Senbi, 27 Sәuir 2024
Ádebiyet 5298 1 pikir 24 Aqpan, 2017 saghat 12:32

SAGhADAT ORDAShEVA. JYRTYS

Týsi onghan qyzghylt týsqaghazdyng kirsheng betinde battiyp kózge týsken bir japyraq qyzyl matadan bastalghan әngime eki әielding keshki qúrghaq otyrystaryna erekshe renk berip, Marvinning qonyzday úsaq konstruktoryna aldanghan balanyng da oiyn san saqqa jýgirtken.

- Anau ne? - dep bastady sabalaq itting sausyldaghan jýnindey ýlpildek shashy auzyna týsken sary qyz.  Ýy iyesi sýp sýiir siraqtay tyrnaqtaryn ýstelge tynqyldatqanyn qoya salyp, qabyrgha tóbesine ilingen qyzyl shýberekke az múz telmirdi.

- Shang basypty. Qap әi? Órmekshi de úya salyp ýlgeripti. Ol ma? Ol - Beket atanyng basynan kelgen jyrtys qoy. Baysyz basy bos qúrbysy yrqyldaghan, bәlkim myrsyldaghanday túrpayylau dybys shyghardy.

- Soghan syiynam de.

Baygha tiyip, eki úldy eki jyl qatarynan dóngeletken aqsha jýzi baqsha kelinshek, әr jerinen oy qyrtysty say qúlamasy anyq shalynatyn kózderin ýlkeytip, ernin týrtitti.

- Qoyshy, búl basqa tema. Bizding kózqarastarymyz kelmeydi ghoy. Davay, ne budem a?

- IYә, sol Tókendi aitayyq.

- Tókeng degen eng jaqsy tema.

- Tak, ol maghan ýilenbeytin siyaqty.

- Ýilenedi, tek qana aqshasy joq. Toy jasaghysy joq. Jalpy, bilesing ghoy, qazir jastar aqyldy, toy jasaghannan góri, pәter almaymyn ba dep, shaghyn bir basqosu jasay salady.

- Endi, men әke shesheme toy jasamandar dep qalay aitam.

- Nu, jasandar, biraq, Tókeng saghan qarap jasamay taghy túrmaydy ghoy. Úyat qoy oghan, namys. Bilmeymin, shyn aitsam. Qaytesin, kýtesing de.

- IYә... Túrmys qúryp, bala sýigim keledi, predstavlyaeshi.

- Qayt deysin? Jasyng otyzgha tayady. Qiyn әriyne.

- Sonymen, sol matagha tabynasyng da. Osy týsinbeymin, tabynu kerek bolsa, syiynu kerek bolsa, payghambar bar emes pe? Sender ne, әrkez tabynatyn bireudi tauyp ala beresinder?

- Nu, dorogaya, saghan múny týsindire almaymyn.

- Aytshy, matany nege ilip qoydyn?

- Múny, kózim alayyp aspangha qaraghanda, Beket atam esime týssin dep ilip qoydym, - dedi tyrighan kelinshek aqsha betindegi býkil әjimdi mandayyna jiyrylyp.

- Beketti esine alyp... O, toba, Allahty esine al.

- Bet auzyn bes batpan shýberekpen oraghan ana podrugannyng әngimesin aitpashy maghan.

- Nu, endi seniki dúrys pa, Beketti esime alam dep.

- Sol podrugang Arabiyadan alghan ghoy ilimin. Aytpaqshy, tipti Arabiyagha baryp keldi.

- IYә, baryp keldi. Bilesing be, arabtar azghyndap, ruhany azyp ketken deydi. Namazdy otyrdym, dәretke bardym, shay ishtim degen siyaqty daghdymen oqidy deydi.

- Sonyng maghan uaghyzyn aityp jatsyng au. Ei, payghambar aitqan: "din Arabiyadan bastalyp, Arabiyada bitedi" dep.

- Mәәә, shyn ba ne? Bilmegen ekem.

- Ózderi izvrashensy. Nesin aitasyn?

- Seniki dúrys bolsa, payghambargha nege jalbarynbaysyn? Payghambardyng dәrejesi myng artyq qoy. Aqsha jýzi baqsha kelinshek, soydighan tyrnaqtarymen iyegin jasqap, tereng kýrsinip aldy. Úipa túipa búira shashyn silkip qalyp, aldyndaghy tәtti bәlishten tistedi.

- Men Beket atanyng basyna bararda, irgemizde jatqan Eset atanyng basyna soqpasam, soqpaghan bolsam, ýsh saghat qaladan jyraqta jatqan Abat Baytaq ata men Dosjan atanyng basyna barmasam, oblys irgesinde jatqan Uays Qaraniyding basyna týnemesem Manghystau barghanym bekershilik bolady.

- Nu y nu? Kýlkiden syqylyqtap rahattanghan qúrbysy jatyp qaldy. - Qatyrasyn. Al, bar bәrine, sosyn ne shyghady?

