Júma, 17 Mamyr 2024
Qauip etkennen aitamyn 4927 41 pikir 19 Aqpan, 2019 saghat 13:45

Resey Bayqonyrdan birjola ketpeydi

Kýni keshe ghana, «zakon.kz» deytin sayt sýiinshi súrap, «RF Qorghanys ministrligi Bayqonyr gharysh ailaghyn paydalanudy dogharady» degen aqparatty taratty.  Atalghan sayttaghy az ghana aqparatty oqyp, bórkimizdi aspangha ata quandyq. Quanbay qayteyik, úshyrghanynan qúlatqany kóp kórshimiz beybit kýnde bala-shaghamyzgha u júttyryp, zapyran qústyrdy. Ol turaly búghan deyin de jazdyq. Keyinirek taghy jazarmyz...

Álgi aqparattan alghanymyz, Reseyding Qorghanys ministrligi bizding Bayqonyrdan biyldyqqa bir ghana zymyran úshyrady eken. Sonymen bitti. Ári qaray zymaran úshyrudy dogharyp, ózderining «Plesesk» deytin ailaghyna tolyq kóship ketedi eken. Qazaq topyraghynyng toz-tozyn shygharghan qirauyqtardan qútylatyn boldyq dedik.

Resey Bayqonyrdan ketti me, joq pa?

Sóitkenshe bolmady. Áleumettik jelide jeldey esken myng san aqparattyng arasynan Reseyding «tvzvezda.ru» deytin saytynyng myna bir materialy jylt ete qaldy. Dәl janaghy taqyryp. Dәl janaghy aqparat. Biraq kremlidik BAQ-tyng núsqasy. Ashtyq, qaradyq.

Sóitsek, RF QM Áue-gharysh kýshterining gharyshtyq әskeri basshysynyng birinshi orynbasary Igori Morozov degen adam bylay mәlimdeme jasapty.

Shynynda Reseyding Qorghanys ministrligi bizding Bayqonyrdan biyl songhy ret zymyran úshyrady eken. Sodan keyin, Arhangelski oblysynda ornalasqan ózderining «Plesesk» gharysh ailaghyna kóshedi eken.

Janaghy Morozov degen adam: «Bayqonyr bóten memleketting territoriyasynda ornalasqan. Sondyqtan әskery jobalar endi ózimizding jerimizde, Plesesk gharysh ailaghynda jýzege asyrylady. Biyl Bayqonyrdan bir zymyran úshyramyz. Sonan son, tolyq kóshetin bolamyz. Al Bayqonyr ailaghy Roskosmostyng menshigine ótedi» depti.

Songhy 10 jylda reseylik әskery sputnikter tolyq janartylyp boldy. Qazirgi uaqyttaghy orbitadaghy 150 reseylik apparattyng 70 payyzy RF Qorghanys ministrligining baqylauynda. Búl da janaghy Morozovtyng aitqany.

Sonymen, týigenimiz mynau: Resey Bayqonyrdy birjola tastap ketpeydi. Tek әskery maqsattaghy zymyrandar úshyrudy toqtatty. Bayqonyrdan Reseyding Qorghanys ministrligi ghana ketedi. Al Roskosmos endigi jerde Bayqonyrdy RF Qorghanys ministrligimen bólispey, ózi bi, ózi qoja bolyp qala bermek.

Resey 2050-ge deyin Bayqonyrdan qusang da ketpeydi

Mine, jaghday solay. Resey 2050 jylgha deyin Bayqonyrdan ketpeydi. Byltyr Resey Ýkimeti, Roskosmos basshylyghy bizdikilermen kelisip, Bayqonyrdy paydalanu merzimin 2050 jylgha deyin úzartqan. Ony Reseyding Roskosmosyn basqaratyn Rogozin degen sýiinshilep habarlaghan.

Búl búl ma, Qazaqstan men Resey arasynda memleketaralyq kelissózder jasalyp, aqyrynda eki memleketting birlesken «Bәiterek» jobasyna ózgerister men tolyqtyrular engizu turaly Protokolgha qol qoyghan. Ol boyynsha, «Bayqonyr» gharysh ailaghynda zymyran úshyratyn jana keshen salynady.

Eki tarap kelisip sheshken. Qazaqstan óz mindetine – «Zeniyt-M» gharyshtyq infraqúrylymyn modernizasiyalaudy alsa, Resey sol keshennen úshyratyn orta klasty «Soyz-5» zymyranyn әzirleydi.  Resey zymyrandy dayarlap, Qazaqstan ony úshyratyn keshendi salyp bolghan son, oghan «Bәiterek kesheni» degen at beriledi. Janaghy «Bәiterekten» zymyran úshyrudy 2025 jylgha josparlaghan. Keyin, jyldamdatyp úshyryp jibersek dep kelisipti. Kelisipti de, alghashqy úshyrudy 2022 jylgha josparlapty. Ótiniz jarylyp ketse de rasy osy.

