Jeksenbi, 19 Mamyr 2024
3372 0 pikir 13 Qarasha, 2018 saghat 13:01

Týrkistan oblysyndaghy «Kentau transformator zauytynda» Japoniyanyng Kaydzen jýiesi keninen qoldanylady

Elbasy N.Nazarbaev Qazaqstandyqtardyng әl-auqatynyng ósui: tabys pen túrmys sapasyn arttyru atty Qazaqstan Halqyna arnaghan Joldauynda elektr energiyasynyng tarifteri halyqqa tiyimdi bolau qajettigin eskertti. Osy orayda, halyqty jaryqpen qamtamasyz etip otyrghan iri kәsiporyndardyng júmysy qarqyndy damyp keledi.

Mәselen, Týrkistan oblysyndaghy «Kentau transformator zauyty» aksionerlik qoghamy – Qazaqstandaghy tómengi jәne joghary kerneuli transformatorlar shygharatyn balamasy joq birden-bir kәsiporyn. Irgesi 1959 jyly qalanghan zauyt negizinen elektromehanikalyq jabdyqtar jasaydy. Qazaq­standaghy transformator shygharatyn biregey kәsiporyn jyldan-jylgha júmys tiyimdiligi men ýdemeligin arttyra týsude. Jana tehnikamen jaraqtandyrugha jәne jana ónim shygharugha zauyt basshylyghy әrdayym basymdyq beredi. Zauyt keshegi kýnning ólshemimen jýrudi býginde mýldem úmytqan. Jana kózqaras, adamdardyng ózgermekke, bilmekke degen ynta-jigerin anyq bayqaysyz.

«Kentau transformator zauyty» AQ basqarma tóraghasy Hayrulla Qojabaev oqyghan-toqyghany kóp, izdenimpaz jan ekenin alghash tanysqanda-aq bayqatty. Onyng óz júmysyna degen sýiispenshiligi, júmysshylarmen qarym-qatynasy, izettiligi men ashyqtyghy birden bayqalady. Ol ә degennen-aq bizding ne ýshin kelgenimizdi súrap bilgennen song alyp óndiris oshaghynyng tynys-tirshiligimen tanystyrudy bastap ketti. Múnda 1300 adam enbek etedi. Búdan tys dualidy oqytu tәjiriybesinde jýrgen Kentau poliytehnikalyq kolledjining 716 studenti, Q.A.Yasauy atyndaghy halyqaralyq qazaq-týrik uniyversiytetining 380 studenti, barlyghy jinalghanda búl jer han bazarynday qaynap jatyr.

Múnda elektr qozghaltqyshtar, generatorlar, transformatorlar shygharudyng myndaghan әdis-tәsilderi bar. Qay apparattyng bolmasa qúrylghynyn, oraghyshtar men tokarilyq stanoktardyn, dәnekerleushi, biriktirushi, týrli symdar men qoraptardy jasaytyn tehnologiyalardyng janyna barsanyz, mamandardyng kirpik qaqpay óz isterin múqiyat qadaghalap túrghanyn kóresiz.

Bir sehta orau stanoktary túr. Ondaghy jigitter óz isterining naghyz mamanyna ainalghan. Al, kelesi sehtaghy qúrylghylar týgeldey shetelderden aldyrylghan. Jana tehnologiyany mamandar tez mengerip alypty.

Shyn mәninde, zauyt býginde innovasiyalar lokomotiyvi, zamanauy talapqa say mehanikalandyrylghan alyp kәsiporyn. Ónim kólemin arttyru, transformatorlardyn, reaktorlardyn, generatorlardyng jana týrlerin iygeru qajettiligine oray jana sehtar salynghan. Sondyqtan da múnda enbek ónimdiligi joghary.

Kentau transformator zauytynyng ónimderi shetel naryghyna shyqqaly jarty ghasyrdan astam uaqyt ótken. Osy aralyqta zauyt ónimderi Reseyge, Ózbekstan, Tәjikstan, Týrikmenstan, Qyrghyzstan, Iran, Ázirbayjan, Belorussiya, Ukraina, Gruziya, Armeniya, Mongholiyagha shygharyldy. Dәl qazir Aughanstan memleketi

50 million dollardyng transformatoryna tapsyrys berip qoyghan. 5 jyl kóleminde olar osy ónimderdi týgel tasyp әketpek. Ózara kelisim boyynsha Aughanstan eli jyl sayyn 10 million dollardyng transformatoryn әketip túrady. Al, Resey naryghyna 1000 dana transformator shygharmaq. Kentau transformator zauyty osylay elimizdegi irgeli ónerkәsip oryndaryna da óz ónimderin saudalaydy.

Satyp alushylargha mýmkindiginshe jenildikter qarastyrady. Kentau transformator zauytynyng basty ereksheligi, ónimderin zamanauy qondyrghylar negizinde jasap shygharady. Zauyt Qazaqstan Respublikasy tarihynda túnghysh ret salmaghy 110 tonna, kerneui

110 kV, quaty 63000 kVA elektrli mashinalardyng seriyaly óndirisin jolgha qoydy. Demek, qazaqstandyq elektr energiyasy salasynyng jana dәuiri bastaldy. Osynday quaty tendessiz alyp qúrylghy shygharu Kentau transformator zauytynyng ýlken jenisi!

