Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
Janalyqtar 7653 0 pikir 3 Mamyr, 2011 saghat 07:40

Elserik. «Resmy til» qay til?

Til mәselesi turaly aqparat taratqanda qazaq jurnalisteri orys tiline «resmy til» mәrtebesin beruden taysalmay da, jalyqpay da keledi. Bizdi sol janalyqtardymәtinin bekitip, baqylap, redaksiyalap otyrghan redaktorlardyng sauatsyzdyghy qayran qaldyrady. Mәsele - qazaqtildi jurnalister men keybir redaktorlardyng qarapayym zandyq sauatsyzdyghynda, yaghni, mәrtebeni orys tiline óz qoldarymen beruinde.

Shyn mәninde, orys tilining «resmy til» ekendigi eshbir jerde zanmen bekitilmegen. Oghan sonshalyqty sauattyng da qajeti shamaly jәne ol jayynda talay zangerler de, Marat Hasanov sekildi sosiolingvister de  týsindiruden jalyqpay keledi. Qazaqstan konstitusiyasynda tilge qatysty  7-bap qana bar:

1. Qazaqstan Respublikasyndaghy memlekettik til - qazaq tili.

2. Memlekettik úiymdarda jәne jergilikti ózin-ózi basqaru organdarynda orys tili resmy týrde qazaq tilimen teng qoldanylady.

3. Memleket Qazaqstan halqynyng tilderin ýirenu men damytu ýshin jaghday tughyzugha qamqorlyq jasaydy.

Til mәselesi turaly aqparat taratqanda qazaq jurnalisteri orys tiline «resmy til» mәrtebesin beruden taysalmay da, jalyqpay da keledi. Bizdi sol janalyqtardymәtinin bekitip, baqylap, redaksiyalap otyrghan redaktorlardyng sauatsyzdyghy qayran qaldyrady. Mәsele - qazaqtildi jurnalister men keybir redaktorlardyng qarapayym zandyq sauatsyzdyghynda, yaghni, mәrtebeni orys tiline óz qoldarymen beruinde.

Shyn mәninde, orys tilining «resmy til» ekendigi eshbir jerde zanmen bekitilmegen. Oghan sonshalyqty sauattyng da qajeti shamaly jәne ol jayynda talay zangerler de, Marat Hasanov sekildi sosiolingvister de  týsindiruden jalyqpay keledi. Qazaqstan konstitusiyasynda tilge qatysty  7-bap qana bar:

1. Qazaqstan Respublikasyndaghy memlekettik til - qazaq tili.

2. Memlekettik úiymdarda jәne jergilikti ózin-ózi basqaru organdarynda orys tili resmy týrde qazaq tilimen teng qoldanylady.

3. Memleket Qazaqstan halqynyng tilderin ýirenu men damytu ýshin jaghday tughyzugha qamqorlyq jasaydy.

Osyndaghy 2-tarmaqta jazylghan «Memlekettik úiymdarda jәne jergilikti ózin-ózi basqaru organdarynda orys tili resmy týrde qazaq tilimen teng qoldanylady» degen sóilem orys tiline eshqanday resmy mәrtebe berip túrghan joq. «Resmy týrde... teng qoldanylady» degen tirkes bar bolghany «orys tilin biylik mekemeleri memlekettik tilmen birge teng qoldana alady» degendi bildiredi. Búl úghymnyng dәliregi:  «sol qoldanys kezinde orys tilinde memlekettik qoldanystaghy til qúzyry bolady» degendi anghartady. Al, eger ony bizding jurnalister taratqanday «resmy til» desek, onda orys tili de barlyq memlekettik organdar men mekemelerde qoldanylatyn ekinshi memlekettik til degen sóz. Kóptegen elderde «memlekettik til» úghymynyng ornyna «resmy til» termiyni sol sebepti qoldanylady, al bizding qazaq jurnalisteri mәrtebesiz tilge óz qoldarymen mәrtebe syilap jýrgenin ózderi de úqpaydy.

Bir qyzyghy, orystildi jurnalister eshqashan da orys tilin «ofisialinyy yazyk» dep atamaydy, óitkeni, olar onyng qanday mәni bar ekenin jaqsy biledi, al kózdi júmyp, orys tilin «resmi  til» atap jýrgen bizding jurnalisterimizding sauatsyzdyghyna kýlesing be,  jylaysyng ba? Sony baqylap otyrghan redaktorlardyng «sauattylyghyna» she?..

«Abay-aqparat»

0 pikir