Qazaqstan Europa men Aziya, jalpy Batys pen Shyghystyng arasyn jalghastyratyn altyn kópir bolu ýshin, eng aldymen Euraziya kenistiginde qazaq últ retinde ózining RUHANY jәne MATERIALDYQ qúndylyqtaryn kózding qarashyghynday saqtap qana qoymay, ony ondy-soldy aty-jóni joq shashpay, jan-jaqty zaman, uaqyt talabyna say paydalana bilui kerek. Mine, últtyq iydeya men iydeologiyanyng negizi sonda jatyr. Búl alysty-jaqyndy shetelge ózge emes, tikeley olardyng ózderimen jariyaly da ashyq týrde baylanysqa shyqqanda ghana oryndalatyn qadir-qasiyetter. Endeshe, bizge qay memleketpen baylanyspayyq, aragha deldal salmaytynday, esh­kimge jaltandamaytynday dәreje­degi ekonomikalyq-mәdeni, sayasiy-qoghamdyq tәuelsizdigi men egemen­digi tolyqqandy qalyptas­qan memleket bolugha tiyispiz.

Qazaqstan Europa men Aziya, jalpy Batys pen Shyghystyng arasyn jalghastyratyn altyn kópir bolu ýshin, eng aldymen Euraziya kenistiginde qazaq últ retinde ózining RUHANY jәne MATERIALDYQ qúndylyqtaryn kózding qarashyghynday saqtap qana qoymay, ony ondy-soldy aty-jóni joq shashpay, jan-jaqty zaman, uaqyt talabyna say paydalana bilui kerek. Mine, últtyq iydeya men iydeologiyanyng negizi sonda jatyr. Búl alysty-jaqyndy shetelge ózge emes, tikeley olardyng ózderimen jariyaly da ashyq týrde baylanysqa shyqqanda ghana oryndalatyn qadir-qasiyetter. Endeshe, bizge qay memleketpen baylanyspayyq, aragha deldal salmaytynday, esh­kimge jaltandamaytynday dәreje­degi ekonomikalyq-mәdeni, sayasiy-qoghamdyq tәuelsizdigi men egemen­digi tolyqqandy qalyptas­qan memleket bolugha tiyispiz.

Áriyne, Euraziya kenistiginde ózindik otau tigip shyqqan QAZAQ MEMLEKETTILIGINE qarsy túrushylardy bylay qoyghanda, ony últ retinde joyyp jibergisi keletinder de az emes. Biraq olardyng qazaqqa qarsy kýresi zaman, uaqyt talabyna say su asty aghystarynday әrtýrli qiytúrqy is-әreketter jәne qúbylystar men qúndylyqtar arqyly jýrgizilude. Onyng birden-bir kórinisi - qazirgi әlemdi ekonomikalyq-mәdeni, әleumettik-túrmystyq, qoghamdyq-sayasy is-әreketer arqyly ghalamdastyru terisin jamylyp kele jatqan jayynqúlyq naryqtyq qatynastardyng adamzatty bir qalypqa týsiruge tyrysuy. Jalpy, ghalamdastyru degen úghym-týsinik últty joqqa shygharyp, jalpyhalyqtyq, jalpyeldik, yaghni, bir ortalyqqa baghynghan әlemdik ekonomikalyq-sayasi, qoghamdyq-iydeologiyalyq balans­taghy qarjylyq-internettik jýie qalyptastyrghysy keledi. Yaghny búl Turgenevting «Otsy y deti» shygharmasyndaghy Bazarov tilimen aitqanda, «vse ludy doljny so vremenem stati mejdu soboy shoji, kak berezy v roshe» degen prinsiptegi, últty jútyp qoyatyn qúbylys. Áriyne, biz zaman aghymy әkele jatqan ghalamdastyrudan esh qashyp qútyla almaymyz. Oghan