Biyliktegi auys-týiisten keyin biylghy budjetti bólisu isine de az-kem týzetu jasalatyny turaly ótkende belgili bolghan. Búrynghy preziydent óz komandasyn jasaqtady. Jana memlekettik organdar ashyldy. Olargha da aqsha kerek. Ol aqshany qaydan alady? Qazynadan, әriyne.

Elbasy kanselyariyine 1 milliard tenge bólinedi

Kýni keshe ghana Qarjy viyse-ministri Tatiyana Savelieva deytin adam sóiledi. Budjet aqshasyn bólisuding mәselesi qazir senat talqysynda kórinedi. Budjet bólisine ýsh týrli týzetu jasalmaq. Ol ne deysiz ghoy, tәptishtep aitayyq. Birinshi, Astana atauyn auystyru turaly zang jobasyna ózgertu jasau kerek. Sosyn júmysshylardyng jalaqysyn kóteruge jәne Elbasynyng kanselyariyin jasaqtaugha aqsha bólu kerek.

Shyntuaytyna kelgende búl ýsh mәseleni sheshuding aqyry aqshagha kelip tireledi. Esep-qisap jasalypty. Qajet qarajat eseptelipti. Endi soghan budjetten aqsha bólu kerek. Mysaly, janaghy Tatiyana deytin tәtey Elbasy kanselyariyin jasaqtau ýshin memleket qazynasynan 1 milliard tenge bólinetinin aitty.

Jalpy bizde memleket basshysynyn, yaghny preziydent Toqaevtyng kanselyarii bar. Ekinshi kanselyariyding qajettiligi bar ma? Qazir el ishinde «Qazaqstanda eki preziydent bar. Ekeuinde de biylik bar» degen qanqu sóz jeldey esip jýr. Sol sózdi shyndyqqa ainaldyru ýshin be?

Tәuelsiz Qazaqstannyng ekinshi preziydenti taghayyndalyp, qyzmetine kiriskeli jarty aigha juyqtady. Oilap tapqanymyz emes, kózben kórgenimizdi aitayyq. Preziydent Toqaev biraz kadrdy auystyrdy. Toqaev qyzmetsiz qaldyrghan adamdargha, eks-preziydent Nazarbaev ertesi kýni-aq, qyzmet úsyndy.  Solardyng birsypyrasyn janyna jinap, ózinshe kanselyariy jasaqtap jatyr, әne.

Eks-preziydent Nazarbaev óz erkimen otstavkagha ketkende әlemdik aqparat qúraldary men sayasatkerler «Nazarbaev preziydenttikten ketkenimen, biylikten ketken joq» dep jazghan edi. Sol shyngha ainalghan synayly. Olay deuimizge sebep te joq emes.

Aqorda sayty Preziydentti emes, negizinen Elbasynyng aqparattaryn jariyalap jýr

Aqordanyng sayty Qazaqstan preziydentining resmy aqparat qúraly. Aqorda qojayynynyng janalyqtaryn jariyalaytyn minber. Al Qazaqstannyng preziydenti qazir Qasym-Jomart Toqaev. Núrsúltan Nazarbaev endigi eks-preziydent. Ol Qauipsizdik Kenesining tóraghasy.

Alayda Aqordanyng saytyn jýrgizushiler batys aqparaty aitqan «Qazaqstanda eki biyleushi bar» degendi shyn kórse kerek. Eki preziydentti qatar úlyqtap keledi, әiteuir. Ekinshisin de, eksin de. Senbeseniz, mine kóriniz...

21 nauryz ben 3 sәuir aralyghynda Núrsúltan Nazarbaev Iordaniya koroli II Abdallamen, Germaniya kansleri Angela Merkelimen, Ukraina preziydenti Petr Poroshenkomen, Týrkiyanyng eks-preziydenti Abdolla Gýlmen, Polisha preziydenti Andjey Dudamen, Resey preziydenti Vladimir Putinmen, Týrkiya preziydenti Rejep Tayyp Erdoghanmen, Armeniya preziydenti Armen Sarkisyanmen sóilesken.

Núrsúltan Nazarbaevtyng Almatygha, Almaty oblysyna barghan әr saparyn qalt jibermey jazyp, jariyalap jýr. Onyng synyptastarymen kezdeskenin de, el-júrttyng aldynda sóz sóilegenin de Aqorda aqparaty taratty.

