Jeksenbi, 28 Sәuir 2024
Janalyqtar 3367 0 pikir 1 Tamyz, 2011 saghat 10:35

Fariza BAYELI. «Bizge túlgha kerek...!»

Is-sharalaryna baylanysty qalyptasqan «kózqaras», Oqushylar sarayyna ayandap kele jatyrmyn. Kýtkenim basqa edi. Kirip qalsam, quyqtay ghana bir bólme. Bir kompiuter. Jәne jastar. Shyny kerek, osynday jastardy kórgende quandym. Mәsele quyqtay bólme men mansapta emes, shynayy ýlken  taza niyette. Osy bólmede qansha oy kelip, jobalar jýzege asty desenshi. Jyly jýzben qarsy alyp, sol bólmening tórinen oryn úsyndy. Isi men sózi sabaqtasu degen osy shyghar, dep týiindedim. Búl «Zanghar» shygharmashylyq birlestigining újymy edi....
Sol sәtte kelisilgen súhbatqa barghanmyn. Súhbat berushi azamat osy birlestikting diyrektory Aydar Qyryqbaev. Sәti kelgen súhbatty sizderding nazarlarynyzgha úsynyp otyrmyz...

Jurnalist:Agha, ózinizdi qanday jastardyng qataryna jatqyzasyz?
Aydar Qyryqbaev:Qoghamdyq júmystarmen jastayymnan ainalysyp kelemin. Qazaqtyng damuyna, elimizding órkendeuine tiytimdey bolsa da paydam  tiyse eken degen jastardyng qatarynanmyn.

Is-sharalaryna baylanysty qalyptasqan «kózqaras», Oqushylar sarayyna ayandap kele jatyrmyn. Kýtkenim basqa edi. Kirip qalsam, quyqtay ghana bir bólme. Bir kompiuter. Jәne jastar. Shyny kerek, osynday jastardy kórgende quandym. Mәsele quyqtay bólme men mansapta emes, shynayy ýlken  taza niyette. Osy bólmede qansha oy kelip, jobalar jýzege asty desenshi. Jyly jýzben qarsy alyp, sol bólmening tórinen oryn úsyndy. Isi men sózi sabaqtasu degen osy shyghar, dep týiindedim. Búl «Zanghar» shygharmashylyq birlestigining újymy edi....
Sol sәtte kelisilgen súhbatqa barghanmyn. Súhbat berushi azamat osy birlestikting diyrektory Aydar Qyryqbaev. Sәti kelgen súhbatty sizderding nazarlarynyzgha úsynyp otyrmyz...

Jurnalist:Agha, ózinizdi qanday jastardyng qataryna jatqyzasyz?
Aydar Qyryqbaev:Qoghamdyq júmystarmen jastayymnan ainalysyp kelemin. Qazaqtyng damuyna, elimizding órkendeuine tiytimdey bolsa da paydam  tiyse eken degen jastardyng qatarynanmyn.

Jurnalist:Qansha jasynyzdan bastap qoghamdyq júmyspen ainalysyp kelesiz?
Aydar Qyryqbaev:16 jasymnan bastadym.Sodan beri mine, 12-13 jyldyng jýzi de bolyp qalypty.

Jurnalist: Realistsiz be, әlde optimistsiz be? Jastargha  baylanysty da aita ketseniz...
Aydar Qyryqbaev:Men barlyghyna realdy qaraytyn, býginime de ertenime de senetin jaspyn. Jastardyng qoghamdyq júmysqa tartylmauy, ózderine senbeui,  meni qynjyltady. Boykýiezdik pen jalqaulyqqa, jәne siltemelikke boy úratyny taghy da meni tolghandyrady. Bәrine topyraq shashpaymyn jәne shashqan da emespin. Mektepting ózinde oqushylar otyrghan oryndyghy men partasyn syzyp shimaylap ya bolmasa saghyz japsyryp ketedi. Búl ne degen sóz?
Ol erteng basqa oqushylar nemese sening ining otyratynyn olar eskermeydi. Yaghni, bolashaghyn oilamaydy jәne kóregendik qasiyetinen júrday
.
Jurnalist:Qoghamdyq júmysqa aralasatyn jastar sany býkil jastardyng jartysynan kóp eken. Statistika solay bolghanmen, shyndyqqa janaspaytyn siyaqty...
Aydar Qyryqbaev: IYә, qazirgi jastardyng kóbisining shetelge ansary auyp túrady. Sodan song olar eliktegish keledi, din jaghynan bolsyn, basqa da baghyttargha bolsyn, óz qúndylyqtaryn úmytyp tez boy aldyryp qoyady. Memlekettik emes úiymdardyng sany býginde 8000-gha jetti. Kóbisining aty bar da, zaty joq. Kóbisi tek memleketten qarjy alugha qúrylghan siyaqty oy qaldyrady. Qúr sýldir esep beruge arnalghan siyaqty.
Jastargha keler bolsaq, jogharydaghylardy atamaghanda, jalpy, ósip kele jatqan tolqyngha qarasam, әriyne kónilim tolady.