biz qarsy jýrmesek, ol bizge barynsha qarsy jýrip, jútyp qoyady. Sondyqtan da Qazaqstan memleket retinde ózining kindik últy qazaqtyng mentatiyletine tәn qúndylyqtar men qasiyetterdi joghaltpay, ghalamdastyrudy tik túryp qarsy aluy kerek. Áytpese, ghalamdastyru atty týsinik-tújyrymdy, maqsat-mýddeni, baghyt-baghdardy úsynushylar orys filosofy Konstantin Leontievtin: «Ony (yaghni, ghalamdastyru prinsiypin ústanushylar - A.Á) usilivait shodstvo stroya y byta; ony uskoryayt vse obshuy assimilyasii nravov... Sovremennaya politicheskaya boriba, okanchivaya po ocheredy odin za drugim vse plemennye voprosy, prigotovlyaet etim puti respublikanskomu kosmopolitizmu» degenindey jaghdaydaghy qoghamgha bizdi noqtalap engizuge tyrysyp-aq baghuda. Endeshe, әigili filosoftyng óz últyna jany ashyp: «Kakung je roli doljna igrati Rossiya v etoy tragediy yavnogo vserazrusheniya...», - dep tolghanghanynday, biz de Qazaqstannyng ghalamdastyru atty sayasiy-qoghamdyq qúrylymgha qalay enetinin ýlken-kishimiz bolyp oilanuymyz kerek-aq. Osy tústa mening esime ótken ghasyr basyndaghy qazaq últynyng tәuelsizdigi men egemendigi ýshin kýresken Mústafa Shoqaydyn: «Halqymyz jay әsheyingi adamdardyng jiyntyghy emes, ózine tәn mәdeniyeti bar qauym (últ degen sóz - A.Á.) ekenin, sonday-aq, qazirgi jýrip jatqan sayasy talas-tartystar tek «kýn astynan bir jaghra­fiya­lyq oryn» alu ýshin ghana emes, óz mәdeniyetin kýlli әlemge, sonyng ishinde Europagha da tanytu ekenin biluge tiyispiz. Bizding eng basty sayasy mindetimizding biri, mine, osynday», - degeni eriksiz esime týsedi. Osy bir qanatty qaghidagha, maqsat-múratqa, baghyt-baghdargha, iydeya men iydeologiyagha ainalatyn sózder dәl osy kezding ózinde de, bolashaqta da ózining qúndylyghyn mәn-maghynasyn joghaltpaytyn qasiyetten órgen tújyrym negizi. Oghan qasiyetti Qúrannyng 49-Hújrat sýresi, 13-ayatyndaghy «O, ludi! My sotvorily vas ot (pary) muja y jeny. Y sozdaly iz vas (semeynye) rody y (raznye) narody (últ dep týsininizder- A.Á.) , Chtoby vy mogly drug druga znati» (Porohova audarmasy - A.Á.) degendi qossaq, onda mәsele, tipti kýrdelene týsedi. Endeshe, biz ózimizding últ ekenimizdi Alla jaratty, tabighiy-tarihy qúbylys retinde qabyldap, ony bolashaqqa nyq ta úyalmay-qysylmay jetkizuge tiyispiz. Al ózin filosof sanaytyn Gharifolla Esim bolsa: «Eger biz «Qazaq últymyz» dep sóiler bolsaq, onda elimizde ómir sýrip jatqan basqa etnos ókilderi de «biz - últpyz» dep aitugha qúqyly. Sonda kópúltty memleket bolyp shygha kelemiz», - dep sәuegeylik tanytady da, әlemdik ainalymgha týsip ketken «últ» sózinen bizdi bas tartqyzdyrghysy keledi. Yaghny Gharifolla myrza ózine deyingi san ghasyrlar búryn ómir sýrgen