Jeksenbi, 28 Sәuir 2024
Biylik 4270 0 pikir 29 Qarasha, 2016 saghat 13:24

Biz 25 jyldyng ishin­de barlyq qiyn­dyqty jenip, damyghan 50 elding qata­ryna kirdik

«Biz, әlem júrtshylyghy, Qazaq elining úly jetistikterin endi ghana jete baghalay bastadyq. Shynynda, múnyng fenomen ekenin moyyndauymyz kerek. Qazaqstandyqtar qol jetken tabystaryn maqtan tútugha tolyq qúqyly», - dep jazady "Ayqyn" gazeti.

Búl Astanada ótken «Tәuelsizdikting 25 jyldyghy: Nәtiyjeler. Jetistikter. Keleshek kókjiyegi» atty halyqaralyq konferensiya barysynda AQSh-tan kelgen mәrtebeli meymannyng lebizi. 

Mәjilis pen elimizding Syrtqy ister miy­nistrligi úiymdastyrghan is-sharagha Beligiya, Braziliya, Vengriya, Iran, Ita­liya, Qytay, Resey, Finlyandiya, Germaniya, Shvesiya jәne basqa da elderden parlament deputattary men sarapshylar qatysty. 

Jiynda sóz sóilegen Mәjilis tóraghasy N.Nyghmatulin elimizding qalyptasuy men da­­muy jolynda Túnghysh Preziydent Núrsúltan Nazarbaevtyng tendessiz róline toq­­tala kele, Elbasyny «qazaqstandyq par­lamentarizm modelining negizin qalau­shy» dep atady. «Elimizdegi barlyq de­mok­ratiyalyq jana­rulardyng basty bas­tama­shy­sy bolyp tabylatyn Túnghysh Pre­­­ziydentting túlghasy – qazaqstandyq parlamentarizmning qalyp­tasuy­na sheshushi yqpal etken basty fak­tor­gha ainaldy. Mine, sondyqtan da Núrsúltan Nazarbaev parlamentarizmning qa­zaqstandyq modelining negizin qalaushy re­tinde qaras­tyrylugha tolyq qúqyly» dedi spiy­ker. 

N.Nyghmatulin Tәuelsizdikting aq tany at­­qan shaqta halyq ózining shynayy tan­dauyn jasaghanyn, Núrsúltan Nazarbaevty el Pre­ziydenti retinde tanday otyryp, tagh­dyrly she­shim qabyldaghanyn aitty. Sol ua­qyt­tan bas­tap, Elbasy «memleketimizding qarqyndy da­muynyn, Qazaqstannyng gýldenuining ke­pi­line» ainaldy.

– Ózining jana tarihynyng shiyrek gha­sy­ryn­da Qazaqstan Elbasynyng basshylyghy­men, kezindegi Kenes Odaghynyng kenje qal­ghan shetki-periyferiyalyq respub­liy­ka­synan, shyn mәninde «shiykizattyq qoy­ma­synan» – әlemdik qoghamdastyqtyng tolyq­qandy mý­she­sine, ónirlik kóshbasshygha, kýsh­ti ekono­mikasy men túraqty qoghamy bar zamanauy memleketke deyingi tan­gha­lar­lyq joldy jý­rip ótti. Biz 25 jyldyng ishin­de barlyq qiyn­dyqty jenip, damyghan 50 elding qata­ryna kirdik. Búl shynynda ta­rihy jenis! 
Búl Túnghysh Preziydentimiz – Elbasy N.Nazarbaevtyng kóregen sayasaty­nyn, batyl qadamdarynyn, tarihy she­­shim­deri­ning jeni­si. Sondyqtan 25 jyl­dyq biyik belester – elimiz ýshin, halqymyz ýshin jarqyn bola­shaqqa jol ashyp otyr, – dedi Núrlan Zay­rollaúly. 

Ol tәuelsiz Qazaqstan tarihynda bol­ghan kóptegen manyzdy sharalardyng Par­lament qabyrghasynda ótkendigine nazar au­dardy. Olardyng qatarynda Qazaqstan as­tanasyn kóshiru, Kedendik odaq jәne Eu­raziyalyq eko­no­mikalyq odaqtyng qú­ryluymen jýzege as­qan euraziyalyq integ­rasiya iydeyalary jәne bas­qalary bar.

N.Nyghmatulinning baylamynsha, Pre­ziy­dent Qazaqstannyng barlyq baghyttar bo­yyn­­sha ýzdiksiz ilgeri jyljuyn qamtama­syz etedi. 