Jurnalist: Jastar arasyndaghy túlghalardy sausaqpen sanap, atap bere alasyz ba?
Aydar Qyryqbaev: Qay sala bolmasyn bizge túlgha kerek. Ol sózsiz. Qazaqtyng ishinde, elikteuge túrarlyq, ýlgi bolugha layyq-aq túlghalar bar.Óte kóp. Tek, biz solardy kórsete almay otyrmyz. Oghan men BAQ ókilderin de kinәlaymyn. Sebebi, olar «ótkende shyghardyq qoy, jarnama bolyp ketedi» dep, kóptik qylady dep sanaydy. Men týsinbeymin. Jarnamalansa nege qazaq balalary jarnamalanbaydy. Ózimizdi maqtamasaq, barymyzdy baghalamasaq, jarnamalamasaq kim bizdi baghalaydy, shetel bizdi jarnamalaydy ma?
Shetelge elikteu degen nauqan bastalyp ketti, әnshisine bolsyn, әrtisine bolsyn, búl dogharyluy tiyis. Bizde naqty elikteytin túlghalar bar. Olar: Ardaq Nazarov,  Baqtiyar  Artaev, Ermúhan Ybyrayymov, estrada salasynda da qadau-qadau jas әnshiler bar, kino salasynda da jarqyrap shyghyp kele jatqan bolashaq tamasha óner iyeleri bar. Bizde, taghy qaytalap aitamyn, solardy nasihattau az.

Jurnalist:Naghyz qazaq tildi, qazaq ruhty, qazaq jandy jastar qashan biylikke keledi? Bir-eki Jastardyng ókili joq emes, bir-ekeui otyr. Biraq, olardyng jastar mәselesin kóterip, soyylyn soghyp jatqany shamaly  emes pe? Siz ne deysiz?
Aydar Qyryqbaev: Oghan uaqyt kerek, sizding sózinizge tolyqtay qosylamyn.

Jurnalist: Jastar sayasatyna qatysty zang qayta qaralyp, kópshilikting talqysyna salynyp,  oilarymen sanasyp, tolyghuda. Sizder óz úsynystarynyzdy jiberdinizder me?
Aydar Qyryqbaev: 2004 jyly qabyldanghan zang edi ghoy. Bәriniz biletin shygharsyzdar. Atalmysh zang óte ýlken syngha úshyrady. Shamasy, syn әser etken boluy kerek. Osy zandy ózgertu turaly qimyl-qozghalys jasalghanda bәrimiz quandyq. Kóptegen kemshilik bar ekenin bәrimiz de bilemiz. Asa zor mәn berilmesten, qajet bolghandyqtan qabyldanghan zang boldy dep týsinemin. Osy túrghyda tәuelsizdigimizding 20 jyldyghy qarsanynda kópting kýtkeni, jastardyng qalauy, Jastar sayasaty turaly zangha ózgeris engizu kerek boldy.  Biz  shygharmashylyq birlestik bolghan son, óner adamdarymen kóp baylanysyp, pikir almasyp túramyz.  Óner adamdarynan ózge biyliktegi aghalarymyzben de pikirlerimizdi almasyp, úsynys-tilekterimizdi jetkizip túramyz.  Biraq, bir aita keterligi, hat jazyp osy zandy talqylaugha dóngelek ýstel úiymdastyryp, deputattardy shaqyrghan bolatynbyz. Bәri de ýnsiz qaldy. Jauap ala almadyq.  Degenmen, óz úsynysymyz arqyly óz ýnimizdi bildirdik. Qatelespesem, osy zannyng 3-shi babynda, Halyqaralyq sayystargha qatysyp kelgen  jastardyng mәrtebesin, dәrejesin kóteru, degen bizde kenje qalyp qoyghan kórinedi. Materialdyq kómek túrghysynan bolsyn, naqty qanday kómek kórsetetini ashyp jazylmaghan. Mәselen, Reseyde osynday sayystargha qatysyp kelgen jastardy ministrlerdin  ózi qabyldap, jastargha shabyt syilap, halqynyng yqylasyn, jyly tilekterin bildiredi eken. Bizding úsynysymyz osy mysalgha úqsaydy, ol - qazaqtyng namysyn shetelde qorghap, ruhyn asqaqtatqany ýshin, erekshe mәrtebe men airyqsha marapatqa bólenui.  Osyghan baylanysty óz úsynystarymyzdy bildirdik.