әlem, sonyng ishinde nemis filosoftarynyn halyq - obekt (obiekt), últ - subekt (subiekt) degen qanatty qaghidagha ainalyp ketken pikir-tújyrymdaryn bilmeytin sekildi. Nemese bile túra qasaqana bilmeytindey pighyl tanytatyn tәrizdi. Tipti ózimizding Mústafa Shoqay: «Halyqty últ dengeyine kóteru, yaghni, jeri, suy, qazynasy, tili men dini bir bolghan halyq búqarasyn birlestirip, olardyng sanasyn birtútas sayasi, әleu­mettik, últtyq sanagha jetkizude úly tarihy mindetting manyzdy bir bóligi ziyalylardyng ýstine jýkteledi», - deydi emes pe? Endeshe, biz osynau joldan, últ sózin aitudan bas tartugha iytermelep otyrghan, ózin filosof sanaytyn Gharifolla Esimdi kim deymiz? Sol Mústafa Shoqay atamyz endi bir sózinde: «Ataqty alman filosoftary Kant pen Fihteler: Halyq birin-biri jәne ózin-ózi basqara almaytyn, basqalardyng basqaruynda ghana bolatyn tobyrlar. Últ - basqalargha tәueldi bolmaghan, ózining mekemele­rine (memlekette­rine dep qabyldanyz - A.Á.) ie jәne ózining birynghay mýddesi bar halyqtar jiyntyghy», - dese, nege bizge de osyghan jalpy úghym halyq emes, jalqy úghym últ retinde qol qoymasqa? Bizding týsinigimizde halyq, el, júrt jalpy esim de, últ - jalqy esim. Osy ekeuining arasyn ajyrata almay, kópti janylystyryp jýrgen Gharifolla Esim siyaqtylargha ne deymiz? Mústafa Shoqaysha aitqanda: «Qazir bәrimizding bir ghana ortaq maqsatymyz bar. Ol - Tәuelsiz últtyq memleket qúru». Mine, osy jolda tayly-túyaghymyz qalmay әrqaysysymyz óz ornymyzda últtyng bir mýshesi retinde qyzmet etuge tiyispiz. Bizge últtyq iydeya men iydeologiya sol ýshin kerek. Áytpese, keybir bizding betke ústar degen adamdarymyz últtyq iydeya turaly oilaryn jalpyhalyqtyq, jalpyadamzattyq, bayaghy kenestik kezendegindey kommunizm elesin qughan kommunist - kosmopoliyt­terding nasihattaghan ústanymdaryn betke ústaytyndyqtaryna eriksiz tanghalasyn. Olar naryq zamany jeke túlghalardyng qadir-qasiyetin qanshalyqty arttyrsa, sol jeke túlgha bir mýshesi bolyp sanalatyn últtyq qadir-qasiyetti de sonshalyqty algha shygharghanyn elep-eskermeytin siyaqty. Solardyng biri bolghanda biregeyi, Kenes Odaghynyng tuy jyghylmaghan sardarlarynyng biri - Oljas Sýleymenov. Ol ózining últ tiline degen kózqarasyn eshkimnen eshuaqytta da jasyrghan emes. Oghan jeke túlghalargha tәn jalpyhalyqtyq, jalpyazamattyq, óz sózimen aitqanda, «gharyshtyq sana» kerek. Onyn, yaghni, gharyshtyq sana-sezimning tek úly túlghalargha, yaghni, geniylerge ghana tәn ekenin ol kisi bilmeytin sekildi. Tútastay jalpyhalyq, jalpy­adamzat gharyshtyq sana-sezimge qol jetkize almaydy. Al jeke túlgha azamat retinde gharyshtyq sanagha qol jetkizui bek mýmkin. Ondaydyng jeke túlghalyghy, geniyligi sonda.