– Býginde, osy shiyrek ghasyr ishinde jý­rip ót­ken jolymyzdy shola otyryp, biz bar­lyq je­­tistikter men jenisterding Tún­ghysh Pre­ziy­de­nt – últ Kóshbasshysy 

N.­Na­zar­baevtyng qyzmetimen baylanysty eke­nin aiqyn bayqaymyz. Memleket bas­shysy osy jyldar boyynda qoghamdyq prog­resting barlyq baghyttarynda Qazaq­stannyng ýzdiksiz qozghalysyn qamtamasyz etushi quatty shy­ghar­ma­shylyq jәne top­tastyrushy kýsh, – dep týigen spiyker sóz sonynda qazaq­stan­dyq­tar­dy aldaghy me­rekelermen – «Túnghysh Pre­ziy­de­nt kýni­men» jәne «Tәuelsizdik kýnimen» qút­tyqta­dy.

Syrtqy ister ministri Erlan Ydy­ry­sov Kenes imperiyasy ydyraghan son, Qa­zaq­stangha jana memleketting syrtqy saya­satyn da «ta­qyr­d­an» bastaugha tura kel­genin eske saldy:

– Qazaqstan aumaghy jóninen әlemdegi eng iri elderding biri. Biraq soghan qaramastan, dýniyejýzinde «Qazaqstan» degen memleket­ting kartada qayda ornalasqanyn biletinder óte az edi. Bizding elimiz turaly biletin shet­el­dik­ter­ding ózi Qazaqstandy «kóp últ­tan qúralghan, mú­hiytqa shyghar joly joq, jan-jaqtan al­pa­uyt kórshilerining qorshauynda jatqan, Aral, Semey sekildi ekologiyalyq problemalar auyrtpalyghynyng astynda qalghan memleket» re­tinde ghana bildi. Ári olar atalghan pro­ble­ma­lar jana memle­ketting egemen ómir sýruine qater tóndiredi dep týsindi. Soghan qaramastan, biz tabighy re­surstarymyzdy óz orayyna pay­dalana otyryp, keng auqymdy eko­no­miy­ka­lyq, saya­sy reformalardy jýzege asyru arqyly ózi­mizding tól tabys tarihymyzdy jazyp shyq­tyq, – dedi syrtqy sayasat ve­domst­vo­sy­nyng basshysy E.Ydyrysov.

Ol HH ghasyrdyng 90-jyldarynan bas­tap, mem­leketimizding tek ishki istermen ghana shek­tel­mey, halyqaralyq arenada da ózin belsendi oiynshy retinde kórsete alghanyna nazar au­dart­ty. «Tәuelsizdigining 25 jyly ishinde Qa­zaqstan Shyghys pen Batys ara­syn­daghy shy­na­yy geografiyalyq, ekonomiy­kalyq jәne saya­sy kópir rólin óz moynyna aldy. Pre­ziy­de­nt N.Nazarbaev sayasy erik-ji­ger men ba­tyl­­dyq tanyta otyryp, dana әri dúrys she­shim qabyldady, kenesten qal­ghan yadrolyq mú­radan bas tartty. Osy­lay­sha, bizding memle­ket әlemdi yadrolyq jap­pay qyryp joy qa­ruy­nan jәne yadro­lyq taytalastan qútqardy» de­di E.Ydy­rysov.  

Týrkiya respublikasynyng Úly últtyq mә­jilisi tóraghasynyng orynbasary Mehmet Akif Hamzacheby qazaq eli Tәuelsizdigin ja­riya­lay salysymen, týrik memleketining әlem­de birinshi bolyp, ony moyyndaghanyn eske saldy. – Preziydent N.Nazarbaev basshy­ly­ghyn­daghy Qazaqstannyng osy 25 jyldaghy je­tis­tikteri – naghyz erlikting eren ýlgisi. Biz ýshin qazaq eli – bauyr әri dos. Sondyqtan әr­qashan bizding qoldauymyzgha iye. Bizding qazirgi qarym-qatynastarymyz stra­te­giya­lyq serik­testik dengeyine deyin kóterildi. Biz Qa­zaq­stannyng syndarly sayasatynyng jemis­te­rin jәne halyqaralyq arenadaghy jetis­tik­te­rin sýisine qadaghalap oty­ramyz. Búl elding BÚÚ Qauipsizdik kenesining 2017-2018 jyl­dar­d­aghy mýshesi bolyp saylanuy – ýlken ta­bys әri mәrtebe dep baghalaymyz – degen Ham­­zacheby myrza Astanadaghy EKSPO-2017 ha­lyqaralyq kórmesining tabysty ótkiziluine Týr­­kiyanyng ýles qosatynyna sendirdi.  