Is tetigin qashan da mamandar sheshedi

Bilikti mamandar bar jerde ónimdilik te joghary. Sondyqtan zauyt basshylyghy mamandar dayarlau jaghyna әrdayym basa kónil bóledi eken. Jogharyda biz uniyversiytet pen kolledjding studentteri osynda kelip, bilimderin úshtap jatqanyn aityp óttik. Olar bilimning 40 payyzyn teoriya jýzinde, 60 payyzyn óndiristik tәjiriybe arqyly alady. Sóz joq, qolmen ústap, kózben kórgen qay nәrse de úmytylmaydy әri bolashaq mamannyng biliktiligin, este saqtau qabiletin jogharylatady. Zauyt basshylyghy ozat oqityn 50 studentke 30 myng tengeden shәkirt- aqy taghayyndapty. Qazan aiynan bastap onyng mólsherin 40 myng tengege jetkizbek. Uniyversiytetting robototehnika jәne kompiuter grafikasy fakulitetine zamanauy zerthana satyp әperipti. Últtyq tehnologiyalyq damu agenttigimen kelise otyryp, studentterge 200 million tengedey grant bólingen. Zauyttyng arnayy bóldirgen qarjysyna 30 student Resey, Ukraina, Qytay elderindegi joghary oqu oryndarynda oqyp jatyr. Zauytta sheberlik sabaqtary jii ótip túrady. Mamandardyng biliktilikterin arttyru maqsatynda olardy shetelderdegi konferensiyalargha jiberip túru da úmyt qalmaghan. Sonymen birge zauyt júmysshylary әr aptada keshki eki saghat arasynda aghylshyn tilin oqidy. Oghan 100 júmysshy qatysady. Oqu tegin.

Bolashaqta zauytta robottar júmys istey bastaydy. Búl orayda Japoniya memleketimen arnayy kelisimshart týzilgen. Japoniya demekshi, zauytta osy elding basqaru jýiesi engizilgenine biyl tórtinshi jyl. Múnda basshy ekenmin dep oryndyq arqalyghyna sýienip, qalghyp-mýlgip otyra almaysyz. Júmysshylardyng barlyghyna tóragha esigi aiqara ashyq. Tipti, múnda júmysshy tóraghagha tapsyrma bere alady eken. «Júmysshylar tóraghagha emes, kerisinshe tóragha júmysshylargha qyzmet kórsetui tiyis. Mine, sonda ghana ortada naghyz týsinushilik qalyptasady» dedi bizge Hayrulla Baydildaúly.

Zauytta Japoniyanyng Kaydzen jýiesi keninen qoldanylady. Tóragha osy jýieni mengeru ýshin Japoniyagha baryp, arnayy oqyp kelgenin aityp berdi. Kaydzen degenning ózi qazaqshalaghanda ózgeris, jaqsylyq degen eki sózding qosymshasynan shyqqan. Demek, jaqsylyqqa ózger dep otyr ghoy. Birinshi ózing ózgeruge tiyissin. Sosyn otbasyng jaqsylyqqa beyimdele bastaydy. Osy ónegeli isindi újymgha kórsetesin. Újym kópke tanytady. Demek, búl qoghamnyng ózgeruine әkeletin altyn arqau.

Zauyt ishin aralap kelgennen keyin biz Hayrulla Baydildaúlynan ekonomikalyq kórsetkishter jayynda súradyq. Zauytta aiyna 2 milliard 200 million tengening ónimi óndiriledi eken. Onyng kólemin aldaghy jyldan bastap 3 milliard tengege kóteru josparlanypty.

Múnda transformatordyng 400-den astam týri shygharylady. Songhy 4 jylda jospar ýnemi 35-40 payyzgha asyra oryndalyp keledi eken. Kәsiporyn energetika salasynda týrli qosalqy bólshekter de shygharady. Sonyng ishinde orta jәne joghary kerneuli qúrylghylar jasaydy. Zauyt jylyna 20000 dana transformator shygharugha qauqarly. Jylyna 25-27 milliard tengening ónimin óndire alady. Al, jergilikti budjetke byltyr 1,5 milliard tenge salyq tólepti. Biyl odan kóp bolmasa, kemimeydi deydi zauyt basshylary.

Zauyttaghy júmysshylardyng 60 payyzy – 30 jasqa deyingiler. 20 payyzy – 40 jastaghylar. Osynyng ózinen zauytta jalyndy jastar qalyptasyp kele jatqanyn angharasyz. Olardyng enbekke, ertenine degen senimderi basym. Al, senim bar jerde serpilis bar, tabys bar. Osyny biletin zauyt basshylary jastardy jana kәsipke bauluda sony izdenisterge, betbúrystargha batyl qadamdar jasauda.

Taghy bir aita keterligi, zauyt basshylary júmys auqymy men shetel naryghyna shyghudyng danghyl jolyn keneyte týsudi jiti oilastyrghan. Osy maqsatta Oral, Shymkent, Petropavl qalalarynda zauyttyng enshiles bólimderi salynyp jatyr. Kentauda jasalghan transformatordyng týrli bólshekteri atalghan qalalardaghy kәsiporyndarda qúrastyrylady. Odan әri tapsyrys berushilerge jóneltiledi.

Import almastyru sayasaty jaghynan ýlken bәsekelestikke qol jetkizgen zauyttyng ilkimdi qadamdary sýisindirmey qoymaydy. Otandyq ónimning shetelderde ýlken súranystargha ie boluy biz ýshin qashan da quanysh әri maqtanysh. Osy túrghyda Kentau transformator zauytynyng erteni býgingiden de jarqyn ekenine eshkim dau tudyra almasa kerek.

Mine, Kentauda elimizdegi biregey әri balamasy joq osynday quatty zauyt bar. Onda Otanyn, tughan jerin sýigen, erteninen ýlken ýmit kýtetin enbekkerler bar.

Sabyrbek Oljabay

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2154
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2560
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2412
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1663