Oljas Sýleymenov demekshi, ol Ukrainada shyqqan bir kitabyna baylanysty bergen súhbatynda jurnalisting «Ukrainskaya vlasti vse maetsya v poiskah iydei, kotoraya mogla by obediniti narod. A u kazahskogo naroda esti nasionalinaya iydeya?» degen saualyna úzaq ýnsizdikten son: «Nasionalinaya iydeya? U kazahov? (Dolgo molchiyt). Problema v tom, chto vse ety poisky nasionalinoy iydey ocheni chasto zakanchivalisi obyknovennym nasionalizmom. Eto my viydeli, vidim i, vozmojno, eshe uvidim ne raz. Protivovesom nasionalinoy iydee v takih mnogonasionalinyh gosudarstvah, kak Rossiya y Kazahstan, doljen stati internasionalizm. Potomu chto inache mojno zabluditisya y zayty slishkom daleko, v tupiyk», - dep jauap beredi. Osynau jauapqa Qazaqstandaghy keybir ózin sayasatker sanaytyn Oljas Sýleymenovting pikirlesteri qanaghattanyp, onyng osy bir tújyrymdaryna qosylatyn shyghar-au. Biraq biz oghan qosyla almaymyz. Últtyq iydeya eshqanday da, eshkimdi túiyqqa tireytin qúbylys emes. Qayta ol últty ózderi qatarly últtarmen bәsekelestikke týsirip, órkeniyetti memleketterding qataryna qosylugha bastaytyn birden-bir jol. Ol últ tútastyghyn kýsheytip, zaman, uaqyt talabyna say ózgening jaqsysyn qabyldau arqyly, ony evolusiyalyq jolmen bәsekeles­tikke layyq damytyp, ghalamdastyru dәuirindegi ózining kýn astyndaghy ornyn eshkimnen, eshqanday últtan kem emes dәrejede aluyna yqpal etedi. Ony oryndaugha úiymdastyryp, bas-kóz bolatyn - memlekettik apparat, әmirshilik-әkimshilik jýie. Últtyq ziyaly olardyng keybireuleri qorqatynday biz kezindegi nasistik Germaniya men fashistik Italiya bolmaymyz, bola almaymyz da. Oghan eshqanday da Kerey-Jәnibek­ten bastalghan memlekettiligimiz ben últtyq qadir-qasiyettimizde sebep joq. Jәne mentaliytetimiz kóter­meydi. Ony uaqyt dәleldegen. Sodan son, últtyq iydeya qatyp, siresip qalghan úghym-týsinik emes. Ol uaqyt, zaman kórinisine әri talap-tilegine oray evolusiyalyq jolmen damyp otyratyn qadir-qasiyet. Eger memleketimizde әrtýrli últtyq memleketterding diasporalary túrsa, olardy biz eshuaqytta da syrt­qa teuip, qoldaryn qaghyp, kónilderin qaldyrghan emespiz. Qayta olar bizben birigip, últtyq iydeya men iydeologiya qalyptastyrugha kómektesui kerek. Óitkeni qazaq ziyalylarynyng últshyldyghy eshbireuge qysym, qoqan-loqy jasamaytyn, ýnemi ózin-ózi qorghaumen, qorghanyspen kele jatqan últshyldyq.

Últtyq iydeya. Últshyldyq. Últ­tyq memleket. Osy bir sóz-sóilem tirkesteri Gh.Esim, O.Sýleymenov qorqatyn sonshalyqty qúbyjyq pa? Áriyne, olay emes. Mәsele, olardyng mәn-maghynasyn, mazmún-mәtinin kim qalay týsinetininde jәne qabyldaytynynda. Únamasa, endeshe olardyng ózderining pighyl-niyetteri últtyq iydeya, últshyldyq, últtyq memleketke teris, oilary aram. Al últtyq iydeyany izdep, últshyl bolyp, últtyq memleket kózdeytinderding maqsat-múraty, talap-tilegi, baghyt-baghdary ózge últtargha qysym jasaytyn shoviy­niys­tik týsiniktegi is-әreketter emes. Mústafa Shoqay búl turaly: «Shovinizm» dep basqa últtardyng mýddeleri esebinen tar últshyldyqqa boy úrudy, basqa últtardyng ómirlik mýddelerin tek óz últynyng mýddesi ýshin qúrban etudi aitady. Shovinimzning boy kórsetui ýshin shovinizmmen aiyptalyp otyrghan últ ózi ómir sýrgen elde ýstem oryndy iyemdenui, memlekettik biylikti qolynda ústauy shart», - deydi. Qúdaygha shýkir, bizde әzirshe jabayy, túrpayy, birtogha últshyldyqtan bastap, ózgelerdi mýldem joqqa shygharatyn aqsýiektik shovinizm joq. Jalpy, tua bitti, túla boyy internasionalizmge toly qazaqtan onday kelensiz jaylardy kýtip, oghan kýdikpen qaraudyng ózi - kýnә. Oghan Qazaqstandy jaylaghan әrbir últ pen úlystar ókilderi - diasporalar kuә. Al