Bayqonyrda Preziydent – Putin  

Jogharyda aittyq, geografiyalyq ornalasuy boyynsha «Bayqonyr» Qazaqstan territoriyasyna kiredi. Al ony jalgha alyp otyrghan Resey. «Bayqonyrda» QR Zany jýrmeytini, ondaghy júrttyng Resey rubliimen sauda jasap, mektepterinde «Preziydentimiz Putiyn» dep oqytylatyny osyghan deyin talay mәrte jazyldy. Sol kezde Kósherbaev «kókelerin tanytamyn» dep baryp, aqyrynda 6 mektepti QR BjGhM programmasymen oqytatyn etip qaytqan edi. Degenmen, «Bayqonyrda» Resey Zany ýstemdik qúryp túr, qazir. Taqyryptan sәl auytqydyq.

Gharysh ailaghyna oralayyq. Sonymen, «Bayqonyr» gharysh ailaghyn Resey 2050-ge deyin jaldaydy. Zymyrandaryn úshyrady. Synaqtaryn jýrgizedi. Sol ýshin aqy tóleydi. Bylay qarasanyz, «onda túrghan ne bar» dersiz. Bar. Bilmeseniz, bildireyik. Kórmeseniz, kórseteyik...

2019 jyly 7 «Proton» úshyrady

Ótken jyly Resey Bayqonyrdan 2019 jyly 7 «Proton» úshyratyny jariya boldy. 5 «Proton» reseylik sputnikterdi tolyqtyru ýshin, jabdyqtar jetkizuge paydalanylsa, taghy 2 «Proton» «Yamal-601»-ge jabdyqtar jetkizu ýshin «Ekspress-80», «Ekspress-103» apparattaryn alyp úshady.

Qazaq dalasyna 36 ret «Proton» qúlaghan

«Proton» Reseyding negizgi jýk tasymaldaushy zymyrany. Eng kóp úshyrylghan da osy «Proton» eken.  Bizding Bayqonyrdan 415 ret «Proton» úshyrylghan. Onyng 370-i sәtti oryndalsa, 9-y jartylay sәtti bolghan. Al 36 «Proton» apatqa úshyraghan. Apatqa úshyraghan dedik qoy. Endi sol apattar jayly jazayyq...

Apattar

Keybir derek­ter­ge sýiensek, 600 tonnalyq geptilmen úshatyn «Pro­ton­nyn»  Qazaqstan jerine 36-sy qúlapty.

28/02/2006. “Proton-M” zymyran-tasyghyshy (ZT) “Arabsat-4a” gharysh apparatyn belgilen­gen orbitagha shyghara almady.

06/09/2007. “DjeySiSat” serigin orbitagha shygharu barysynda “Proton-M” tasyghyshtyng ekinshi jәne ýshinshi bóligi úshu jolynan auytqyp ketti. Ol Jezqazghannan 40 shaqyrymday jerge qúlap, sol mandaghy eldi meken­derdi әbigerge saldy. Qorshaghan orta, ainalagha, auagha, sugha, jan-janualar men ósimdikterge eleuli zalal keltirdi.

15/03/2008. “Proton-M” ZT taghy da “AMS-14” baylanys serigin mólsherlengen orbitagha shyghara almady. Gharyshtyq apparat uaqytynan búryn bólinip qaldy.

05/12/2010. “Proton-M” ZT ýsh “GLONASS” gharyshtyq serigin belgilengen orbitagha shyghara almay qúlady.

18/08/2011. “Proton-M” zymyrany “Ekspress-AM-4” gharysh apparatyn jobalanghan orbitagha shyghara almady.

06/08/2012. “Proton-M” ZT “Briyz-M” blogymen “Ekspress-MD” jәne “Telkom-3” serikte­rin bel­­gilengen orbitagha shyghara almady.

02/07/2013. “Proton-M” ZT “DM-03a” blogy jәne “GLONASS” apparatymen úshyp bara jatyp, 17-sekundta apatqa úshyrady.

16/05/2014. “Ekspress-AM4R” serigin alyp bara jatqan “Proton-M” zymyrany basqarushy qozghaltqyshtyng búzyluynan apatqa úshyrap, onyng qaldyqtary atmosferada janyp ketti.

16/05/2015. MexSat-1 meksikalyq gharysh serigin shygharu barysynda da “Proton-M” ZT 500-shi sekundta kýtpegen jaghday bolyp, atmosferada jalyn qúshty.

11 million gektar jer Reseyding әskery poligony

Ol az deseniz taghy aitayyq... Ekinshi dýniyejýzilik soghystan keyin AQSh-pen jarysyp qarulanudy maqsat etken KSRO 1950 jyldardan bastap әskery poligondaryn qaptatyp asha bastaghan. Bir tanqalarlyghy, Reseyding osy әskery poligondarynyng basym bóligin Qazaqstan aumaghynda ashuy. Qazaqtyng keng dalasy – Reseyding ýlken poligon alanyna ainalghan jәne ainalyp otyr. Áriyne, 1992 jyldan keyin qazaq dalasyndaghy poligondardyng aumaghy әjeptәuir azaydy. Degenmen, әli kýnge deyin Qazaqstannyng 11 million gektar jeri Reseyding әskery poligondary ýshin jalgha berilgen.

