Astana qalasynda órtten bolghan bes sәbiyding orny tolmas qazasy býkil Qazaqstandyqtardyng jýregin jaralady. Perishte sәbiylerding ata-anasyna Elbasymyzdan bastap myndaghan qarapayym azamattarymyz onyng ishinde Senat deputattary da ózderining kónil qoshtaryn bildirdi. Senat Tóraghasy da «Búl is tiyisti memlekettik organdar men jalpy qogham ýshin sabaq boluy tiyis» degen ózining resmy pikirin aitty.

Kóp balaly jәne túrmysy tómen otbasylardy әleumettik qorghau mәselesi songhy aptalardaghy júrtshylyqtyng eng kóp talqylap jatqan taqyryptarynyng birine ainaldy. Aytylyp jatqan úsynystar men talaptardyng negizi túrghyn ýy alugha jenildik, jәrdem aqy, әleumettik tólemderdi kóbeytu jәne basqada jenildikter (kommunaldyq qyzmet, dәri-dәrmek, bilim, qoghamdyq kólikte jýru t.b.) tónireginde boldy.

Preziydentimizding tapsyrmasyna sәikes Ýkimetting janynan «Halyqtyng tabysyn arttyru jәne túrmysyn jaqsartu baghytynda úsynystar әzirleu» jóninde júmys toby qúryldy. Osy júmys toby ayasynda elimizdegi barlyq oblys, qala, audandardyng qúramynda qúzyrly mekemelerding ókilderinen túratyn júmysshy toptar qúrylyp júmys jasauda. Osy barlyq júmys toptary qala, audan aumaghynda ornalasqan barlyq túrghyn ýilerge, aula aralyq aralau júmystaryn jýrgizip azamattardyng túrmys jaghdayyn jan-jaqty saraptap, zerdeleu kerek.

Jalpy resmy mәlimetke sýiensek elimizde 340 mynnan astam kóp balaly otbasy tirkelgen. Onyng 237 myny «Altyn alqa» men «Kýmis alqa» iyeleri bolyp tabylady. Sonymen birge 85 myng mýgedek balalar, 400 myngha juyq balalary bar, biraq asyraushysy joq ne odan airylghan jalghyz basty analar bar. Anyghyna kelgende bizding qoghamymyzdaghy túrmystary tómen eng әljuaz toptardyng sanattary osylar.

Memleket basshysy halyqtyng tabysyn kóteruge jәne azamattardyng ómir sapasyn jaqsartuyna ýnemi basty nazar audaryp keledi. Oghan dәlel 2019 jyly elimizdegi әleumettik qamsyzdandyru men әleumettik kómek kórsetuge respublikalyq budjetten 3.043,4 mld. tenge, yaghny barlyq budjetting 28,4 payyzy bólindi. Al tek әleumettik tólemderge 2.884,4 mld. qarastyryldy. Búl ótken 2018 jylmen salystyrghanda 379,2 mld. tengege kóp.

Degenmende elimizdegi  eng tómengi kýn kóris shegi kýnine 881 tenge kiris kiretinder bolyp sanalsa, BÚÚ-nyng standarttary boyynsha eng tómengi kýn kóris shegining kólemi 5 dollar yaghny 1875 tenge bolyp eseptelinedi. Sondyqtan da Ýkimet birinshiden, eng tómengi kýn kóris shegining kólemin qazirgi shynayy túrmysqa, ómir sapasyna beyimdep qayta eseptep shyghu kerek. Ekinshiden, «Altyn alqa, Kýmis alqasy» bar analardyn, asyraushysy joq (ajyrasqan, jesir t.b.) analardyn, mýgedek әielderdin, mýgedek balasy bar analardyn, әleumettik-túrmystyq әl auqatyn kóteru ýshin әrbir balagha kәmelettik jasqa jetkenshe eng tómengi jalaqynyng elu payyz kóleminde jәrdem aqy tóleuding mýmkindikterin qarastyru qajet. Ýshinshiden, kóptegen damyghan elderde bar kóp balaly otbasyn qoldau jәne jәrdemdesu maqsatynda «Ýlken otbasy» atty arnayy memlekettik baghdarlama qabyldanuy kerek. Otbasynda bala sany kóbeygen sayyn salyqty azaytu, pәter aqy tólem aqysyn tómendetu, keybir azyq-týlikti tegin alugha arnayy talondar beru, mektep jasyndaghy balalardyng qoghamdyq kólikterde tegin jýrui siyaqty jenildikterdi engizuding tetikterin jetildiru qajet. Qazirgi kezde tek  kóp otbasylardyng bankten alghan nesiyelerin memleket tarapynan ishinara bolsa jabu tetikterin qarastyrudy úsynamyz. Tórtinshiden, memlekettik atauly әleumettik kómekti taghayyndau barysynda otbasynda birge túratyn zeynetkerdin, mýgedektin, studentting jәne bir jasqa deyingi bala kýtimine, mýgedek balany qaraghany ýshin tólenetin jәrdem aqylar men shәkirtaqy kólemin tabys kózi retinde esepke almaudy úsynamyz. Besinshiden, kóp balaly analar men túrmysy tómen otbasylaryng Ýkimetting túrghyn ýiimen qamtamasyz etuge baghyttalghan sanaluan baghdarlamalargha qatysu mýmkindigining joq boluyna baylanysty kópshiligi túrugha óte qolaysyz-tar, jaldamaly oryndar men pәterlerde túrugha mәjbýr. Sondyqtan da olardyng ýy kezektiligin bólek tirkeu sharalaryn jәne olar ýshin barynsha qol jetimdi aldyn-ala jarnapúl tólemey jalgha beriletin, elimizding barlyq qalalary men audan ortalyqtarynda salatyn túrghyn ýy mәselesin sheshuge baghyttalghan jýieli is-sharalar qabyldanuy tiyis. Sonymen birge, túrghyn ýy salugha iri kәsipkerlikting әleumettik jauapkershiligin arttyra otyryp, túrghyn ýy salatyn kәsipkerlik subektilerge salyq kodeksine sәikes salyq jenildikteri men  memlekettik nagradalarmen yntalandyru tetikterin jetildiru qajet.

Kóp balaly analar men qoghamnyng әljuaz toptaryn әleumettik qorghau salasyna qatysty qordalanyp qalghan mәselelerdi tez arada sheship tastaugha mýmkindik joq ekenin barlyghymyzda jaqsy týsinemiz. Degenmen de, elimizdegi әleumettik túraqtylyq pen halyqty qorghaudy kýsheytu maqsatynda kóp balaly analar men mýgedekterdi jәne auyr qiyn ómirlik jaghdaydaghy ómir sýrip jatqan azamattarymyzdy qoldaugha baghyttalghan arnayy keshendi әleumettik baghdarlama әzirlenui qajet.

Parlament Senatynyng deputaty,
Múrat Baqtiyarúly

Abai.kz