sermep» dep bastalatyn, oy jelegin әr shumaq sayyn alysqa serpip otyratyn osynau eki jýz joldyq ólenning ózi bir kók jiyeginen kóz talghan qoynauly, syrly alqap ghoy.

Talaydan sózge ainalmay, kókeyge shayqalghan súrapyl shabyttyng belgisiz sezimderi jyrgha qúiylar sәttegi alghashqy serke sóz ghoy ol - ólenning birinshi joly degeniniz. Oghan kóz kidirip, kónil toqtatpay, «Áke-au, búl nege búlay?» demey, jenil óte shyqsaq, ol - oqushy bolghan ózimizding kinәsiz, ózimizding úqypsyzdyghymyz! Ol ghana emes, eng aqyry, Abay shygharmasyna bolghan týsinikting kemdigi.

Abay shygharmalary eshqashanda oigha jenil bolghan emes. Abay «jenildik» turaly aitty - onda tek tilge jenil boluyn ghana dәriptedi. Abay shygharmalarynyng onay jattalyp qalatyny sol «tilge jenil» kelgeninen; Kórer kózge onay jazylghanday óz - ózinen qiysyp, úiqasyp túrghanday bolghanynan. Kóp adamdardyng jattap alyp, shygharmanyng shyn mәnindegi qasiyetine jetpey jýretini, týsinbey jýrgenin ózderi de bayqamaytyny Abay ólenderindegi tilge jenildikting qasiyeti.

Biz sóz etip otyrghan ólenining («Kózimning qarasy») birinshi shumaghyndaghy tynys belgi Abay shygharmalary qanshama qayta basylghanda da, dúrystap qoyylmaghan qalpynda keledi. Búl da Abay shygharmalaryn zertteushilerding osy sózding mәnin dәp baspaghanynan, nemese, Abay shygharmalaryna den qoyymyzdyng jetkiliksizdiginen derek beredi.

Kózimning qarasy,

Kónilimning sanasy,

Bitpeydi ishtegi

Ghashyqtyq jarasy. (Abay Qúnanbaev shygharmalarynyng eki tomdyq tolyq jinaghy, I tom Almaty, Qazaq KSR -ining «Ghylym» baspasy, 1977j. 172-b).

Aldynghy eki joldyng sonyna qoyylghan ýtirler eki joldy bir -birine qiystyrmay, jarystyryp qatar jibergen. Sodan da bir shumaqtaghy tórt jol qisyn tappay, dәl maghynasynan shettep túr. Ólenning dәl maghynasyn týsinuge ol da kesirin tiygizgen.

Zaty osy shumaqtyng songhy ýsh tarmaghy da aldynghy joldyng (beynesin) mәnin asha - aiqynday týsuding qamynda. Endeshe, biz tynys belgini bylaysha qoyar edik (bәri - bir, búl da avtordyng ózi qoyghan tynys belgi emes):

Kózimning qarasy-

kónilimning sanasy:

bitpeydi ishtegi

ghashyqtyq jarasy.

(Birinshi joldyng sonyna syzyq, ekinshi joldyng sonyna qos nýkte ).

Shygharmasy ýshin biyik synshy Abaydyng ózi ekenine eshkim talaspas. Endeshe Abaydyng «Kózimning qarasyna» әn shygharghany, әri onyng aitaqalsyn tamasha әuen bolghany dýniyege maghúlym. Sonyng ózi Abaydyng búl ólendi ózi ózgeshe baghalaghanyn úghyndyrady.

Abay ólenderi - súlulyq әlemi ózi aitqanday terenine sәule boylamas sana tenizi beyneli. Onyng әr óleni sol tenizding әr túsy. Keyi iyirimdi, keyi tolqyndy, keyi su asty marjandaryn býrkegen syrly - syrly aidyndar.

Abay ólenderi әrqanday oqushynyn, ne zerteushining «Men bilemine» kele bermeytin, taldaugha tausylmas qazyna.  әn tyndau mәdiyneti, Abay ólenderindegi kórkemdik qalqalaghan ashu - yza «Altyn shyqqan jerdi belden qaz» dep búrynghylar aitqan sózdi ústandyrady. «Kók túman» arasynda әlde bir asylyndy, joghyndy izdetedi. «Kózimning qarasy» «batyssha ma, әlde shyghyssha ma» degen sózge taghy bir oiymyzdy kóldeneng tartalyq.