Europalyq Odaqtyng Ortalyq Aziya bo­yyn­sha arnayy uәkili Piyter Burian bolsa, qa­zaq halqyn «óte quatty últ» dep atady. 

– Tәuelsizdik osy halyqtyng әr salada da­muyna jol ashty. Nәtiyjesinde, tarihy túr­ghydan óte qysqa merzim ishinde respublika iri jetistikterge jetip otyr. Býginde Qazaq­stan – ornyqty, әri kemeline kelgen seriktes bo­lyp taby­lady. Ol halyqaralyq sahnada ónir­lik jәne jahandyq beybitshilik pen tú­raq­­­tylyqqa ýles qosatyn manyzdy oiynshy re­tinde jaqsy bedel-repu­tasiyagha qol jet­kiz­di. Bizding Europalyq Odaq Preziydent     N.Nazarbaev bastama­shylyghymen 5 ins­tiy­tut­tyq reforma men Últ jospary aya­synda qol­gha alynghan modernizasiya men trans­fo­r­ma­siya ýderisinde senimdi seriktes bolghysy ke­ledi. Biz ýzdik tәjiriybe­le­rimizben jәne ozyq tehnologiyalarymyzben bólispekpiz – de­gen P.Burian Qazaqstan men EO qatynas­ta­ry sapalyq jana kezenge shyqqanyn atap kór­setti.  
Halyqaralyq jiynda jariya etilge­nin­dey, AQSh pen Europa sarapshylary ke­le­shek kókjiyegine ýniluge úmtylys jasap, Tә­uel­sizdikting torqaly toyynan keyin elimizdi ne kýtip túrghanyn bagham­daugha, egemendik pen mem­lekettilikti nyghaytu ýshin ne isteu ke­rek­ti­gin sara­laugha tyrysypty.    
Osy orayda AQSh-taghy Dj.Hopkins uniy­­versiytetining Ortalyq Aziya jәne Kavkaz bo­yynsha institutynyng tóraghasy Frederik Starr «Qazaqstan 2041: kelesi 25 jyldaghy damu ssena­riy­y­leri» («Kazakhstan 2041: Scenarios for the Next 25 Years») bayanjazbasyn ta­nys­tyrdy. Onyng ai­tuyn­sha, «Qazaq­standa kýsh­ti pre­ziydenttik biylik qalyptasty, endi mem­le­kettilik kýshti bolugha tiyis». 
F.Starr Elbasy jýrgizip otyrghan kóp­vek­torly sayasatty qúptay kele, Qa­zaq­­stan­nyng әlemdik arenadaghy bel­sen­di is-qiy­my­lyn, jahandyq pro­ble­ma­lardy sheshu ýshin ma­nyzdy joba­larmen shy­ghuyn «Tәuelsizdikti ny­ghay­tatyn fak­tor» dep atady.

– Eger Qazaqstan halqynyng sany son­sha­lyqty kóp emestigin eskersek, osy túr­ghy­dan alghanda da búl óte qajet. El ýnemi jahan júrt­shylyghynyng kóz al­dynda bo­lu­gha tiyis. Qa­zaqstan basshy­ly­ghynyng da 25 jyl boyy qol jetkizip, kóz­dep kelgeni – osy. Sizder yadro­lyq qaru­syzdanu qozghalysyna kóshbas­shy­­syzdar, EQYÚ tarihy sammiytin ótkiz­di­niz­der, Aziyadaghy ózara senimdi ornatushy úiy­mdy (AÓSShK) qúrdynyzdar, BÚÚ Qa­uip­sizdik kenesine mýshelikke qabyl­da­dy­nyz­d­ar jәne basqalary. Dәl osy oqighalar Qazaq eli­ning tuyn biyikten jelbiretedi jәne elding tә­uelsizdigi men ózine degen senim­di­li­gin pash ete­di. Eger «Mәngilik el» bolghy­la­rynyz kel­se, jahandyq sahnadaghy kórnekti, salmaqty is-qimyldarynyz jalghasa berui qajet! – dep qo­rytty sózin aldaghy shiyrek ghasyrlyq damu sse­na­riylerining teng avtory, amerikalyq mey­man Frederik Starr.  

Halyqaralyq konferensiya júmysy «Qa­zaqstandaghy negizgi sayasy jәne ekono­miy­ka­lyq reformalardyng qory­tyn­­­dy­lary», «Qazaq­stan әlemdik saya­satta», «Qazaqstan: ke­le­shek kókjiyegi» atty ýsh sessiya ayasynda jal­ghasyn tapty. 

Ayhan Shәrip

Abai.kz

0 pikir