Jurnalist:«Zanghar»  qalay jәne qashan qúryldy? Jas Otan dep qasyna jazylady, onyng qasynan kórmeymiz... Búl qalay?
Aydar Qyryqbaev: Negizi búl oy Darhan Kәletaevtan qoldau tauyp, jýzege asqan bolatyn.  Partiyanyng janynan shygharmashylyq, ruhany ortamen baylanystyratyn birlestik ashayyq dep sheshtik. Búl 2009 jyly. Qúrylghanymyzgha eki jarym jylday boldy. Jas Otan jastar qanaty býginde kóp ister atqaryp jatyr. Bir kýndik aksiya ghana ótedi dep elding esinde qalghan Jas Otan, býgin ol qalpynan aiyrylghaly qashan. Onyng barlyghy aitylmaydy, kórsetilmeydi. Jas Otan eshkimge mine saghan aqsha, mine ýy dep aita almaydy. Jas Otan joba tastaushy, iydeya tughyzushy. Sol arqyly jergilikti basqaru organdary oilaryn ilip alyp ketip, júmyspen, ýimen qamtamasyz etu kerek. Men «Diplommen auylgha» jobasyn aityp otyrmyn, týsingen bolarsyz. Ol auqymdy jәne bolashaghy zor jobany alyp shyqty, óte útqyr oidan tughan joba dep aita alamyn. Strategiyalyq joba, ol býgin nemese erteng emes, 5-10 jyldan keyin óz jemisin beredi.

Jurnalist:Jobalardy qalay dýniyege alyp kelesiz?
Aydar Qyryqbaev: Siz bilesiz be, men jylyna eki ret Almaty qalasynyng mektepterining starostalarymen kezdesip túramyn. Ashyq әngime aityp, pikir almasamyz, oi-dәrejelerin bilip, tyng iydeyany solardyng auzynan estiymin. Ol sharagha 700-ge  juyq jastar keledi. Sol jastar túrghan kezde, men jastargha, Qazaqstannyng bolashaghyna senemin. Nege deseniz, bizding jastar tereng oilap, jan-jaqty izdenetinine kózim jetti. Olar aitatyn úsynystardy estigende auzymnyng ashylyp qalghany da ótirik emes. Qazaqtyng kiyeli dombyrasyna qatysty oidy, sol oqushylar aitqan bolatyn. Erkin әngime bolady, qoldaryna saualnama taratamyz,óz oilaryn sonda jazyp kórsetedi. Tәuelsizdikting tany atqan kezde dýniyege kelgen balalardyng oiy mýlde basqasha eken, men tang qaldym. Mysaly, myna bir oqushynyng oiyn tyndap kórinizshi. Ol aitady «Nege biz Almaty qalasynda bir kýn boyy týgel qazaqsha sóilemeske, qazaqsha sheru» ispettes degen oy tastady. Mening oiym emes, oqushynyng oiy. Ár salagha qatysty әrtýrli oilar aitylady. 640 dombyrashy jobasyn qúptaghan kisi, eng әueli Qarshygha agha bolatyn. Búl Qarshygha aghanyng kópten kýtken armany bolatúghyn, iske asyrugha biz kirisip kettik, nәtiyjesi shýkir, jaman bolghan joq synayly. Jastyq jigerlikpen alghashynda, stadionda 20000 dombyrashymen ótkizemiz dedik. Osy úsynyspen Qarshygha aghagha bardyq, ol óte quanyshpen qarsy alyp, bizdi qúptady.  Men sol kezde Qarshygha aghamnyng dombyra dese ishken asyn, jerge qoyatynyn týsindim. Konservatoriya rektorymen kelisip, býkil studentterin 3 ay boyy dayyndyqqa әkelip jýrdi. Jobany ótkizudegi maqsatymyz, jastargha «Mәdeny múra» baghdarlamasyn  keninen nasihattau. Dombyragha degen qúshtarlyqty arttyru, qazir jan-jaqtan jyltyldaghandar kóbeyip ketti, uaqytsha emes, mәngi qúndylyqtargha nazar audartqymyz keldi. Almatyda 600 dombyrashy joq pa dep qoryqtyq, shyn. Nege deseniz, mektepterge barsaq, onday dombyrashylar joq dep aitady.  Jan-jaqqa hat jazdyq, nәtiyjesinde dombyrashylardyng óte kóp ekenine kózimiz jetti. 1500-ge juyq dombyrashylar bar eken. Biz ataghan kýilerdi tarta biletin balalardan 700-800 bala shyqty. Sol 800-ding ishinen biz 640 dombyrashyny tandap aldyq.

