Elbasymyz N.Nazarbaevtyn tarihy qújatqa ainalghan «Bolashaqqa baghdar: ruhany janghyru» atty maqalasynda: «...Tughan jer – әrkimning shyr etip jerge týsken, bauyrynda enbektep, qaz basqan qasiyetti mekeni, talay jannyng ómir-baqy túratyn ólkesi. Ony qayda jýrse de jýregimiz әldiylep ótpeytin jan balasy bolmaydy» - dep tughan jerding qasiyetine erekshe toqtalady.

Árbir adamnyng taban tirer tughan jeri bolady. Tughan elge, jerge degen sýiispenshilik adamdy algha jetelep otyrady. Dana halqymyz: «Árkimning tughan jeri – Mysyr shahary» - dep beker aitpaghan ghoy.

Rasynda,  sonau el basyna kýn tughan zar zamanda ata-babalarymyz tughan jerding topyraghyn bir iyiskeu ýshin aishylyq jerden at arytyp kelgen. Áygili Beybarys babamyz  shette jýrip, tughan elin saghynghan shaghynda әrdayym tughan elden aldyrghan jusandy iyiskep, tughan jerge degen saghynyshyn basqan eken. Sondyqtan, әrbir azamat qayda jýrse de jýregining týbinde tughan jerge degen qúrmetin  saqtau kerek.

Tәuelsizdik jyldarynda elge oralghan qandastarymyzdyng atajúrtqa qayta oralyp, tughan jerge tu tigui elge, jerge degen zor mahabbattyng belgisi. Biz alystan ata júrtyn ansap kelgen aghayyndargha zor qúrmetpen qarauymyz kerek.

Biz tәuelsiz Otanymyz Qazaqstan degen elde baqytty ómir sýrip jatqan elmiz. Allanyng núryna bólengen baqytty halyqtardyng birimiz. Álemde tәuelsizdikke qol jetkizu ýshin  ghasyrlar boyy kýresip kele jatqan halyqtar bar. Solardyn  kópshiligi ýshin azattyq tany qol jetpes ýlken armangha ainalyp otyr. Árbir Qazaqstan azamaty elding iygiligine, birligine qyzmet  etip, tәuelsiz elding azamaty ekendigimizdi zor maqtan tútuymyz kerek. Birikken Últtar úiymynyng tórine shyghyp, Qauipsizdik Kenesine tóraghalyq etuimiz osy el azattyghynyng jemisi.

Qorshaghan ortasyna, ata-anasyna, tughan-tuysyna degen ystyq yqylas Otangha degen sýiispenshilikke úlassa, ol adamnyng ruhany dengeyining biyiktigi. Últymyzdyng әigili shesheni  Qazybek bi: «Altyn úyang – Otan qymbat... Tuyp ósken eling qymbat, kindik kesken jering qymbat», - dep tughan jerding qasiyetin erekshe baghalaghan.

Sondyqtan әrqaysymyz Otanmyzdy ardaq tútyp, onyng tarihyn jete biluimiz kerek. Jәne de jas úrpaqtyng boyyna el tarihyn, shejiresin siniru agha úrpaqtyng basty mindetterining biri bolyp tabylady.

Nesin jasyramyz, әli de bolsa aramyzda jeti atasyn bilmeytin egde adamdar bar. Shejire bilu rushyldyq emes, tektilik bolyp tabylady. «Jeti atasyn bilgen jeti rudyng qamyn jer», - dep ata-babalarymyz beker aitpaghan ghoy.

Bauyrjan Momyshúly: «Opasyzda - Otan joq» degen eken. Otanyn, salt-dәstýrin, últtyq qúndylyqtaryn tәrk etip, basqanyng jeteginde ketip jatqan jastarymyz da  kezdesedi. Bizding ortamyzgha ot tastap, birligimizding shyrqyn búzugha tyrysatyn syrt kýshter bar ekendigin úmytpaghanymyz jón. Qazaq dinge, tilge bólinbeu kerek. Búl bayaghydan kele jatqan «Bólip al da, biyley ber» degen shetten kelgen basqynshylardyn  tәsili. «Birindi qazaq biring dos,kórmeseng isting bәri bos»,- dep aitqan hakim Abaydyng danalyghyn  býkil qazaq tu etip ústaghany abzal.

Dinimiz Islam tughan jerdi, Otandy ardaqtaugha shaqyrady. Adamzattyng ardaqtysy Payghambarymyz (s.gh.s.): «Otandy sýy – imannan», - dep beker aitpaghan.

Tól dinimiz – Islam  bes nәrseni – Otandy, dinindi, ar-namysyndy, janyndy, dýniyendi kózding qarashyghynday saqtaugha shaqyrady.

Otangha, tughan   jerge degen qúrmet otbasynan bastau alady. Alla Elshisi (s.gh.s.) bir hadiysinde: «Basshy eline, otaghasy janúyasyna, malshy malyna jauapty. Árkim óz qaramaghyndaghylardan súraqqa tartylady», - dep ata-ananyng úrpaq aldyndaghy mindetin airyqsha aiqyndap aitqan.

Ókinishke oray, bizding ata-analar júmysbastylyqty syltau etip, bala tәrbiyesin uysynan shygharyp aldy.  Qazir nemeresine ertegi aitatyn әje, el shejiresin balasyna jattatyn ata neken sayaq kezdesedi.