olardyng oilaryna «qiqym» salyp, jaqsy maghynadaghy últtyq iydeya, últshyldyq, últtyq memleketting qadir-qasiyetin týsirgisi keletinder - qaraptan-qarap jýrip «qoryqqan birinshi silteydinin» kerin keltirip jýrgender. Onday pikirlerdi qalyptastyryp, elge taratyp jýrgender - ózderining batysshyldyqtyng balalyq auruymen auyrghandaryn bylay qoyghanda, kenestik kezindegidey kommunizm elesin qualap jýrgen jandar ekenin bilmeytinder jәne ózining tughan halqynyng «qaghynan» jeringender. Óz ana tilin bilmey, ózgening tilin de qaryq qyla almay jýrgen jandar. Solardyng qataryna Qanat Qabdyrahmanov degenning «Nasii sformiruit russkoyazychnye...» degen pikiri de jatady. Ol myrza til últ dilining (mentaliytetining dese de bolady. - A.Á.) basty kórsetkishi, tabighiy-tarihy bolmysynyng ishki-syrtqy sezim habarshysy ekenin bilmey, óz aituyna qaraghanda «altygha» oqyghanyna tanghalasyn. Sondyqtan til - últtyng bary, últtyq iydeyanyng basty negizi. Tilsiz últ bolmaydy. Tilin joghaltqandar - óz qaghynan jeringen marginaldar. Ózin jazushy sanaytyn osy bir avtordyng auyl turaly tújyrymy da atýsti, syn kótermeytin sózder men sóilemder. Auyl - mәdeniyetting songhy, túyaq seriptige keletin kórsetkishterining biri, qala - órkeniyetting sharyqtau shyny. Órkeniyet bastalghan jerde mәdeniyet sheginedi. Mәdeniyet - tabighiy-tarihi, kiyeli qúbylystar men qúndylyqtardan túratyn kategoriya, órkeniyet tarihiy-progrestik aqyl-oydyng jemisi. Qala sezimdi qatqyldandyryp, adam arasyndaghy qarym-qatynasty salqyndattyratyn, birqalypqa týsiretin «týrme» tәrizdes bolsa, auyl adamdy tabighatpen astastyryp, kónilin shetsiz de, sheksiz kenistik arqyly qiyalyn sharyqtatatyn әli tabighy bolmysy qaladaghyday búzyla qoymaghan qúbylys әri qúndylyq. Qanat siyaqty óz ana tilderin bilmey, ony teris kóretinder turaly Hasen Qojahmet «Sanadaghy san oilar» kitabynda: «Oljas Sýleymenov, Núrbolat Masanov siyaqty qazaqtardyng orysshyldyghy - ózderining erkin jýzuine qolayly orystildi ortanyng saqtaluyn qalaytyn jeke basty egoizm sebebinen. Al elimizde orysshyldyqtyng jalghasyp, qoghamnyng mynaday dýbәra kýiining sozyla berui qazaq últyna, Qazaqstan tәuelsizdigine qaterli ekenin olar óz egoizmining kólen­ke­sinen kóruge shamalary jeter emes», - deydi. Búlardyng eng qauiptiligi sonda, olar qazaq tilining erkin, tabighy damuyna barynsha kedergi bolyp qana qoymaydy, oghan ózgelerdi de ýndeydi, shaqyrady. Osy tústa mening esime Mústafa Shoqaydyng «Batys (orys dep te týsininizder - A.Á.) tәrbiyesin alghan ziyalylarymyzdyng ayanyshty jeri - ruhany jaqtan óz halqyna ógey bolyp qaluy edi. Batys tәrbiyesi kóptegen tuystarymyzdy halqymyzdyng jan-dýniyesine singen, últtyq tarihymyzdyng ón boyynda jatqan shyghys zerdesinen aiyrdy. Olar, yaghni, Batys tәrbiyesin alghan tuystarymyz basqa jaqtan jinaghan bilimderin óz halqynyng ómirimen «shyghys zerdesimen» birlestire almady. Biz, әriyne, búl arada «Shyghys ruhy» degenning ghylymi, filosofiyalyq maghynasyna toqtalyp jatpaymyz. Bizding býgingi kýresimiz ýshin osy «shyghys ruhy» «últtyq ruhymyz» boluyn jәne biz qyzmetin atqaryp, tileuin tilep jýrgen halqymyzdyng túlaboyyn osy shyghys ruhy kernep túrghanyn biluimiz jetkilikti» degeni taghy da týsip otyr. Bizdinshe, Oljas Sýleymenov, Qanat Qabdyrahmanov sekildilerge osydan artyq aitatyn sóz de joq. Óitkeni, KSRO ke­zindegi jalpy­adamzattyq jәne jalpyhalyqtyq kommunizm ele­sine ainalghan iydeya men iydeologiya últtyng barlyq qadir-qasiyetin joqqa shygharyp, Oljas Sýleymenov, Qanat Qabdyrahmanov siyaqtylardy tәrbiyelegen edi. Sol jolda júmys istegen búqaralyq aqparat qúraldary turaly әngime ózinshe bir tóbe bolary anyq.