Jurnalist:Agha, Aziadada qoyamyn dep edi...
Aydar Qyryqbaev: Aziadada dombyrashylar qoyylghan joq. Biz úiymdastyrghan jobany aghanyng ózi de kóre almady, ókinishke oray...

Jurnalist: Biraq, ShYÚ-nyng konsertinde dombyrashylar jaqsy shyqty ghoy...
Aydar Qyryqbaev: IYә, kelisemin. Sol jobadan keyin barlyq jerde kóp dombyrashylarmen kýy tartu taralyp ketti. Ol biz ýshin ýlken jenis. Jәne de ótkende bir ózimshe zertteu jýrgizgenmin, sonda dombyragha qatysatyn balalardyng sanynyng kóbeygenin bayqadym. Tipti, sol jobagha qatysqan oqushylardyng mekteptegi ýlgerimi de jogharlaghanyn ústazdary aitty. Qiynshylyqtar óte kóp bolmady emes, boldy. Konsertting ótuine tura eki kýn qalghan kezde, Studentter sarayy ishki jóndeulerine baylanysty berilmeytin boldy. Ýsh ay boyy enbek, 1-3 synypta oqityn balalar dombyralaryn arqalap 3 ay boyy dayyndyqqa kelip jýrdi. Al, ne isteymiz? Shyny kerek, jýregimiz toqtap qala jazdady. Respublika sarayynda ótkizemiz dep sheshtik, onyng jaryghyna baylanysty mәsele bar eken.  Kózimizdi júmdyq ta, Almaty qalasynyng Bilim basqarmasymen habarlastyq, Oqushylar sarayyn súradyq. Kelisti, berdi. Quandyq. Zaldy aldyq, zalgha kirdik. Sahna kishkentay. Qasymyzda, marqúm Qarshygha agha bar. Aqyldasa kele, tyndarmandar men sahnanyng ornyn auystyramyz dep sheshtik te, solay istedik. Sol kezdegi, 6 kýidi tartyp jatqandaghy balalardyng jýzin, kónil-kýiin, kózin kórseniz... Olimpiadagha qatysyp, jýldemen oralghan sekildi. Kóptegen syndar boldy...

