Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
2568 0 pikir 9 Tamyz, 2019 saghat 11:39

Túrmystyq zorlyqqa úshyraghan әielderge memleket tegin kómek kórsetedi

Elbasy Qazaqstan Respublikasynyng túnghysh Preziydenti Núrsúltan Ábishúly Nazarbaevtyng Jarlyghymen Qazaqstan Respublikasyndaghy 2030 jylgha deyingi otbasylyq jәne genderlik sayasat tújyrymdamasy bekitilgen bolatyn. Búl túrghyda elimizde irgeli ister atqarylyp jatyr.

Mәselen, sol jarlyqtyng negizinde  “Otbasy – túrmystyq zorlyq-zombylyqtyng profilaktikasy turaly” Zany da qabyldanghan bolatyn. Búl әielder men balalargha qatysty bolatyn týrli zorlyq-zombylyqtyng aldyn alugha baghyttalghan. Sonymen qatar, Elbasy aitqan genderlik sayasat qazir elimizde әlemdik ýrdister negizinde janartylyp, qoghamnyng әr salasynda , sayasy qúrylymdarda nәzik jandylardyng ýlesi artyp keledi. Elimiz 1998 jyldyng 29-mausymy kýni әielderge qatysty kemsituding barlyq týrin jong turaly Birikken Últtar Úiymynyng konvensiyasyna qosyldy. Atalghan konvensiya negizinde “Áyelderding sayasy qúqyqtary turaly”, “Túrmystaghy әielding azamattyghy turaly” konvensiyalar bekitken bolatyn.

Al, múnday qadamdar elimizdegi genderlik sayasat salasyna ong yqpalyn tiygizgeni ras. Mәselen, býginde elimizding әr aimaghynan nәzik jandylargha arnalghan zorlyq-zombylyqqa qarsy daghdarys ortalyqtary ashyldy. Áyelderding túrmystyq zorlyq-zombylyqqa úshyramauy Qazaqstan Respublikasy Preziydentining janyndaghy Áyelder isteri jәne otbasylyq-demografiyalyq sayasat jónindegi últtyq komissiyanyng nazarynda bolady.

Eki myng on altynshy jyly otandyq produser Bayan Maqsatqyzy osynday túrmystyq zorlyq zombylyqqa úshyrap, qoghamdy dýr silkindirdi. Atalghan oqigha elimizdegi әiel adamdardyng qúqyghy qay dengeyde qorghalady degen zandy saual tuyndatty. Sóitip, Bayan Maqsatqyzynyng ózi de әielderding qúqyghyn qorghaytyn qor qúrugha bekindi. Al, elge belgisiz qansha әiel túrmystyq zorlyq zombylyqtyng zardabyn tartyp jýr?

Qazaqstan Respublikasy krizistik ortalyqtar odaghynyng aqparatyna sýiensek, elimizde jyl sayyn 400 g juyq әiel túrmystyq zorlyq-zombylyqtan qaytys bolatyn kórinedi. Búl túrghyda әiel adamdargha kórsetiletin memleket tarapynan tegin kómekter bar ekenin aita ketu kerek. Atalghan memlekettik kómek әiel adamdardyng óz qúqyghyn qorghap, zandyq túrghydan kómek aluyna septigin tiygizedi. Ol ýshin arnayy senim telefondaryna habarlasu qajet. Sonday naqty әreketter arqyly ózin de, balalaryn da qauipten qorghap qalady.

Ayta keteyik, Qazaqstan Respublikasy Qylmystyq Kodeksine sәikes, әieline qol kóterip, dene jaraqatyn salghan er adam kemi 15 kýnge týrmege otyrady. Sonymen qatar aiyppúl arqalap, әkimshilik jauapkershilikke de tartylady.
Taghy bir manyzdy mәsele – elimizdegi jetim balalardyng jay-kýii. Býginde Qazaqstanda jetimder ýiining sany edәuir azayghan. Qazaqstan Respublikasy Bilim jәne Ghylym ministrligi tartqan aqparatqa sәikes, 2010 jyly balalar ýiinde on bes myng bala tәrbiyelense, qazirgi tanda olardyng sany 6223 bolghan. Yaghni, jetimder ýiinde tәrbiyelenetin balalardyng sany 60% ke azayghan. Sәikesinshe, balalar ýiining sany kemip, ol jerdegi tәrbiyelenetin balalar sany azayghan bolyp tabylady.