- Mýiiz shyghady. Sen, mysaly, aitalyq, Abay atandy bilesing ghoy. Abaydy jaqsy demey, Abaydy jattamay qalay sen Rumi, ne bolmasa Omar Hayyam jaqsy dep eldi sendiresin? Álemde, әldekimdi tanystyrghanda "búl qazaqtyng Abayy" degen teneulerdi estigen shygharsyn. Sol siyaqty, ómirinde jaqsy adamdy keziktirip, onyng jaqsylyghyn әspettep, oghan qúdaydan dúgha tilep, onyng mәrtebesin asyrmayynsha, senen myng shaqyrym jerde jatqan payghambar qabirining qadirin qaydan bilesin? Qazaqtar, qyzyq, Mekke barugha asyghady. Payghambardyng basyna barugha asyghady. Týrkistandaghy Yassauy babamyzgha baru ýshin Arystan babtyng basyna soghu kerektigin bilmeydi bar ghoy. Sol qarapayym qaghidany, myna men bilemin. Baqilyq bolghan әke-sheshesine dúrystap dúgha jasap, sadaqa bermegen músylmandar Mekkege baryp, payghambar basyna baryp tәu etedi.

- Tәu etpeydi, qúran baghyshtaydy.

- Bilesing be, búl, tuyla salyp, "maghan tiymeyder, maghan ana kerek emes, meni qúdaydyng ózi emshek berip asyraydy, әke kerek emes, meni Allah jetkizedi, qalghandaryng shirk" deumen birdey ghoy.

- Ujs, ne dep kettin?

- Ei, ólip qalasyng bar ghoy, ólip qalasyng ghoyI Osyny aitqanda tyrighan kelinshekting bas sýiegine jabysqan kóktamyr isinip, kózi baqyrayyp ketti. Sarghylt shashty qúrbysynyng sarghysh renki bozara bórtip, sap sary tompaq bauyrsaqtay dóngelengen jýzinen kýlkiler shashylyp, jyltyndap әr búryshqa sekirdi. Manadan beri barmaqtyng úshynday konstruktorgha aldanghan ýsh jasar bala, shashylghan tiynnyng synghyryn aulap, bólme ishin kezip jýgire bastady.

- Ói, mynau qaytedi? Erkelep jatyr. Kýlkindi ay senin, - dep keyidi tyrighan kelinshek. Eki iyghy kemsendegen kempirding qu sýiegindey ilinip túr keudesinde. Omyrauyn oiyp týsirgen kóilek bәlishtey bolbyrap, býrisken emshegin salang salang etkizip kózdi arbaydy.

- Áyyy, "uu-ó-u-ó-óliip qa-a-alasyn" dep kýshtilep, qyryldap aittyng ghoy. Oi, ne mogu. Baysyz baytalday jer tarpyp, semiz denesi atyp shyghyp, әlemdi astang kesteng etkisi keletin qúrbysynyng keudesi irkittey irkildep, jarylugha shaq qaldy.

- Nu, uahabitterdi tyndap tyndap, miyng bitelipti. Solar ghoy, shirk mirk degendi shygharghan.

- Al, sen "Aqqa", "Gәkku" siyaqty birdenelerge kirmeysing be?

- Joq. Ata babam myng jyl tabynghan, ata babamnyng myng jylghy ghúrpy búl. Al, ana, matany búlay ilgenime kýieuim de kýlgen. Men kóz tiyedi dep qyzyl shýberek baylap, kóz taghyp qoyghangha senemin.

- Shirk qoy bәri, shirk.

- IYә, ýiimde әldeqanday әrtisting portreti joq, sol shirk әne. Qayrat Núrtas, Dima Bilan, Tóreghali, taghy kim bar?

- Janym, ol shirk emes.

- Ne onda ol?

- Týsinesing be, olardyng kózderi әdemi. Ánderi qanday!!! Jaqsy kórip ilgende túrghan ne bar?

- Eshtene joq. Jәy әisheyin, ýiine perishteler kirmeydi.

- Oi, ne nado. My s toboy, pochemu ob etom boltaem.

- Saghan o basta aittym ghoy, kerek emes kózqarasyma bas súghyp dep. Kózderin aitasyn, kózderin ay dep. Ol kóz emes, dambaldyng tesigi.

- O-o-hhoo, dambaldyng tesigi? O, nege dambaldyng tesigi? Syqylyqtap kýlgende eki betindegi tompaq ýiir qyzghylttanyp, kózinen jas aqty. Búryshtan búryshqa sekirgen bala "dambaldyng tesigi" degen sózdi estigende qalt túra qaldy. Ózine óte tanys sózdi estigen. Ótken týni sheshesi týngi pijamasyn sheship jatyp, dambalynyng tesilip qalghanyn kórip, "dambal tesik" dep tesikten qolyn kirgizip shoshaytyp, kýlgen edi.

-  IYә, dambaldyng tesigi. Ol tesik siyrda da bar. Ana saygha týsip ketpeyin, myna shúnqyrgha kirip ketpeyin. Mynau boq pa, mynau shóp pe degen.

- Mýldem quyp kettin. Davay, Tókeng turaly aitayyq.

- Tókendi aitayyq. Al, mening ýiimdegi qyzyl shýberekke kelgen sayyn shýiilme. Árkimning óz stiyli bar demekshi.

- Qashan túrmys qúram sen qúsap, a?.. Nu, sharshadym uje.

"Mama, dambal tesik" dep  búryshta otyrghan bala bútyn sheship, eki tompaghynyng ortasynan shýmәtәii jaltyraghan tesikti tonqaytyp kórsetti. Kýlgenshe kýldik.

Abai.kz

1 pikir