Júma, 26 Sәuir 2024
Kórshining kólenkesi 12426 2 pikir 30 Sәuir, 2018 saghat 12:11

Azamattarymyz arasha súraydy. Ýkimet ýndemey otyra bere me?

Qytay Ýkimetining ondaghy az últtargha ashyq jasap jatqan sayasy qudalaulary jayly baspasózde jii aityla bastady. Ásirese, Shynjang ólkesindegi qazaqtardyng jergilikti biylik tarapynan týrli qysym kórip, qamaugha alynyp jatqany dәleldendi, býginde.

Qazaqstangha kelip-ketip jýrgenderding pasporttary jinalyp, zeynetke shyqqandar Qazaqstangha kelip azamattyq alatyn bolsa zeynetaqylary berilmeytin bolghan. Sonday-aq, Qazaqstannan yqtiyarhat alyp, әrtýrli salada enbek etip jýrgender Shynjandaghy jergilikti biyliktin  arnayy shaqyruymen Qytaygha ketkeni, onda «sayasiy-tәrbiye» lagerleri men týrmelerge qamalghany, Qytaygha barghandardyng ishinde Qazaqstangha qayta almay qalghandardyng kóp ekeni jayly derekter anyqtaldy.

Qytaydaghy qazaqtardyng jaghdayy tym auyrlap ketti, rasynda. Qytay ýkimeti qazaqty terrorist, ekstremisterding sapyna qosty. Qújattaryn tartyp alyp, Qazaqstangha kelip-ketken әr qazaqty týrmege japty. Ýiinde Qúran ústaghan, diny oqulyqty ústaghan, eski kitaptardy saqtaghandar saqshylardyng jetegine týsti. Jәbirin kórdi. Qazaq jazushylarynyng kitaptaryn oqyghandar oqu-tәrbiyeleu lagerlerine aidaldy. Sebepsiz tergelip, naqaq tayaq jedi. Tipti, molda-qojalardyng keybiri týrmede qaytys boldy degen aqpar da tarady. Qolynnan kelse shauyp al degen búl arandatushylyqty, әperbaqandyqty, әlimjettikti Shy tútqasyn ústap otyrghan Qytay biyligi kýni býginge deyin jasap keledi.

Shy shyrghalany. Álem júrty qazaqtyng jayyna alandauly

Shynjang biyligi men Shy tóragha salghan shyrghalang qazir Halyqaralyq aqparatty sharlap ketken. Sózimiz súiyq shyqpas ýshin solardyng birsypyrasyn mysalgha keltireyik, aldymen.

Ótken aptada Ómirhan Altynnan habar jetti. Almaniyadaghy qandasymyz ótken jyly dýniyejýzi qazaqtarynyng 5-qúryltayynda kezekten tys sóz alyp, Qytaydaghy qazaqtardyng qiyn jaghdayyn Elbasyna tikeley jetkizgen edi.

Europarlament

Europa parlamenti Qytay qazaqtarynyng jay-kýiin talqylaytyn boldy. 15-mamyr kýni. Barbara Lochvihler (Barbara lochbihler), búl kisi - Europalramentting adam qúqyqtary jónindegi komiytet basshysynyng orynbasary. Ómirhan Altynyng aryzyna qúlaq týrgen osy adam. Jauap jazghan da osy Barbara hanym. Tolyghyraq myna siltemeden oqy alasyzdar: http://abai.kz/post/69361

Almaniya ýkimeti

Almaniya ýkimeti de búl mәseleni juyq arada kýn tәrtibinde qaralmaq. Ómirhan Altyn Almaniya Bundestagynyng deputaty, adam qúqytary komiytetining mýshesi Margaret Baus Bause (Margerete Bause) hanymmen kezdesip, Qytaydyng qasqana jasap jatqan qysymy jayly, ondaghy qandastardyng Qytay biyligining assimilyasiyalau sayasatyna týsip jatqany jayly aityp bergen eken. http://abai.kz/post/69361

AQSh Memlekettik departamenti

AQSh Memlekettik departamenti Qytaydyng Shynjang jerindegi adam qúqyghy mәselesining nasharlauyna baylanysty, AQSh ýkimeti «2016 jylghy әlemdik Magritzy aktisin» paydalanyp, Qytaydyng lauazymdy túlghalarynan jauap súrauy mýmkin ekenin mәlimdedi. Búl turaly «Aziya Azattyq radiosy» (RFA) habarlady. Mine siltemesi: https://www.rfa.org/english/

Laura Stoun

AQSh Memlekettik departamentining ókili, memlekettik hatshynyng Shyghys Aziya jәne Tynyq múhity aimaghy isteri boyynsha kómekshisining orynbasary. Stounnyng sózinshe, adamdardy «sayasy ýiretu ortalyqtaryna» jappay toghytu ýrey tughyzady. Diplomat Qytay biyligin barynsha ashyq jәne óz isine esep beretin jýie qúrugha shaqyrdy.

