Biz osy qazaqpyz ba? Bizding ana tilimiz qazaq tili me? Bizding tilimiz qazaq tili bolsa, memlekettik til qazaq tili bolsa, nesine onda ónkey qazaq halqy, qazaq últy ornalasqan el ishine oryssha jarnamalar ilemiz? Nege biz óz tilimizdi ylghy orys tilimen ýnemi janshyp túnshyqtyryp otyramyz? Álde kóringen qara domalaq qazaq senderding kózderine shiyki orys bolyp kórine me?

Jyloyda ónkey orys jarnamalaryna jol joq! Egerde, "orys tilin damytamyn, onsyz maghan ómir joq, orys tili mәngi jasasyn, orys tilin barynsha qorghaymyn әri saqtaymyn" deytindering bolsa, onda onday is-әreketterindi Reseyge baryp qalaghandarynsha jasandar! Bizding Jyloyda orys tili ýstemdik qúra almaydy! Biz orys tilinde ilinetin jarnamalargha týbegeyli qarsymyz! Biz óz ana tilimizding ayaq asty janshyluyna eshuaqytta mýmkindik te, jol da bermeymiz!

Jyloy audanynda 80 mynday halyq bar dep eseptesek, onyng 99, 99 payyzy qazaqtar! Qazaq arasynda orys tilining qamyn oilaghan namyssyzdargha "óz tildering taqiyalaryna tar keldi me, әlde orystyng uyzyna әbden jaryghansyndar ma" demekpiz!

Bizding Jyloyda til qorghau júmysy aqsap túr. Bizde qazaq tilin kózge ilmeytin jarnamalardy baqylau úiymy bar ma? Bolsa olardyng atqaratyn qyzmetteri qanday? Qorshaghan ortada óz tilimizding damuyna óz qolymyzben bóget qoyyp kele jatqan sorly halyqpyz, ony moyyndauymyz kerek!

Qúlsary ishinde oryssha jarnamalar bastan asyp jyghylady. Múnday oryssha jarnamalar eshkimdi alandatpaytyn sekildi. Kez-kelgen jarnama bolsyn, keste bolsyn, t.s.s nәrseler ilinu ýshin zanynda eng birinshi ýlken әrippen qazaqshasy jazylu kerek! Sosyn baryp astyna orysshasy jazylady. Keyin qajettilikke qaray ózge tilderde jazylady. Eger osy zandylyqty búzghandar bolsa, birinshi eskertip alyp, sonynan eskertpege qúlaq aspaghan jaghdayda prokuraturagha shaghymdanyp, әkimshilik jazagha tarttyru kerek! Al bizde búnyng biri de oryndalyp kórmegen. Búl mәselede prokuraturagha týsken shaghymdar joq dep úyalmay aita alamyn.

Árkim óz ózimen bolsa, onda bizding tildi kim damytady? Bizding tilding taghdyryn kim oilaydy, kim qorghaydy? Qazaq elinde qazaq tili jetim balanyng kýiin keshpeu kerek! Qazaq tilining dengeyi, dәrejesi men mәrtebesi biyik boluy kerek! Til mәselesi, til kýresi bәrimizge ortaq! Qadirli óz ana tilimizdi aq jaulyqty anamyzdy qúrmettegendey qúrmetteyik! Talay ghasyrlardan, nebir soqpaqtardan sýrinbey ótip kele jatqan jaly biyik qayran tilim mәngi jasaydy jәne úrpaqtan úrpaqqa jalghasa beredi. Qazaq tilin baryn salghan orys derjavasy da kese almaghan. Eger kimde-kim mening tilimning dәrjesin týsirip bolmasa kemsitetin bolsa, onday orysqúl antiqazaqtarmen әngime bólek!

Túrar Shapqara

Abai.kz