Til mәselesin 33 jylgha sozbayyq
Qazaq halqyna,
Qazaqstan Respublikasynyng preziydenti N.Nazarbaevqa,
Qazaqstan Respublikasynyng premier-ministri K.Mәsimovke,
Qazaqstan Parlamenti senatynyng tóraghasy Q.Toqaevqa,
Qazaqstan Parlamenti mәjilisining tóraghasy O.Múhamedjanovqa,
Parlament deputattaryna
QOGhAMDYQ ÚIYMDAR MEN PARTIYaLARDYN ÝNDEUI
Biz Almaty qalasyndaghy qoghamdyq úiymdar, sayasy partiyalar men jastar úiymdary Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimeti әzirlegen "Tilderdi qoldanu men damytudyng 2011-20 jyldargha arnalghan memlekettik baghdarlamasy" jobasyna qatysty tómendegishe mәlimdeme joldaymyz
Qazaq halqyna,
Qazaqstan Respublikasynyng preziydenti N.Nazarbaevqa,
Qazaqstan Respublikasynyng premier-ministri K.Mәsimovke,
Qazaqstan Parlamenti senatynyng tóraghasy Q.Toqaevqa,
Qazaqstan Parlamenti mәjilisining tóraghasy O.Múhamedjanovqa,
Parlament deputattaryna
QOGhAMDYQ ÚIYMDAR MEN PARTIYaLARDYN ÝNDEUI
Biz Almaty qalasyndaghy qoghamdyq úiymdar, sayasy partiyalar men jastar úiymdary Qazaqstan Respublikasynyng Ýkimeti әzirlegen "Tilderdi qoldanu men damytudyng 2011-20 jyldargha arnalghan memlekettik baghdarlamasy" jobasyna qatysty tómendegishe mәlimdeme joldaymyz
Ana tilimiz - últymyzdyng jany, mәdeniyetimizding negizi jәne elding ruhany qúndylyghy. Osy orayda, QR Konstitusiyasynda "Qazaqstan Respublikasyndaghy memlekettik til - qazaq tili", "Qazaqstannyng bolashaghy - qazaq tilinde" degen úran bolyp túrsa da, býginde qazaq tili shyn mәninde Memlekettik til bola almady jәne respublika halqyn biriktiretin negizgi kýshke ainalmady. Memlekettik Ana tilimizding býgingi ahualy mýshkil. Qazaqstannyng tәuelsizdik alghanyna 20 jylgha ayaq basty, Til turaly zannyng qabyldanghanyna, mine, tabany kýrektey 22 jyl tolyp otyr. Sodan beri últ ziyalylary, ataqty jazushylar, ghalymdar men til janashyrlary talay mәrte búl manyzdy mәselelerdi kóterdi. Biraq Qazaqstanda memlekettik tildi engizu jәne damytu, is jýrgizu osy uaqyt ishinde óz sheshimin tapqan joq.
Memlekettik tildi ýsh tilding biri etu - búl qazaq tilin әlsiretu jәne orys tilin memlekettik til retinde zandastyrugha baghyttalghan ýkimetting qiytúrqy sayasaty dep bilemiz.
Atap aitatyn bolsaq, respublikanyng ministrlikterinde, memlekettik organdarynda, departament jәne basqarmalarynda memlekettik qyzmetkerler formaldy týrde ghana oqytylady. Onyng dәleli, ýkimet jiyndarynyng bәri orys tilinde ótedi. Áli kýnge deyin Senat, Mәjilis deputattary Zang jobalaryn orys tilinde dayyndap, qazaq tiline audaryp otyr. Sonday-aq joghary oqu oryndaryndaghy studentterding jartysynan kóbisine bilim orys tilinde beriledi. Al orys mektepterindegi oqushylardyng memlekettik tildi mengeru sapasy óte tómen. Nәtiyjesinde 9 jyl boyy mektepte dәris alghan orys jәne ózge últ balalarynyng qazaq tilinde aty-jónin aita almauy - búl Bilim jәne ghylym ministrligining salghyrttyghy, Mәdeniyet ministrligi Tilderdi damytu komiytetining dәrmensizdigi.
Qoghamdyq úiymdar, qozghalystar, partiyalar QR Mәdeniyet ministrligi úsynghan "Tilderdi qoldanu men damytudyng 2011-20 jyldargha arnalghan memlekettik baghdarlamasy" jobasyn 10 jyldyng ornyna 2-3 jylmen shekteudi úsynady. Memlekettik tilding taghdyryna alandaghan qoghamdyq úiymdar, til janashyrlary men últ ziyalylary memlekettik tilding mәrtebesin saraptay kele, biylik basyndaghylargha mynanday talaptar qoyady :
1. Biz Ýkimet, Mәdeniyet ministrligining Til komiyteti jәne oblys, qala әkimderi "Tilderdi qoldanu men damytudyng 2001-10 jyldargha arnalghan baghdarlamasynyn" oryndalghan-oryndalmaghany, 10 jylda jýrgizilmek sharalargha budjetten qansha qarjy bólingeni jәne onyn qalay iygerilgeni, al iygerilmegeni ýshin kimderding jauapkershilikke tartylghany jayynda júrtshylyqqa resmy esep beruin talap etemiz!
