Jeksenbi, 28 Sәuir 2024
Alashorda 8098 12 pikir 26 Mausym, 2018 saghat 10:33

Reseylik әsireúltshyl tarihshylar dәleldey almaghan faktiler

1. Mәskeuding (Moskoviya) atauyn tek XVIII ghasyrda, 1721 jyly ghana I Petr Resey (Rossiya) dep ózgertken.

2. «Moqshy (Moksh, mokshane) taypasy ózderining ózenderin Moskva (Mәskeu, Mosqau, Maqsu ma eken?) dep ataghan, yaghni, «Las su» degen maghyna beredi. Álemde eshbir til Moskva sózine týsinik bere almaydy» dep tújyrady orys ghalymdary. Sóitedi de, «Moqshy tili ugoro-finn tiline jatady, al ol Oral әulettik tilder klassyna tiyesili. Moqshy tilinde Tatarstan, Búlghariya, Vengriya jerinde qoldanatyn az ghana subetnos bar» dep taghy da naqty dәlel keltiredi. Sibirge dendey enip, Edildi jaylaghan, Altyn Ordanyng negizgi avangard kýshi bolghan, Shynghys әuletine ayanbay qyzmet ete jýrip.., jútylyp ketken moqshy taypasy qazaqtyng týp tuysy, tel-tamyry emey kim bolady, sonda? «Moqshy» ma, «myng oqshy» ma, olardyng kim ekenin tek 1926 jyly ghana sanaq jýrgizgen kenes ýkimeti ashyp aita ala ma?!.
Sanaq barysynda tórt jarym mynnyng ýstinde ghana adam qaldy degen sol moqshydan dara talant - Vasiliy Shukshin tudy.

3. «Kremli - tatar sózi, beriktikke, nyghaigha birigu degendi bildiredi» deydi orys ghalymdary. Ol bizding "qúramaly" ma әlde "qormaly" degen sózden shyqqan ba?!.

4. Orta ghasyrda Europanyng barlyq kartograftary Europa shekarasynyng shegin Rusi shekarasymen irgeley syzghan. Al, Rusi degenimiz - qazirgi Ukraina territoriyasyna tiyesili aumaq. Moskoviya - ózine bodan finn júraghatymen qosa Orda qaramaghyndaghy úlys bolghan. Europa tarihshylary men júrty búl jerlerdi "Aziyagha tiyesili" dep shynayy baghalauda.

5. Moskoviya (Rossiya) Altyn Ordanyng zandy múrageri bolghan.., ózining suvereni әri qojayyny - Qyrym handyghyna 1700 jylgha deyin alym tólep túrdy. Moskoviya patshasy Qyrym elshisin Basúru tóbesinen (Poklonnaya gora) kýtip alyp, ózining atyna mingizetin de, atty jetektep Kremlige saltanatpen әkeletin. Sosyn elshini óz taghyna otyrghyzyp, ózi onyng aldynda tizerlep túratyn.

6. 1610 jyly Boris Godunovtyng (oryssha. Murza Gudun) túsynda Shynghys әuletining dinastiyalyq biylik qúruy toqtady da, odan keyin orda qyzmetine singen finning Qobyly әuletining úly Aleksey Koshk (Aleksey Mihaylovich) taqqa otyrdy. Taqqa otyru saltanatynda sherkeu dinbasylary oghan Romanov degen tek berip, Moskoviyany basqarugha Rimnen kelgen aqsýiek dep jariyalady.

Patsha aulasynda dәriger bolghan aghylshyn Semuieli Kollinz óz kýndeliginde «Aleksey patsha býrkitpen, tazymen angha shyghudy jaqsy kórdi. Onyng súnqarlaryn baghatyn ýsh jýzge tarta qúsbegisi boldy.., Sibirden eng úshqyr lashyn qústardy aldyrtatyn...» dep jazady.

7. II Ekaterina Úly Litovsk Kniyazdigin (qazirgi Belorusiya) tolyqtay jaulap alghannan son, 1795 jyly Moskoviya qúramyndaghy ugor-finn taypalaryn «Úly orys» (Velikoross) dep, al shynayy Rusi әuletine jatatyn (ukraindardy) últ ókilderin «Kishi orys» (Maloross) dep ataugha arnayy jarlyq shyghardy.

8. Eshkim de eshqashan da Bogdan Hmeliniskiy men Aleksey Romanov patsha Moskoviya men Ukrainany biriktiru maqsatynda ózara jasasty dep jýrgen "kelisimsharttyn" týpnúsqasyn esh jerden kezdestirgen de emes, kórgen de emes!

9. Dmitriy Donskoy Mamaydy jendi dep oidan shygharghan jasandy jyrdy tariyhqa ainaldyrghysy kelse de.., әli kýnge birde bir arheologiyalyq zertteuler Kulikov dalasynda bolghan shayqasty dәleldeytin naqty jәdigerdi birneshe ghasyr boyy izdese de, taba almay keledi.

10. Resey Federasiyasynyng territoriyasyndaghy Pskov, Novgorod, Smolensk oblystary Moskoviya-Orda biyligi 1462, 1478, 1654 jyldary basyp alghansha ejelgi Rusi iyeligine (Kiyev) tiyesili jerler bolatyn. Moskoviyanyng tarihy atauy ózgermey túrghanda basqa aimaqtarynda slavyan taypalary men últy eshqashan bolghan emes edi...

°°° ° °°°

Eskertu:

Derekter TMD tarihshylary qatysqan reseylik pikirtalas forumynda әsireúltshyl tarihshylar dәleldey almaghan faktilerden týzildi.

Qanat Eskendir 

Abai.kz 

12 pikir