1990 jyly Meksika aqyngha Ottolie Pazgha Nobeli syilyghyn tapsyrghan saltanatty dastarhan basynda Shvesiya Nobeli syilyghy komiyteti onyng qysqa bir ólenin oqyp edi:

Men kóru men til qatudyn,

Til qatu men ýnsizdiktin,

Ýnsizdik pen qiyalymnyn

Qiyalym men úmytudyng arasynda

-         Ólen. (Qytayshasynan sózbe sóz audaryldy).

Ólenning monologi siyaqtanghan osynau bir shumaqty býgingi dýnie әdebiyetining tynysy degenge dau bolmas.

Abaydyng «Kózimning qarasynyn» tútas qasiyeti Pazdyng osy ólenindegi oilargha arghy  ghasyrdan kelip tútasyp, jarysa ketkendey. Siz erinbey pazdyng osy bir shumaghy men «Kózimning qarasynyn» birinshi shumaghyn qatar qoyyp kórinizshi. Ekeui eki ghasyrda, eki zamanda jazylghanyna qaramastan bir kisining shygharmasynday, bir dengeyli sezimning tizginin ústap qatar kósilgen shumaqtar.

Pazdyng shumaghynda óleng ózin kórudin, til qatudyn, ýnsizdiktin, qiyaldyn, úmytudyng arasyndamyn», dep isharat etedi.

Al, «Kózimning qarasynda» óleng qaraudyn, kórudin, qiyaldyng til qatugha jetpegen túsynan oigha ústalady.

Óziniz oilanyz....

Ólendegi syrtqy pishindi (formany) bolmasa, oy men sezimdi «batyssha» men «shyghysshagha» bólu birer maqalanyng qarymy kóterer jýk emes. Búl jerde kónilge qighash kelgeni «shyghysshany» «batysshadan» tómen dengeyde qaldyryp, «Kózimning qarasyn» shyghysshagha qosqan jәi.

O. Sýleymenovtyng «Aynalayyn» degen óleninde eleusiz oqyla ketetin myna bir joldargha kónil bóleyikshi.

Batys bolsa-

Shyghysynnyng shyghysy

Al Aziya-

Batysynnyng batysy. («Atameken» 162 - bet).

Aqyn ghúlama Oljastyng osynau joldardaghy senshe «Batys» pen ózinshe «batystyn» senshe «shyghys» pen ózinshe «Aziyanyn» ornyn almastyra sóilesui de ýlken mәnge ie dýniye. Aytary jaghynan biz talqygha salyp otyrghan pikirge janasyp, oy qaramaghyn terenge jibergen tarih qoynauynan tarta sóilegen joldar. Shyghys degenimiz aqyl - sananyn, adamdyq sezinuding әlmisaghy emes pe? Endeshe, «shyghysshagha» shynayy ýnilmey, shalqaya qarau aqiqattyn, ardyng tezine týser dýnie bolmaq. «Oi zerli aqyp tastyng ishinen qúj-qúj jahút ghasyr tastyng ishinen syghalaghan» (Oljas) shyghystyng shynyrau shyndyq ornyn óz sanamyzdan taba bilu de lәzim.

Álemdik dәrejede ótetin Abay toyynyng qarsanynda «Kózimning qarasy» qanshama tilge audarylghan boyda ózining asqaq әuenimen dýniyening jýzin búrynghydan ary terbeltti. Biz de ózimizdi sol ólennin, sol súlu jan terbelisining iyesindey sezinip, rahatqa keneldik.

«Kózimning qarasyn» óz maghynasynda úghynyp, ólenning keyingi shumaqtaryn әnge qosynyz. Jiyrma eki shumaq kemeldi tolghau әn ýshin keng mol baylyq. Qajetinizshe oy men suretting qisynyna qaray ortasynan oiyp alynyz da әuelenip әketiniz:

Kózimning qarasy-

kónilimning sanasy:

bitpeydi ishimde

ghashyqtyq jarasy.

....

«Abay-aqparat»