Jurnalist:Aa, fonogramma dep jatyr edi ghoy, negizi qalay boldy?
Aydar Qyryqbaev: Men taghy qaytalaymyn, ol kýiler auyr kýiler. Biz ýsh kýidi  tiri dauyspen, shynayy oryndadyq. Qalghan ýsheuine fonogramma qosyldy. Fonogrammasyz kýilerdi 200 adam oryndady. Olar:Qazaq Últtyq Konservatoriya studentteri, Ahmet Júbanov atyndaghy mektepting oqushylary, K.Bayseyitova atyndaghy mektep oqushylary, «Kókil» mektebining oquyshylary kәsiby dengeyde dombyrada  oinaytyn studentter, oqushylar qospa muzykasyz taza tartty. Osynday jobalar janashyr aghalarymyzdyng arqasynda jýzege asyp jatqan jayy bar. Qalamger-Azamat Jas tilshiler forumy 2008 jyly «Jas órken» JShS-de júmys jasap jýrgen kezimnen bastaldy. Sol jaqqa qyzmetke túrghanyma qatty quandym. Kishkentay kezimnen oqyghan «Úlan», «Baldyrghan» gazet-jurnaldarynda isteu men ýshin aityp kettim ghoy, quanysh bolghan. Men ol jerde kóp nәrse ýirendim. Barghannan keyin jas tilshilermen aralasasyn, әngimelesesin, sol kezde  respublikadaghy býkil jas tilshilerding basyn qosu oiymyzgha keldi. Sodan iske kiristik. Negizi balalar týrtki boldy. Forum retinde birinshisin, Úlannyng aimaqtaghy tilshilerin jinap ótkizdik. Forum ayasynda balalar Almaty qalasynyng әsem jerlerin aralap,  ziyaly túlghalarmen kezdesken bolatyn. Bir ay ótken son, ata-anadan kóptegen hattar keldi. Sol hattardan keyin forumnyng shamyn óshirmey, aldynghy uaqytta da ótkizemin dep ózime sert berdim.  Hatta ne boldy deysiz ghoy,  forumnyng balalargha jaqsy әser etip, sabaqtarynda serpilis payda bolghanyn quana jazypty. Sol forumnyng balalargha kishkentay bolsa da ruhany azyq bergenine men qatty quandym. Bir ókinishtisi, syrttay túlgha dep syilap jýrgen aghalaryndy, bolmaytyn nәrse ýshin tómen týsip qalghanyn kórgende birtýrli bolyp qalady ekensin. «Jas órkennen» qyzmetten kettim, sol kezdegi basshylyq forum ótkizuge ynghay tanytpady. Ózim ketken son, forumdy da ózimmen ala kettim. Ekinshisine de Úlan gazetterining tilshileri qatysty. Byltyrdan bastap respublikalyq sipat alyp, audan jurnalisterin de shaqyryp jýrmiz.

Jurnalist:Forum ne ýshin kerek dep aita ma?
Aydar Qyryqbaev: IYә, kóp adamdar aitady. Biraq, bir nәrseni týsinuimiz kerek. Qazirgi biylik kóp jaghdayda jastardyng aitqan oilary men pikirlerimen sanasady. Eng birinshi forumda Bilim jәne ghylym ministri Týimebaev myrza edi. Sol forumda QazÚU-da jurnalistika fakulitetinde granttyng azdyghy sóz boldy. Sonda Elbasynyng atyna ýndeu joldap,  BAQ ókilderine shyghyp, osy mәseleni kóterdik. Jauap retinde hat kelip, 2009-2010 jyldary fakulitette grant sanyn kóbeytti. Múny sol kezdegi forumnyng jetistigi dep oilaymyz. Ekinshi forumda kótergen taqyrybymyz balalar basylymdarynyng azdyghyn, taralymyn tilge tiyek etip, ýndeu hat joldadyq. Baylanys jәne aqparat ministrliginen jauap hat keldi. Osy forum ayasynda bayqaghanym, jylda qara shanyraqty qansha jas maman bitiredi, sol jas maman  audandyq gazetterge barmaydy eken, tipti, qalalyq gazetterde de az eken. Sebebi, audandyq gazetterden jauap kelmeydi, yaghny jas tilshi joq dep jauap qatady. Osy mәsele meni shynymen de tolghandyrady. Bitirgen jastar qayda? 18-23 jas aralyghyndaghy jas jurnalister bizding forumgha qatysa alady. Mәselen, óner akademiyasynda oblystargha qansha akter kerek, sәikesinshe qajetti mamandardy jyl sayyn jiberip otyrady. Jurnalistika fakulitetine de osynday әdis kerek shyghar.