Qazirgi adamnyng sana-sezimine әser etip jatqan ruhany jәne materialdyq qúndylyqtar ayasyndaghy qarama-qayshylyqtar tym kýrdelenip ketti. Materialdyq qúndylyqtardyng algha shyghyp, naryq qarym-qatynasyndaghy zansyzdyq, eshbir tәrtipke baghynbaytyn adamy aralas-qúralastyqtyng materialdyq qúndylyqtargha den aldyruy ruhany qúndylyqtardy ekinshi plangha ysyrdy. Últtyq iydeyanyng qalyptaspay, ash ishektey sozylyp, tek pikirler qayshylyghynyng negizi bolyp qaluynyng da syry sonda. Sonymen birge, mәsele әli de bolsa bir kezdegi sosialistik jýiening balalyq auruynan aryla qoymaghandardyng da onyng oryndaluyna kedergi bolyp jýrgendigin elep-eskersek, sonday-aq, bir kezdegi «halyqtar dostyghynyng laboratoriyasy» atanghan Qazaqstan halqynyng ala-qúlalyghy, qoldan jasalynghan qiytúrqy sayasattyng әrtýrli sebep-saldarlarymen kelip qalghan júrtshylyqtyng qazaqty kindik - memleket qúraushy últ retinde tolyqqandy moyyndamauynda bolyp otyr. Oghan qazirgi әlemdegi jýrip jatqan «órkeniyet pen mәdeniyetter soghysynyn» da yqpaly az tiyip otyrghan joq. Sondyqtan da, «biz kimbiz, qayda, nege bara jatyrmyz?» degen súraqqa jauap berip, sol joldaghy maqsat-múratymyzdy, baghyt-baghdarymyzdy, ústanymdarymyzdy anyqtap alugha birden-bir negiz bolatyn - ÚLTTYQ IYDEYa, ÚLTShYLDYQ, ÚLTTYQ MEMLEKET ekendigin tolyqqandy jәne jaqsy mәn-maghynada týsingende ghana ilgeri ketken el bola alamyz. Resey memleketin qazirgi dәrejege jetkizgen «Moskva - tretiy Riym», «Pravoslaviya, Samoderjaviya, Narodnosti», «Za veru sarya y otechestvo» degen úghym-týsinikter bolsa, bizdi de bolashaqta qa­lyptas­tyratyn úghym-týsinikter «ÚLTTYQ IYDEYa, ÚLTShYLDYQ, ÚLTTYQ MEMLEKET» degen sózder boluy kerek. Sonda ghana bizge R.IYsupov siyaqtylar: «....U nas (Qazaqstandy aityp otyr - A.Á.) ne odiyn, a selyh try naroda, toliko ony nazyvaytsya po drugomu - juzy. Pravda, vremya ot vremeny odin «narod» «podkusy­vaet» drugoy, chtoby osobenno ne vysovyvalsya, no nichego, my k etomu privykli. Poetomu nazvati nas edinym narodom kak-to yazyk ne povorachivaetsya. V itoge vmesto «narodnosti» pochemu-to vyhodit «juzovshina» demes edi. Áriyne, eger qazaqtyng «shópting basy jel túrmasa qimyldamaydy» degen qaghidasyna sensek, pәlening bәri ózimizden de bar. Ruymyzdy bilip qana qoymaymyz - rushyl bolamyz, jýzimizdi bilip qana qoymaymyz - jýzshil bolamyz. Sondyqtan da, bizge qaray R.ysupov siyaqtylar esh qysylmay tas laqtyrady. Biz jalpyhalyqtyq úghym-týsinikke ainalyp ketken «razdelyay y vlastvuy» degen qaghidany úmytyp ketkenbiz. Áytpese, әldebireulerding auzynan shyghyp, kópshilikke tarap ketken rudy, jýzdi bylay qoyghanda «batys qazaqtarynyng jalpy jinalysyn ótkizemiz» deuding ózi sol últ tútastyghyna ziyanyn tiygizetin birden-bir qynyr-qisyq is-әreket emes pe? Búl da oilanyp, tolghanatyn jaghday. Bizding ruyndy bil - rushyl bolma, jýzindi bil - jýzshil bolma deytinimiz sondyqtan.