Reseyding qazaq dalasyndaghy әskery poligondarynda Qazaqstannyng ýkimi jýrmeydi jәne sóz bolyp otyrghan aimaq territoriyasy jaghynan Polisha sekildi Europadaghy iri memleketting aumaghymen para-par. Qazaqstannyng tútastay eki oblysyn qamtityn jer.  Ol týptep kelgende Qazaqstannyng jeri. Jalgha beru degen – ol menshikke berip qong degen sóz emes.

Elimizde Reseyding 7 әskery bazasy ornalasqan

Alayda, elimizdegi 7 birdey әskery nysandy arnayy kelisimshart negizinde Resey Federasiyasyna jalgha berdik. Býginde 11 mln. gektar aumaqty alyp jatqan sol jeti baza Resey Qorghanys Ministrligining iyeliginde.

1. Resey Federasiyasy Qorghanys ministrligining №5-shi memlekettik synaq poligony. Qyzylorda oblysy aumaghynda ornalasqan, úshu trassasy Aral tenizinen Kamchatka týbegine deyin sozylyp jatqan Bayqonyr gharysh ailaghy. 2004 jyly jalgha beru merzimi 2050 jylgha deyin úzartyldy.

2. RF Qorghanys ministrligining V.Chkalov atyndaghy memlekettik №929-shy úshu-synaq ortalyghy. Búl ortalyqtyng shtaby Astrahan oblysynyng Ahtubinsk qalasynda ornalasqan.

3. RF Qorghanys ministrligining №4-shi memlekettik әrtýrli synaq poligony. 1949 jyly qúrylghan búl poligon aumaghy Atyrau jәne Batys Qazaqstan  oblystarynyng batys aimaqtary (Naryn qúmy) men Resey Federasiyasynyn  Astrahan, Volgograd oblysynyng shyghys bólikterin qamtidy.

4. RF Qorghanys ministrligining №10-shy memlekettik әrtýrli synaq poligony. Sary-Shaghan synaq alany. Búl synaq alanynda negizinen әue kýshterine qarsy synaqtar jýrgiziledi. Kýni keshe ghana Mәskeudi qorghaugha arnalghan zymyrangha qarsy qúrylghy synaqtan ótkizildi.

5 .№5580-shi synaq júmystaryn qamtamassyz etu bazasy. RF Qorghanys ministrligining búrynghy №11 Embi memlekettik synaq poligony. Búl synaq alany Aqtóbe oblysy aumaghynda ornalasqan.

6. Reseyding Áue kýshterining Gharysh әskerine qarasty №3-shi zymyran-gharysh qorghanysy armiyasynyng radiotehnikalyq jelisi. Búl nysan Balqash kólining boyyndaghy Priozersk qalasynda oryn tepken.

7. Qostanay qalasyndaghy Resey Áue qorghanys kýshteri transporttyq aviasiyasynyng jeke polki.

Týiin. Álgi bir jyly «proton» Bayqonyrdan uly búlt bop ýiirilgende reseylikter Qazaq dalasyna, Qazaqstan azamattaryna kelgen orasan zor kólemdegi ziyandy emes, qaltalarynan ótemaqy retinde shyghatyn shyghyndy eseptep әurege týsti. Al bizding sheneunikterding kópshiligi «qorshaghan ortagha da, azamattargha da tóngen qauip joq» deuden tanbady.

Keyin Ýkimet aldynda esep bergen sol kezdegi «Qazgharysh» agenttigining tóraghasy Talghat Músabaev myrza: «Búl apat emes, Reseyding ishki sharuasy», – dep saldy.

Al «aqsaqal biylik» pen Ýkimetining bar oilaghany «Bayqonyrdan reseylikter ketse, onyng júmysy toqtap, bizding tabysymyz ortayyp qalady» degen qara bastyng qamy ghana. Qamsyz kýnde qan jútyp jatqan qarashanyng qamyn oilasa, óz ýkimeti óstir me edi?!

Tabighatty, qor­shaghan ortany, babadan balagha miras bolghan qasiyetti topyraqty tozdyrghan poligondardan týsken paydagha kýn kóretindey ne basyna kýn tudy qazaq Ýkimetinin?! 10 mln. gektar jerdi qalay, qaytip paydalanyp jatqanyn da bilmeymiz, tek bolmashy tiyn-tebenge mәzbiz. Tipti, óz jerimizdegi óz gharysh ailaghymyzdan óz azamatymyzdy gharyshqa úshyru ýshin Reseyge 20 milliard tóleymiz. Biz sonday myqtymyz ghoy...

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz

41 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2106
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2518
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2213
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1625