Tipti Nazarbaev otstavkagha ketkende onyng atyna kelip týsken jedelhattardy da jariyalady. Mysaly, Qytay tóraghasy Shy Jinpinnen, AQSh Memdepartamentinen, Beligiya koroli Filippten, Serbiya preziydenti Aleksandr Vuchichten, Mongholiya preziydenti Haltmaagiyn Batulgadan, Majarstan premieri Viktor Orbannan, Tatarstan preziydenti Mitiymer Shaymiyevten, Luksemburg premieri Ksavie Betteliden, Singapur premieri Ly Syani Lunnan, Polishanyng búrynghy preziydenti Aleksandr Kvasinevskiyden, Horvatiyanyng búrynghy preziydenti Stepan Mesichten, Avstriyanyng búrynghy preziydenti Hayns Fiysherden, Germaniyanyng búrynghy kansleri Gerhard Shryoderden, Europalyq komissiya tóraghasy Jan-Klod Yunkerden, BÚÚ Bas hatshysy Antoniu Guterrishten, Shanhay Yntymaqtastyq Úiymynyng Bas hatshysy Vladimir Norovtan, Euraziya ekonomikalyq komissiya alqasynyng tóraghasy Tigran Sarkisyannan t,b, kelip týsken jedelhattardyng barlyghyn derlik Aqorda saytynan kórip bildik.

Ol az deseniz, Aqorda saytynda «Túnghysh preziydentting derbes paraqshasy» degen arnayy paraqsha bar. Ol Núrsúltan Nazarbaevtyng paraqshasy.

Al ózi bas bolyp, barlyq әkim-qaralargha, shendi-shekpendilerge týgel әleumettik jelige tirkeludi tapsyrghan Qazaqstan preziydenti Qasym-Jomart Toqaevtyng janaghy Aqorda saytynda paraqsha týgili arnayy aidary (kolonka) da joq. Búl fakt. Aqorda sayty qazirgi preziydent Toqaevqa paraqsha arnaghan joq.

Jo-joq, Aqorda sayty preziydent Qasym-Jomart Toqaev turaly esh aqparat jazghan joq demeymiz. Preziydent Qasym-Jomart Toqaevtyng qazaqstandyq 14 shendini (әkimi bar, ministri bar, memorgan basshysy bar) qabyldaghany, 10 sheteldik memleket basshysymen sóileskeni, Týrkistan oblysyna, Shymkent qalasyna saparlap qaytqany, Nauryz merekesine Núrsúltan Nazarbaevpen birge barghany da Aqorda saytynda jariyalandy.

Solay bouly kerek te. Memleket basshysynyng sayty memleket basshysynyng janalyghyn jariyalaytyn minber. Desek te, biz sayt materialdaryna kontent-analiz jasadyq. Qasym-Jomart Kemelúly Toqaev el-halyqtyng aldynda ant qabyldap, preziydenttik qyzmetine kirisken 21 nauryzdan bastap kýni býginge deyin Aqorda sayty Núrsúltan Nazarbaev turaly úzyn-yrghasy 20-gha juyq aqparat jariyalapty.

Ótkende búrynghy preziydent Nazarbaev Almatygha keldi. «Qazaqstan-Núrsúltan» degen aighay-úrandaryn aitqan adamdar tipti әuejaydyng úshaq qonatyn alanyna kirip ketipti. Otstavkagha shyqqan Elbasyny asygha kýtkenderdi aqparat qúraldary týsirip taratty. Núrsúltan Nazarbaev mingen bort әuejaygha kelip qondy. Nazarbaev әdettegidey alqalaghan adamdarmen amandasyp, әri qaray jýrip ketti.

Osy tústa kóp júrt mәn bermegen bir detali – Nazarbaev Almatygha Qazaqstan preziydentine tiyesili «01» nómerli bortpen úshyp keldi. Ol úshaq endigi preziydent Qasym-Jomart Toqaevqa tiyesili úshaq emes pe edi?! Jalpy eks-preziydentting qyzmet mansaby preziydent Toqaevtan joghary ma? Kóp júrtty mazalaghan kóp súraqtyng biri osy, mine.

Túnghysh preziydentting qúqyghy men mindeti qanday?

«Qazaqstan Respublikasynyng Túnghysh Preziydenti-Elbasy turaly» Konstitusiyalyq zang bar. Sol zangha sәikes:

- QR Preziydenti bolyp saylanu qúqyghy boyynsha merzimdik shekteu joq;

- Eks-preziydentting abyroyy men ar-namysyna eshkimning tiyisuine bolmaydy;

- Onyng jәne otbasynyng qauipsizdigi qamtamasyz etiledi;

- Olargha qyzmet kórsetu jәne qorghau memleket esebinen jýrgiziledi;

- Óz ókilettiligin toqtatqannan keyin basqa preziydentterge konstitusiyalyq ókilettilikterin beredi;

- Ghúmyr boyy QR Konstitusiyalyq kenesining mýshesi bolyp tabylady;

- Qazaqstan halqyna, memlekettik organdar men lauazymdy adamdargha memlekettik qúrylystyn, elding ishki jәne syrtqy sayasaty men qauipsizdigining asa manyzdy mәseleleri boyynsha tiyisti memlekettik organdar men lauazymdy adamdar mindetti týrde qaraugha jatatyn bastamalar jasau;

- Qazaqstan Republikasy Parlamenti men onyng palatalarynyng aldyn da, Respublika  Ýkimetining otyrystarynda el ýshin manyzdy mәselelerdi talqylau kezinde sóz sóileu;

- Qazaqstan halqy Assambleyasyn basqaru;

- Qazaqstan Respublikasy Konstitusiyalyq Kenesinin, Qauipsizdik Kenesining qúramyna qúramyna kiru qúqyghy berilgen;

- Onyng zandy qyzmetine kedergi jasaugha;

- Ony kópshilik aldynda qorlaugha nemese onyng abyroyy men qadir-qasiyetine ózgedey qol súghugha;

- Onyng beynesin býldiruge jol berilmeydi.