Qazaqstan - Euraziyalyq kenistikte ornalasqan tәuelsiz de egemen memleket. Ol qazaqtyq-últtyq negizin qalaghan Kerey-Jәnibek kezinde-aq ózindik órke­niyet pen mәdeniyetti qalyp­tas­tyrghan memleket retinde alysty qaydam, on-solymyzdaghy Resey men Qytaygha tanymal bolatyn. Olar onyng ishki-syrtqy sayasatymen tanys bolyp qana qoymay, oghan ýnemi qoqan-loqy jasap, kileng qyryna alyp kelgen. Áli de solay, biraq, qazirgi sayasattary su asty aghystarynday qúpiyagha toly qúbylys. Sondyqtan da, últtyq iydeya, últshyldyq, últtyq memleket últty tútastyratyn (Qazaqstanda túratyn jalpy halyqty da - A.Á.) tetik qana bolyp qoymay, ony revolusiyalyq emes, evolusiyalyq jolmen ilgeri damytyp, jayynqúlyqty jútyp qoyatyn ghalamdastyru atty ajdahadan saqtap qalatyn kýsh te boluy tiyis. Múndaghy basty mindet - syrttan keletin RUHANY jәne MATERIALDYQ qúndylyqtardy saraptap-saralap, elep-ekshey alumen birge, ózimizdegi qansindi RUHANY jәne MATERIALDYQ qúndylyqtardy syrtqa shygharuda da ózindik keskin-kelbet, mazmún-mәn, sapalyq-sandyq qalyptardy arttyrmasaq, kemitpeuimiz kerek. Yaghny búl ishki-syrtqy sayasatta da, ekonomikalyq-mәdeniyettik, qoghamdyq tynys-tirshilikte de ózderimizdi ózgelermen ashyq bәsekelestikke týse alatyn memleket bolyp qalyptastyruymyz kerek degen sóz. Bir kezde Mústafa Shoqay: «Biz búryn patshalyq Resey, qazir Kenestik Resey dep atalghan zyndannyng temir torlaryn aralap jatyrmyz», - dese, endi biz «Shyn maghynasyndaghy ozyq elu memleketting qataryna qosylatyn el bolatyndyghymyzdy dәleldep qana qoymaymyz, sonymen birge, irgeli, úiymshyldyghy men birligi jarasqan últ bola alamyz» degen maqsat-múratpen, baghyt-baghdarmen, ústanymmen ghalamdastyru atty dәuirge kiretin memleket ekenimizdi ishki-syrtqy sayasatymyzben dәleldeuimiz kerek. Qazir odan basqa tandau joq. Bizge Alla patshalyq Reseydi kýiretip, KSRO-ny taratyp, endi irgeli el-júrt bolatyn mýmkindik berse, múnan keyin onday mýmkindikti bermeui bek mýmkin. Sondyqtan osynau Tәuelsizdik pen Egemendigimizdi qoldan shygharyp almaugha tiyispiz. «Ruynmen u ishpe, qazaq!».

«Jas Alash» gazeti