Jurnalist:Sizding pikirinizshe, jastargha ne jetispeydi?
Aydar Qyryqbaev: IYә, men de aitayyn dep otyr edim. Qazirgi jastargha ruhany әngime jetispeydi der edim. Nege deseniz, mysaly balalar ýiine әnshiler, baquatty adamdar baryp materialdyq jaghday jasaydy, kómek kórsetip ýiip tastasa da, shynayy bir-eki auyz jyly sóz benen ýlken adam tarapynan aqyl-kenes jetispeytin siyaqty. Qayyrymdylyq degendi tek aqsha berumen ólshemeu kerek. Qarjylyq kómek jasau arqyly, olardyng aituynsha, jetim ekenin qatty sezinedi, negizi olardyng qalaytyny basqa. Olar tolyq qogham mýshesi retinde ózderin sezingisi keletinin birneshe ret óz auyzdarynan estigen bolatynmyn.  Al, olarmen tuysyng sekildi sóilesip, pikir almasyp, әngimelesseng naghyz kómek osy shyghar.  Ómir jóninde, bolashaq jayly kózqaras almassa tamasha bolar edi. Sening aitqanyna oilanady, nәtiyje shygharady. Biz shet qalmaghan ekenbiz ghoy, bizge osylay nazar audaryp jatyr dep olar riza bolady. Olarda ruhany kýsh payda bolady. Oghan biz de ýles qosamyz, sony úmytpauymyz kerek. Jarnama ýshin jasalyp jatqan qayyrymdylyq pen qarajattyng esh qajeti joq dep aitqym keledi.
Aqyn-jazushylardyng kóbisi qazirgi jastardyng poeziyasy joq, auyzbirshilikteri joq dep kóp syn aityp, kónilderi tolmaydy. Sol kisiler emin-erkin otyryp jastarmen әngime-dýken qúrdy ma eken? Onday azamattar joq dep te aita almaymyn, degenmen de azdau. Jetispey jatady. Birde әrtis Kýnsúlu Túrghynbekqyzymen №1 Almaty oblystyq balalar ýiine jolymyz birge týsip qaldy. Men aldynda, shyny kerek, jarnama ýshin dep oilaghanmyn. Al, sol ýige kirgende balalardyng «mama» dep aiqaylap jýgirgenin kórgende, men qatty tang qaldym. Shynayy niyetining taza ekenine kózim jetti desem de bolady. Ol kisi  sol jerde 5 saghat otyryp, «uaqytym ketti» demey-aq, balalarynyng hal-jaghdayyn súrap, olarmen úzaq әngimelesti. Jaqsy әngimemen ósken baladan jaqsy adam shyghady dep oilaymyn.

Jurnalist: Demeushilerdi qalay tabasyz?
Aydar Qyryqbaev: Shyn mәnisinde demeushi joq dep aitsam bolady. Seni týsinetin, jobalaryna qoldau kórsetetin adamdar kóp. Shýkir. Árkezde әrtýrli adamdar qol úshyn beredi. Túraqty bir demeushimen júmys isteymin dep aita almaymyn.