«Biz Qytaydyng Shynjandaghy úighyrlar men basqa da músylmandardyng zandy qúqyqtaryn shekteuge kýsh salyp jatqanyna alandaymyz. Biz búl mәseleni Qytay ýkimeti aldynda kóterip, olardy óz azamattaryn ústauda zandy prosester jýrgizuge shaqyra beremiz», dedi Stoun. Búl jayly «Associated press» jazdy. Mine siltemesi:  https://www.apnews.com/13ee0b95c05249a8be7c0467bf413b6e

«Abai.kz» aqparattyq portaly Qytay qysymyna úshyrap, qamau kórgen qazaqtardyng jaghdayy jayly ýzbey jazyp keledi. Áke-sheshe, bauyr-tuystary shekaranyng arghy betinde qalghan aghayyn arasha súrap habarlasyp ta jatyr. Ásirese, songhy uaqytta olardyng qatary kóbeyip keledi. Sonyng ishinde esterinizge sala keteyik:

M.H.Dulaty atyndaghy Taraz memlekettik uniyversiytetin 10 studenti qysqy demalys kezinde Qytaygha baryp, sodan qaytpay qalghan. Ol 10 qazaq balasynyng esim-soyy myna tizimde:  http://abai.kz/post/69023

Onan son, Almaty, Astana, Qaraghandy, Qyzylorda, Atyrau, Óskemen, Týrkistan, Jambyl oblysy, Soltýstik Qazaqstan oblysy, Shyghys Qazaqstan oblysy, Pavlodar oblysy, Ontýstik Qazaqstan oblysyndaghy 20 JOO studentteri men 1 mektep oqushysyning tizimi týzildi. Úzyn-yrghasy 79 adam. Olardyng esim-soyy minekey: http://abai.kz/post/69361

«Abai.kz» aqparattyq portalyna ýlken ýmit artyp, dúghay-dúghay sәlemin joldap jatqan aghayyn azaymay túr. Solardyng birsypyrasyn býgin jariyalaghandy jón kórdik.

Jenisnúr Ayathanúly. Áyeli Gózalnúr Jenisqazy 2016 jyly Qytaygha ketken. Qaytyp oralmaghan. Qazaqstangha kelmegenine 1 jyl 8 ay bolghan. 2 ay búryn jetken habar: «sayasi-ýirenu» lagerinde ekenin aitady. Qazaqstanda 2 balasy qaldy.

;feature=youtu.be

Imanәli Batyl. 1990 jyly qarashanyng 8-kýni QHR, ShÚAR, Qúlja audany, Qaratóbel qystaghynda tughan.

Qazaqstangha  2011 jyly mamyr aiynda kelgen. Sodan beri Qazaqstanda túryp jatyr. Qytayda eshbir tuysy joq. 2011 jyly ózi jәne 3 aghasy kóship kelgen. 3 aghasy QR Azamattyghyn alghan. Áke-sheshesi Qytayda qaytys bolypty.

2015 jyly túraqty tirkeuge túryp, Yqtiyarhat alghan. Yqtiyarhat – 2011 jyldyng 2-tamyzynda berilgen. Jaramdylyq merzimi – 2019 jyldyng 16-mausymy ayaqtalady.

2016 jyldyng 7-kókeginde Oralman kuәligin alypty. Onyng jaramdylyq merzimi 2017 jyldyng 7 kókeginde ayaqtalghan.

Túraqty tirkeui Astana qalasynda. Jaldamaly pәterde túrady. Otbasyn qúrghan. 1 qyzy bar. Qyzy 2 jasqa tolmaghan. Áyeli Qazaqstan Respublikasynyng azamatshasy. http://abai.kz/post/69239

Sayagýl Núrbolatqyzy. 2000 jyly nauryzdyng 2-kýni QHR, ShÚAR, Qúlja qalasynyng Naymýnshang auylynda tughan. 2017 jyly Qazaqstan azamattyghyn alghan. Ákesi Qytayda qamaugha alynghan.

;t=150s

Mәken Jәmiylә. 2013 jyly Qazaqstan azamattyghyn alghan. 2 úly bar. Kýieui Ospanghaly Toqtar 2016 jyly Qytaydan shaqyrtu kelip, sol jaqqa ketken. Sol ketkennen әli kýnge oralmaghan. 2017 jyldyng 3-mausymynda polisiya tútqyndaghan.

;t=2s

Aykamal Rәshiybekqyzy. Almaty oblysy Sarqan audanynda túrady. Kýieui Baqytәli Kerimbekúly Qytay ýkimetining shaqyrtuymen ketkeli 1 jyl 3 ay bolghan. Alghashqy 2-3 aida hat-habar alysyp túrghan. Keyin baylanys mýlde ýzilgen. 2 balasy bar.

;t=5s

Marfugha Ádilbekqyzy. Qazaqstan azamaty. Almaty oblysy, Panfilov audany, Sholaqay auylynda túrady. 3 balasy bar. Olar da QR Azamaty. Kýieui Múqamedjappar Qytayda. Ol jaqta túratyn jeri joq.

;t=3s

Núripa Serikqanqyzy. 2014 jyldan beri Qazaqstanda oqyp jatyr. 3-kurs studenti. QHR Azamaty. Ata-anasy 2015 jyly QR ShQO, Ýrjar audany, Besterek auylyna kóship kelgen. 6 aghayyndy. 1 әpkesi Qytayda qalghan. Ata-anasy men qalghan bauyrlary QR Azamaty. Ákesi Shәripqanúly Serdikqan 2017 jyldyng 1-qarashasynda Qytaydaghy qyzyna barady. Shekaradan ótisimen Qytay polisiyasy pasportyn alyp qoyghan. 10 kýnnen song tergeu bastalady.

Týiin. Búl arasha súraghan aghayynnyng az bóligi. Aldaghy uaqytta da «Abai.kz» aqparattyq portaly Qytay sayasatynyng týrli qysymyna úshyraghan qazaqtardyng jaghdayyn jipke tizgendey jariyalap otyratyn bolady.

Núrgeldi Ábdighaniyúly

Abai.kz

2 pikir