2. Biz "Tilderdi qoldanu men damytudyng 2011-2020 jyldargha arnalghan memlekettik baghdarlama" jobasyn talqylaugha qatysqan partiya, qoghamdyq úiymdar, ziyaly qauym - barsha til janashyrlary búl sózbúida jobany qabyldaugha bolmaytynyn mәlimdeymiz. Memlekettik tildi Konstitusiyamyzdyng talabyna say qúrmetteu negizinde ony qoldanu men damytudy qysqa merzimde - 3 jylda jýzege asyrugha bolatynyna kózimiz jetip, osy merzimdi ústanghan jana jospar jasaluy, asa manyzdy búl jalpyhalyqtyq iske tiljanashyrlary újymdarynyng ókilderi qatystyryluy qajet dep bilemiz!
Konstitusiyamyzda memlekettik mәrtebe berilgen til mәselesin retteudi 33 jylgha sozuymyz - óte soraqy jaghday. Múnday masqaralyq dýnie jýzinin eshbir elinde, eshbir memlekette bolghan emes.
Biz Astana qalasynyng qoghamdyq úiymdary men birlestikterinin, sayasy partiyalardyng Memlekettik tilge qamqorlyq jónindegi Ýndeuin tolyq quattaymyz!
Búl ýndeuge Respublikalyq "Memlekettik til" qoghamdyq qozghalysynyng tóraghasy, "Tәuelsizdikti qorghau" qozghalysynyng tóraghasy, Qazaqstannyng Halyq jazushysy Múhtar Shahanov, Jalpyúlttyq Sosial-demokratiyalyq "Azat" partiyasynyng teng tóraghalary Jarmahan Túyaqbay, Bolat Ábilev, Qazaqstan Kommunistik partiyasy ortalyq komiytetining birinshi hatshysy Ghaziz Aldamjarov, Halyqaralyq "Qazaq tili" qoghamynyng preziydenti akademiyk, professor Ómirzaq Aytbayúly, "Jas Alash" gazetining bas redaktory Rysbek Sәrsenbay, Respublikalyq "ALASh" tarihy zertteu ortalyghynyng preziydenti Hayrolla Ghabjalelov, "Tanym" pikirsayys klubynyng jetekshisi Kenebay Júmash, "Halyq dabyly" qoghamdyq birlestiginin tóraghasy, Kenesary Qaptaghaev, "Kýretamyr" qoghamdyq qorynyng preziydenti Aysúlu Qydyrbaeva, "Qazaqstan tarihshylar qauymdastyghynyn" tóraghasy tarih ghylymdarynyng doktory, professor Mәmbet Qoygeldi, "Qypshaqtanu ortalyghynyn" tóraghasy tarih ghylymdarynyng doktory, professor Bolat Kómekov, "Últ taghdyry" qoghamdyq birlestigining tóraghasy Dos Kóshim, "Jasa, Azattyq!" qoghamdyq birlestigining tóraghasy Jasaral Quanyshәliyn, "Bolathan Tayjan" qoghamdyq qorynyng tóraghasy Múhtar Tayjan, "Allajar-qoldau" qoghamdyq qorynyng tóraghasy Marat Bóteev, "Ál-Mashani" halyqaralyq qoghamdyq qorynyng tóraghasy, professor Shәmshiyden Ábdramanov, "Jas qazaq ýni" gazetining bas diyrektory-redaktorlar kenesining tóraghasy Qazybek Isa, Almaty qalasy "Qazaq tili" basqarmasynyng tóraghasy Ernest Tórehanov, Tirkelmegen "Algha" partiyasynyng tóraghasy Kozlov Vladimir Ivanovich, "Qazaqstan-Zaman" gazetining bas redaktory E.Ayghaliyúly, "Qazaqiya" gazetining redaktory Ómirzaq Aqjigit, "Aqsaray" muzikl teatrynyng kórkemdik jetekshisi Bolat Atabay, Ádilet" tariyh-aghartu qoghamy tóraghasy Beybit Qoyshybaev, "Memlekettik tilge qúrmet" birlestigining tórayymy, Ázirbayjan mәdeny ortalyghynyng tórayymy Asyly Osman, "Jebeu" RQB OAK diyrektory Rahym Ayypúly, "Újdan" qoghamdyq jas tilshiler klubynyng jetekshileri Erbol Azambek, Ghabbas Qabyshúly (jazushy), Qazaqstannyng jalpyúlttyq patriottyq qozghalysynyng atqarushy hatshysy Janbolat Mamay jәne basqa da barlyghy 39 qoghamdyq úiymdardyng ókilderi qol qoyghan.