Elbasymyz maqalasynda tughan jerge taghzym etu mәselesin óte oryndy qozghap otyr. Egemendigimizding arqasynda elimizde qanshama kәsipkerler, qaltaly azamattar payda boldy. Sol azamattar Alla bergen dәuletin el iygiligine júmsasa, núr ýstine núr bolar edi. Degenmende, kóp jaghdayda óremiz jetpey, qolgha kelgen mol qarjyny dalagha shashatyn jayymyz bar.

Tariyhqa barlap otyrsaq, Alla bergen dәuletin el iygiligine jaratyp, el jadynda mәngi qalghan túlghalarymyz barshylyq. Mysaly 1836 jyly Semey shaharynda óz qarjysymen meshit saldyrghan Tynybay Kәukenúlynyng esimin әli kýnge deyin  Semey halqy zor qúrmetpen  eske alady. Atymtay jomarttyn  saldyrghan meshiti eki ghasyrgha juyq el iygiligine júmys istep túr. Býginde Tynybay meshiti elimizdegi kóne ghibadathanalardyng biri bolyp sanalady. Sonymen qatar, Semey qalasynda HIH ghasyrdyng ortasynda músylman kópesteri saldyrghan birneshe meshit әli kýnge deyin jamaghattargha túraqty qyzmet kórsetip keledi.

Arghy bette ómir sýrgen Baspay baydyng jomarttyghy, elge degen qamqorlyghy júrt  arasynda osy uaqytqa deyin anyz bolyp aityluda.Ol kisi Emil ózenining ýstine kópir saldyrghan, talay múqtaj jandargha kómek qolyn úsynghan eken.

Meninshe ata-babalarymyz Payghambarymyz (s.gh.s.)-tyn:   «Adam ólgen song onyng ýsh amalynan basqasy toqtatylady. Olar jýrip túratyn sadaqasy (jol, mektep, meshit, kópir salu) paydaly bilim jәne ózine dúgha etetin saliqaly úrpaq» - degen úlaghatty hadiysin әrdayym ómirlik ústanymgha ainaldyrghan eken.

Tughan auylgha, jerge kómek kórsetu ýrdisi býginde qanatyn kenge jayyp keledi. Ásirese, búryn mektep bitirgen jastardyng ózderining 10, 20 jyldyq kezdesuleri kezinde tughan auyldaryna, bilim alghan mektepterine  materialdyq kómek úsynuy kónilge quanysh úyalatady. Aldaghy uaqyttarda osynday elge kómegi bar sharalar kóptep atqarylatynyna senimimiz mol.

Otandy qorghau әrbir azamattyng boryshy. Payghambarymyz bir hadiysinde: «Shekarany jәne Otandy qorghau ýshin bir kýn, bir týn kýzetu bir ay nәpil oraza ústap, týnde nәpil  namaz oqudan qayyrly» degen eken.

Tarihymyzgha kóz salsaq, osynday úlan ghayyr keng dala ata-babalarymyzdyn  asqan erligimen, qanymen jetken. Otan tarihyndaghy Abylay han, Han batyr  Qabanbay,  qanjyghaly Bógenbay, Rayymbek, Shynqoja, Boranbay syndy taghy basqa elge qorghan bolghan  alyp túlghalarymyzdyng esimin jas úrpaq ortasyna keninen nasihattau kerek. Búl shara otbasynda, mektepte, BAQ-tarda  keninen ýlken óris alsa. Ókinishke oray, elge túlgha bolghan, últ  azattyghy ýshin janyn pida etken danqty babalarymyzdyng esimi tek belgili mereytoylarda ghana aitylady. Nege qazaqtyng әigili qolbasshylary turaly kórkem kinolar týsirmeske? Búl taqyryptardyn  býginde biz ýshin tәrbiyelik mәni zor.

Tayauda júmys barysymen  qalamyzdaghy bir  ýlken memlekettik mekemege bardym. Mekeme ghimaratynyng dәlizine  qazaqtyng el qorghaghan býkil  batyrlarynyng suretin  ilip qoyypty. Qanday ghibratty is!

Ózim qasiyetti Shynghystauda dýniyege kelip, óstim. Qazaqtyng danalary dýniyege kelgen elding bir ereksheligi jasymyzdan Abaydyn, Shәkәrimning danalyghyn jәne ónirding tarihyn  jattap óstik. Ólke tarihyn bizge bastauysh synyptardan  bastap  sanamyzgha sinirdi. Hakim Abaydyng 100-ge  juyq ólenin jatsha oqityn balalardy audannyng kez-kelgen mektebinen kezdestiruge bolady. Búl degenimiz tәrbie jolyndaghy agha úrpaqtyng keyingi tolqyngha jasaghan  ghibratty  enbegi. Osynday ýrdis elimizding әrbir ónirinde qolgha alynsa degen úsynysymyz bar.

Elbasymyzdyn: «Tughan jerge degen sýiispenshilik Tughan elge – Qazaqstangha degen patriottyq sezimge úlasady» degen sózimen maqalamdy týiindey kele, barsha     otandastarymdy  egemendi elimizding jarqyn bolashaghy jolyna ayanbay enbek etuge shaqyramyn.

Alla Taghala sýiikti Otanymyz - Qazaqstan Elin jarqyn bolashaqqa bastap, әrdayym bereke-birlikting ordasy boluyn nәsip etsin. Elimiz aman, júrtymyz tynysh bolsyn! Ámiyn.

Maqsat  qajy Altybay,

QMDB-nyng Semey ónirindegi ókil imamy,

Semey qalasyndaghy qos múnaraly

ortalyq meshittin  bas imamy

Abai.kz