Biz - jemqorlyqpen kýresip otyrghan memleketpiz. Preziydent N.Nazarbaev búl indetti joiy ýshin  2014-2024 jyldargha arnalghan arnayy strategiya bekitken bolatyn. Jәne ol, Qazaqstannyng sybaylas jemqorlyqqa qarsy zannamany birinshi bop qabyldaghan elderding qatarynda ekenin de maqtanyshpen aitqan edi. Preziydentting aituynsha, búl mәseleni sheshu ýshin qatang әdil zandar men olardy oryndau qajet eken. Biraq, bizde sol Zandar oryndalyp jatyr ma?

Qazir Qazaqstan jemqorlyq boyynsha әlemde 123 – orynda. Al, 2014-2016 jyldardaghy atqarylghan júmystardan keyin 17 oryngha kóterildik degen de aqparattar bar.

Resmy derekterge sensek, byltyr elimizde jemqorlyq isi boyynsha 135 sheneunik qyzmetinen ketken. Al, memlekettik organdar men úiymdarda jemqorlyqtyng aldyn alugha baylanysty 2053 qújat tirkelgen. Onyng ishinde IIM – 862, әkimshilikterde – 584, memlekettik kirister bólimide – 99, densaulyq saqtau ministrliginde – 30, auylsharuashylyghy ministrliginde – 33 jemqorlyq faktileri anyqtalghan.

Nәtiyjesinde, 1211 lauazymdy túlgha jauapkershilikke tartylyp, 135 sheneunik júmystan quylghan. 76 adam qyzmetinen alynyp, 190 atqaminerge eskertu jasalypty. Al, 281 shendige qatang sógis jariyalanghan. Eger, sheneunik shyn mәninde sonday qylmysqa barghany ras bolsa jәne ol qylmysy búltartpas aighaqtarmen dәleldense, oghan tek eskertu men sógis jariyalau qanshalyqty әdiletti? Eskertu alghan shendi ekinshi ret qylmysqa barmaytynyna kepildik bar ma?

Jalpy, jemqorlyqpen kýreste bizge Singapurdyng joly ýlgi bolu kerek-aq. XX ghasyrda ekonomikasy әbden túralap, jemqorlyq jaylaghan eldi janadan saylanghan basshy Ly Kuan Yu tyghyryqtan alyp shyqty. Onyng el basshysy retindegi eng ýlken jetistikteri - sybaylas jemqorlyqty joyyp, sot reformasy, investisiya tartu, júmyssyzdyqty joi, bilim reformasy jәne memlekettik kompaniyalardy qúru boldy.

Shyn mәninde, Ly memleketting iygiligi ýshin eshkimdi ayamady. Tipti, ózining eng jaqyn dosyn da Zang búzghany ýshin týrmege otyrghyzdy. Paraqorlyq ýshin sot birneshe ministrdi abaqtygha japty.

Sonday-aq, elde sheneunikterdin, olardyng tuystary men dostarynyng qarajatyn múqiyat qadaghalap otyratyn tәuelsiz BAQ úiymdastyryldy. Olar shyn mәninde tórtinshi biylikting mindetin atqarady.

Nәtiyjesinde, әbden kedeylengen Singapur Aziyada ghana emes, býkil әlemde eng damyghan elderding qataryna qosyldy.

Ly Kuan Yu-ding taghy bir ýlgi bolar túsy – bolashaq úrpaqty óz aldyna oilanyp, sheshim qabylday alugha shaqyrdy. Jәne, olardy zamangha say ozyq tehnologiyalardy mengergen maman retinde qalyptastyrdy. Sóitip, Singapur jastary shet eldik júmys berushilerden tәjiriybe alyp, әlemdik naryqta olarmen bәsekege týse bastady. Kóp úzamay Singapur - elektronikany óndiruding negizgi ortalyqtarynyng birine ainaldy. Býginde Singapore Airlines kәsiporny – әlemdegi ýzdik aviakompaniya bolyp sanalady.

Al, bizding eldegi bilim jýiesining shiyrek ghasyrdan beri reformadan kóz ashpay kele jatqanyn eskersek, qazaq jastary әlemdik naryqtyng bәsekesine qashan týsetini belgisiz.

Týiin.

Ly Kuan Yu: “Men biylikke kelgende aldymda eki jol túrdy. Biri – memleket qarjysyn talan-tarajgha salyp, dostarym men tuystarymdy “Forbs” tizimine qosu. Ekinshi jol - bar kýsh jigerimdi el mýddesine júmsap, memleketimdi әlemning eng ýzdik ondyghyna kirgizu. Men – ekinshi joldy tandadym”, - deydi.

Jәne, «Eger siz jemqorlyqty jenudi qalasanyz - dostarynyz ben otbasynyzdy týrmege jiberuge dayyn boluynyz kerek» depti, býkil әlemge ýlgi bolghan Singapur basshysy.

Shyn mәninde, jemqorlyqty jenu ýshin qúrghaq sóz emes, osynday batyl da әdiletti әrket kerek. Al, bizding shendiler osynday tәuekelge bara ala ma?

Núrbiyke Beksúltanqyzy

Abai.kz