Ayta keteyik, elimizde eki jyl búryn respublikalyq jetim balalar men ata-ana qamqorlyghynsyz qalghan balalargha arnalghan bank ashylghan bolatyn. Nәtiyjesinde 2017 jyldyng alghashqy ailarynda sol bank arqyly tórt jýzge juyq bala asyrap alyndy. Al, 219 bala patronattyq tәrbiyege eki myng bes jýzge juyq bala qorghanshylyqqa, berilgen bolatyn.

Búl da memlekettik sayasattyng ong yqpalynyng arqasynda bolghan.Odan bólek, birneshe jetim balany asyrap, olardy qoghamnyng әr salasynd enbek etuge baulyp kele jatqan qayyrymdy jandar da az emes. Býginde onday jandargha memleket tarapynan da jeke kәsipkerler tarapynan da ýlken qoldau bar.

Qalay desek te, otbasy – shaghyn memleket. Al, ýlken memleket kishkentay otbasylardan qúralady. Elimizde eki myng on ýshinshi jyldan bastap qyrkýiek aiynyng ekinshi jeksenbisi otbasy kýni bolyp bekitilgen. Búl merekeni bekitu arqyly elimizde neke men otbasy institutyn nyghaytu basty maqsat bolghan. Sonymen qatar, otbasylyq qúndylyqtyng manyzdy ekenin úghyndyru maqsatynda jyl sayyn elimizde “Mereyli otbasy” últtyq bayqauy da úiymdastyrylyp keledi. Osynyng barlyghy memleketimiding otbasy qúndylyqtaryn qogham ýshin manyzdy ekenin úghyndyrugha baghyttalghan irgeli ister.

Taghy bir aita keterligi Qazaqstan Respbulikasy Densaulyq saqtau ministrligining medisinalyq kómek úiymdastyru departamentining aqparatyna sәikes, qazaqstanda kýn sayyn bir myngha juyq,al, jyl sayyn tórt jýz myngha juyq nәreste tuylady eken. Al, elimizde songhy on jylda bala tuu kórsetkishi 30 % ke juyqtaghan. Taghy bir aita keterligi memlekettik baghdarlamalardyng ong yqpal etui nәtiyjesinde salmaghy 500 gramnan joghary merziminen erte tuylghan nәrestelerding ómirin saqtap qalu mýmkindigi artqan. Yaghni, memlekettik sayasat ana men balanyng ómirining qauipsizdigi ýshin qashan da qoldau bildiruge dayar.

Búl – Elbasynyng Últ jospary 100 naqty qdam baghdarlamasynda da aitylghan. Yaghni, qúqyq búzushylyqtardyng aldyn alu, zorlyq-zombylyq faktilerine mýldem tózbeushilikti qalyptastyru ýshin Qazaqstannyng Bas Prokuraturasymen birlese “Otbasynda zorlyq-zombylyqsyz Qazaqstan” jobasy iske asyrylghan bolatyn.

Atalghan jobanyng maqsaty – túrmysta kezdesetin zorlyq-zombylyqpen kýres boyynsha tiyimdi, keshendi jobalardy dayyndau, sonymen qatar túrmystyq qatynastar ayasyndaghy qúqyq búzushylyq faktilerin azaytu bolyp tabylady.

Týiin. Halqymyz qashan da ananyng hәm otbasynyng orny men qadir-qasiyetin tereng týsingen. Al, qazirgi baghyt alghan memlekettik sayasat ta sol bir kóneden kele jatqan halqymyzdyng anagha degen qúrmetining janasha sipat aluy dep aitugha bolady. Sondyqtan da nәzik jandylardyng әr salada tabandy enbek etip, otbasynda da el ómirinde de manyzgha ie bolyp jatqany sodan. Memleket tarapynan ana men balagha degen osynday qamqorlyq sharalary aldaghy uaqytta da óz jalghasyn tabady dep senemiz. Sebebi, ana men bala bizding memleketimizding hәm onyng jýrgizip otyrghan sayasaty ýshin eng manyzdy faktor bolyp tabylady. Al olardyng qúqyghynyng búzylmauy ýshin memleket qashan da ong sheshim qabyldap keledi.

Abai.kz

0 pikir