Jurnalist: Qansha qarajat ketedi, is-sharalargha?
Aydar Qyryqbaev: Byltyrghy ótkizilgen forumgha 450 myng tenge ketti. Osyny keybireuine aitsam senbeydi. Bilim jәne ghylym ministrliginen jәne Baylanys jәne aqparat ministrliginen óte ýlken qoldau kórip jatyrmyz. Men jyldaghy forumgha qatysty aityp otyrmyn. Bilim jәne ghylym ministrligi qazaq ghalamtorynyng damuyna kóp ýles qosyp kele jatyr dep aita alamyn. Árbir ótkizip jatqan sharalarymyz jarnama ýshin emes, astaryn týsine bilgen adamgha, ýlken mәn jatyr. Mәselen, ótkende ótken beyneklipter bayqauyn alayyq. Patriottyq ruhtaghy, mәn men maghynagha toly klip qana jaqsy oryn ala alady. Sayystyng sharty solay boldy. Búl qazirgi batysqa qúr eliktep, maghynasyz әn men beynebayan qaptap ketken, tipti kishigirim pornofilim dep aitsam bolady. Ony kórgen balada, ne tәrbie bolady. Sondyqtan, osynday bayqau kerek-aq. Birazy, tizginin tartyp, betterine úyattary ýimelep qalghan synayly boldy, maghan. Bayqaugha auyl, audannyng týkpir-týkpirinen әnshiler keldi. Tughan ólkesi jóninde materialdar әkelui, kәsiby emes, biraq maghynasy qanday jaqsy. Jәne bir nәrseni bayqaularynyzdy ótinemin, bizding qay joba, is-shara bolmasyn, tek qazaq tilinde ghana ótedi. Ol bizding basty maqsatymyz túghyn. Asqar Toqmanov atyndaghy festivali ótkizdik. Ol kisi - iri túlgha. Qazaqstannan shyqqan, Mәskeuding oqu ornyn bitirip kelgen, eng alghashqy  kәsiby rejisser. Qazaqtyng kino ónerining damuyna orasan ýles qosty. Ókinishtisi, zaman solay ma, artynda qalghan úrpaghy úmytyp bara jatqan sekildi... Ol jerde, jas akterlerdin, jas teatrlardyng bayqauy boldy. Biz jas teatrlardyng sany az dep oilap, ary ketse 10 bolatyn shyghar dep josparlaghanbyz. Sonynda 20-gha juyq studenttik teatr kelgende, biz qaytadan tang qaldyq. Elimizding әr aimaghynan keldi, tipti Petropavldan kelgen jastar boldy. Kókshetaudan. Men ol aimaqtardy basynda sanaghan da joq edim. Mine, bizde bar. Biz sol barymyzdy  kórsete almay kelemiz.

Jurnalist:Aqparat qúraldarynyng ishinen qaysysyn qalaysyz?
Aydar Qyryqbaev:Qazirgi tanda gazetterding kóp bolghany dúrys. Men jaqynda bir jurnal kórdim. Atyn aitpay-aq qoyayyn, redaktory suretin bergen. Ol suretke ne bolypty deysiz ghoy. Bir әjethanada otyrghan sekildi suret. Ishining bәri jaqsy, týrli-týsti surettermen kórkemdelgen. Bir suret býkil basylymdy qúrtyp otyr. Kim kóringen gazet asha beretin bolyp ketken synayly. Olargha bir kisiler gazet ashu men onyng jýrgizilu mәdeniyetin de týsindiru kerek shyghar. Gazetterden, Alash Aynasy, Egemen Qazaqstandy myqty esseleri ýshin, Ayqynnyng «Ayqyn aptasyn», Jas qazaqty sonynan bastap oqimyn, Almaty aqshamy, Ana tili gazetterin oqyp túramyn.

Jurnalist:Telearnalardaghy qanday baghdarlamalargha den qoyasyz? Topastandyru sayasaty dep aityp jýr, kelisuge bola ma, qalay?
Aydar Qyryqbaev: Kelisemin de, kelispeymin de. Jaqsy baghdarlamalar tabugha bolady. Habar arnasynan «Sonymen, solay deyik» baghdarlamasyn, KTK arnasynan «Portret nedeli» men «Astarly aqiqatyn» tamashalaymyn. 31 telearnadan Informburony ýzbeymin. 

Jurnalist:Býgingi tanda tәrbie qúraly tek teledidar sekildi, kelisesiz be?
Aydar Qyryqbaev: Bilim jәne ghylym ministrligi Jastar sayasatyn jýrgizip otyr, balabaqsha-mektepterde kóptegen is-sharalar ótude. Eger ata-ananyng kýni aqsha tabu maqsatymen júmysqa ketetinin eskersek, balalardy tәrbiyelep otyrghan teledidar ekenine kelispesime laj joq.

Jurnalist:Songhy oqyghan kitabynyz?
Aydar Qyryqbaev:Zeynolla Qabdolovtyng «Mening Áuezovym» degen kitapty oqydym. Sol kitapty oqyp otyryp, sol zamanda tuylsam ghoy, degen armangha shomyp kettim. Zeynolla Qabdolov Poliytehte oqydy ghoy, Áuezovtyng dәrisin oqu ýshin qazirgi Jýrgenovtyng ghimaratyna barady eken.  Jastardyng izdenimpazdyghyna tanday qaqtym.

Jurnalist:Maqtaugha qalay qaraysyz?
Aydar Qyryqbaev:Isindi baghalap oryndy maqtasa, quanasyn. Al, ótirik maqtasa qúlaq aspaugha tyrysamyn.

Jurnalist:«Zanghar» shygharmashylyq birlestigining bәsekelesteri bar ma?
Aydar Qyryqbaev:Songhy bir-eki jyldyng ishinde kórinip jatqan jastar bәsekege óte qabiletti dep oilaymyn, kerek deseniz, bizden de asyp týsedi. Olarmen kezdeskendegi pikirleri men oilaryna qúlaq assam, óte oryndy kózqaras pen aiqyn maqsatty ústanghan qyz-jigitter eken.

Jurnalist:Sheneunik bolghynyz kele me?
Aydar Qyryqbaev: Qúday qalasa, onday oiym bar.

Jurnalist:Onday mansapqa jetu ýshin aqsha kerek pe, әlde qoghamdyq júmyspen kóteriluge bola ma?
Aydar Qyryqbaev: Bilimdi, qolynan is keletin, daryndy azamattar biylikke kele alady.

Jurnalist: «Stepnoy mayak» gazetine qatysty ne aita alasyz? Jazasy tym jenil bolghan synayly, ol jaghday ekinshi ret qaytalanbas ýshin onday gazetti jauyp, bas redaktoryn qyzmetten bosatu kerek edi dep oilaymyn...
Aydar Qyryqbaev: Redaktordyng aituyna qaraghanda olar, reseylik gazetten kóshirip alghan.

Jurnalist: Sonda, Resey sonday sózjúmbaqtar údayy jariyalap, biz jayly solay jazyp otyrady ma?
Aydar Qyryqbaev: Redaktor nege basqa emes, dәl sol sózjúmbaqty aldyryp jazdyrdy degen súraq  payda bolady. Qatelikti bayqamady dep oilamaymyn, kóre túra әdeyi jazdy.

Jurnalist:Selqos qaradyq dep otyr ghoy...
Aydar Qyryqbaev: Selqos qarady degenge senu qiyn. Árbir bas redaktor shyghayyn dep jatqan gazetting býge-shigesine deyin qaraydy. Redaktor kórmedi emes kórdi, ony 100 payyz senimmen aitugha bolady. Súhbatynda patriotpyz deydi, eger shynymen patriot bolsa, osynshalyqty dóreki qatelikti qalay jiberuge bolady? Eger shynymen de patriot bolsa, Resey basylymyna solay jazghany ýshin hat jiberu kerek edi. Zanda kórsetilgendey, nege tiyisti organdargha habar bermegen? Búghan shekteu qoiy kerek edi, ol bolghan joq.
Endi jazasynyng týrin qaranyzshy, tek sógis qana jariyalaghan... Jenil jaza kelesi bir osy túrghydaghy әreketterding aldyn almaydy dep oilaymyn.
Jastar tarapynan Premier-ministrding atyna hat joldandy. Sol kezde kóterilgen mәseleler oryndy dep oilaymyn. Hatqa jauap ta kelgen bolu kerek. Meninshe, oblys әkimine naqty tapsyrma berip, osy isti ayaghyna deyin jetkizu kerek siyaqty. Tek sógis jariyalaghany dúrys bolmaghan. Qyzmetten bosatugha kelisemin, al sonsha jyl tarihy bar gazetti jappay-aq qoygha bolady. Kadrlaryn da týgelimen júmystan bosatu kerek edi.

Jurnalist: Tәuelsizdikting 20 jyldyghyna qanday syi-syralghylarynyz bar?
Aydar Qyryqbaev: Qalamger-Azamat  4-shi jas jurnalister forumy tәuelsizdikke arnalady. 
Poeziyalyq kesh úiymdastyratyn shygharmyz.

Jurnalist:Armanynyz qanday?
Aydar Qyryqbaev: Armanym... Elimizde eng birinshi túraqtylyq pen tynyshtyq mәngi túraqtap qalsa eken deymin. Jastardyng boyyndaghy patriottyq sezimi, jiger-kýshteri múqalmasa, joghalmasa eken deymin.

Fariza BAYELI
29.06.2011j

http://mtdi.kz/kz/sybat/madeniet-okilderi/524

0 pikir