Jogharyda eks-preziydent Nazarbaev QR Qauipsizdik kenesining tóraghasy bolyp taghayyndalghanyn aittyq. Al endi sol Qauipsizdik kenesining tóraghasy ne istey alady? Onyng mindetteri men mýmkindigi qanday?

- Elding últtyq qauipsizdigin qamtamasyz etu;

- qorghanys qabiletin nyghaytu;

- zandylyq pen qúqyqtyq tәrtipti qamtamasyz etu salasyndaghy memlekettik sayasattyng negizgi baghyttaryn josparlau, qarau jәne olardyng iske asyryluyn baghalau;

- tiyisti sheshimder men úsynymdardy әzirleydi jәne qabyldaydy;

- memlekettik organdar men úiymdardyng qyzmetin ýilestiredi.

- Qauipsizdik kenesining qyzmetine basshylyq jasaydy;

- Qauipsizdik kenesining mýshelerine tapsyrma beredi;

- Kontitusiyalyq organ elding últtyq qauipsizdigi men halyqaralyq ústanymdaryn, memleketting qorghanys qabiletin, zandylyq pen qúqyqtyq tәrtipti qamtamasyz etu salasynda memlekettik organdar men úiymdardyng qyzmetin ýilestiredi;

- memlekettik baghdarlamalardy, zang jobalaryn, manyzdy syrtqy sayasy jәne memlekettik mәni bar ózge de bastamalardy taldaydy jәne baghalaydy;

- Ýkimetting últtyq qauipsizdikti, qorghanys qabiletin, qúqyqtyq tәrtipti qamtamasyz etu salasyndaghy qyzmetining nәtiyjeleri men negizgi baghyttary turaly jyl sayynghy bayandamasyn tyndaydy;

- elding últtyq qauipsizdigi men qorghanys qabiletin qamtamasyz etu salasyndaghy memlekettik sayasatty iske asyru mәseleleri boyynsha memlekettik organdardyng birinshi basshylaryn tyndaydy;

- ortalyq jәne oblystardyn, respublikalyq manyzy bar qalalardyng jәne astananyng jergilikti atqarushy organdarynyn, sonday-aq Qazaqstan preziydentine tikeley baghynatyn jәne esep beretin memlekettik organdardyng birinshi basshy lauazymyna taghayyndaugha úsynylatyn kandidaturalardy talqylaydy;

- Memlekettik organdar, úiymdar men lauazymdy adamdar Qauipsizdik kenesi men onyng tóraghasynyng sheshimderin mýltiksiz oryndaugha mindetti. Barlyq sheshim Qauipsizdik kenesining tóraghasy bekitkennen keyin kýshine enedi, qajet bolghan kezde Qazaqstan preziydentining aktilerimen jýzege asyrylady.

Al Qauipsizdik kenesine:

- QR Premier-ministri,

- Memlekettik hatshy,

- PÁ basshysy,

- ÚQK tóraghasy,

- Syrtqy ister ministri,

- Qorghanys ministri,

- Senat tóraghasy,

- Mәjilis tóraghasy,

- QR Bas prokurory,

- Ishki ister ministti,

- «Syrbar» (syrtqy barlau) qyzmetining diyrektory kiredi.

Týiin. Qosh! Endi oiymyzdy týiindeyik. Aqorda sayty preziydentpen qatar úlyqtap jýrgen, el arasynda preziydentting úshaghymen úshyp-qonatyn Qauipsizdik kenesining tóraghasy, eks-preziydent Nazarbaevtyng konstiusiyalyq qúqyghy osynday. Dese de, halyq Elbasy kanselyariyin qúrugha budjetten 1 milliard tenge júmsalatyndyqtan biraz ózgeris bolghanyn qalaydy. Sol qyruar qarjynyng az bóligine Elbasy kanselyariyining jeke saytyn ashugha әbden bolmay ma? Aqordanyng sayty tikeley QR Preziydenti Qasym-Jomart Toqaevting júmysyn nasihattauy tiyis. Al, Elbasynyng isi men ekinshi Preziydentting júmysyn aralastyru dúrys emes. Ras, Qazaq elindegi №1 adam qazir Elbasymyz. Sóitse de, әlem aldyndaghy resmy Preziydentimiz Qasym-Jomart Toqaev ekenin úmytyp ketpesek eken...

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz