Dýisenbi, 6 Mamyr 2024
Ghibyrat 12180 4 pikir 26 Jeltoqsan, 2019 saghat 10:43

Ghaybat – auyr kýnә! 

Ghaybat – auyr kýnә,  ómirden sәl týigeni bar adam sanaly týrde búghan jol bermeydi. Óitkeni, dinimiz -  adam haqyn, adam janyn qorlaugha mýldem jol bermeydi, adamnyng ar-namysyn qorghau islam dinining basty nazarynda. Payghambarymyz (gh.s.s) hadisterinde  adam janyna, onyng ómirine ziyan tiygizetin, adamdy azapqa dushar etetin, qoghamdyq qatynastargha ziyanyn tiygizetin ghaybattan aulaq boludy ýnemi eske salyp otyrdy. 

Dintanushy ghalym, filosof, imam Ábu Hamit әl –Ghazaly (1058 —1111 jyldary ómir sýrgen) osyghan  qatysty bylay jazady:   

«Islamda ghaybat aitu - haram sanalady, ghaybat sózben aitylyp qana  qoymaydy, túspaldap, astarlap, mysqyldap ta aitylady, adam is әreketimen de ghaybat etedi,  bireuge núsqau beru arqyly da jýzege asyrady. 

Adamdy múqatu, jónsiz tiyisu, orynsyz syngha alu da ghaybat. Bireudi balaghattau da, adam turaly jaman oilau da, kýdiktenu de, adam kemshiligin kórsetu de dúrys emes» dep sanaydy.

«Ghaybattyng eng jamany -  ekijýzdilik, aram pighyldy adam әdil jazghyrushy  keypin kiyip, ózin adal adam sanaydy, basqalardy ýirete bastaydy, ózin basqalardan joghary sanaydy. Al keyde búnday adamdardyng qarapayymdylyghy astynda tәkkaparlyghy, taqualyghy astynda  ataqqúmarlyghy, danqúmarlyghy tyghylyp jatady», - deydi imam әl –Ghazaliy.    

Qazirgi adamdar kýndelikti ómirinde: otbasynda bolmasyn, tuystyq qarym - qatynasynda, júmysta, qyzmetinde bolmasyn, qoghamdyq ortada, jinalghan jerde bolmasyn - bireudi syrtynan sóz etu, jamandau, búryn ómirden ótken, ne qazir ómir sýrip jýrgen adamdardyng syrtynan ósek aitu, olardy jamandau adamdardyng qalypty әdetine ainaldy.  

Ásirese, qazirgi internet jelilerde madaqpen birge, ghaybat sózding órshu  tendensiyasy da moraldyq - etikalyq túrghydan eshqanday syn kótermeydi, adamdar barlyq qúqyqtyq normalar shenberinen shyghyp ketkendey,  búl barshany oilandyrugha tiyisti dep oilaymyn.

Sonday-aq, últ kemengerleri, búrynghy jәne qazirgi kórnekti túlghalardyng ómirine qatysty syn aitu, olardyng esimderine kir keltiru, lastau jәne olar turaly jaghymsyz kózgharastardy, negizsiz derekterdi jariyalau, maqalalar jazu, ony talqylau nemese tútas últ turaly, qazaq rulary men jýzderi turaly jaghymsyz pikirler jazu, balaghat sózderding aityluy etek alyp barady, búl qarapayym әdepsizdik pen kórgensizdik kórinisterine ainalyp, el tarihy men dәstýrlerinin, ghasyrlar tamshylap jighan qúndylyqtardyn, adamdardyn  tanymy men talghamynyng joyyluyna әkelip soqtyrama degen qauipti de aitqym keledi, búnday qúbylystar bir úyat shenberinde ghana emes, әrkimning qúqyqtyq-moraldyq, etikalyq qaghidalar ayasyndaghy jauapkershiligin týsinse eken deymin. 

Adamnyng auzynan shyqqan әrbir jaman sóz, ghaybat  sóz әuel bastan ghaybat aitqan adamnyng ózin joyatynyn, adamshylyghyn  qúrtatynyn, basqanyng janyn jaralaytynyn, qoghamdy bólip jaratynyn, elding auyz birligine núqsan keltiretinin úmytpayyq, ghaybat sózden aulaq bolayyq! 

Salauat Kәrim

Abai.kz

4 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1540
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 1410
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1157
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1163