Beysenbi, 9 Mamyr 2024
Biylik 5105 0 pikir 1 Qazan, 2016 saghat 16:09

EKSPO-GhA DAYYNBYZ...

Kelesi jyly elimizde ótetin EKSPO-2017 kórmesi men Uniyversiada oiyndary Qazaqstangha keletin turister legin arttyrmaq. Jalpy, elimizge jyl sayyn at basyn tireytin turisterding sany az emes, tek qyzmet kórsetu men turisterge ynghayly infraqúrylymnyng nasharlyghy syrttan kelushiler sanyn tejeytini qynjyltady. Dese de, 2017 jyly elimizde ótetin halyqaralyq manyzdy jiyndargha 300 mynnan astam qonaq keledi dep boljanuda.

Osy maqsatta arnayy turlar úiymdastyrylyp, turister legin ornalastyratyn qonaqýy jelisi de qamtyluda. Biraq kýtken qonaqtardyng barlyghy kele me? Mysaly, 2011 jyly Aziada oiyndaryna 10 mynday turist keledi dep josparlandy. Oghan Almaty men Astana qalalary saqaday say. Biraq is jýzinde shetelden kelgen turister sany anaghúrlym az bolghany este. Ony aldyn ala jarnamanyng kesh jasaluynan, Aq Aziadanyng qos qalada ótuinen boldy dep týsindirdi. Qaytken kýnde de, aldaghy jyly kedergi bolghan osynau faktorlardy eskergen abzal.

Byltyr Qazaqstangha 6,4 mln sheteldik kelgen. Onyng 70 myny ghana turister eken. Elimizge keletin turisterding basym bóligi ontýstik astanagha bas súghady. Álemdik turistik zertteulerge nazar salsaq, TMD qalalary boyynsha eng әdemi jәne turistik tartymdylyghy joghary qalalardyng qataryna Almaty da enip otyr.  2015 jyly Almatyda «Turizm jәne sayahat» – KITF 2015» XV qazaqstandyq Halyqaralyq turistik kórme úiymdastyrylghan bolatyn. Osy jiyn barysynda Almaty qalasyna keletin qonaqtar sanyn 1 milliongha jetkizu jospary qoyylghan edi.

Osy baghytta atqarylghan júmystardyng aldy – elge vizasyz kiru. Qazirgi tanda elimizge on shaqty memleketting azamattary vizasyz kire alady, búl kórsetkishti aldaghy jyldary 26-gha jetkizu kózdelgen.

Otandastarymyz byltyr qayda demaldy?

Biyl otandastarymyzdyng kóbi jazghy demalystaryn el ishinde ótkizgen. EnergyRrom mәlimetterine sýiensek, birinshi jartyjyldyqta elimizde sayahattaghan turisterding sany 5,8 payyzgha artyp, al shetelge shyghatyn sayahatshylarymyzdyng sany 18 payyzgha kemigen eken.

Statistikalyq mәlimetterge kóz jýgirtsek, jyl basynan beri shetelge shyqqan otandastarymyzdyng jalpy sany – 4,5 million adam. Al 2015 jyldyng osy uaqytynda 5,5 mln adam shekara asqan eken. Sarapshylar búl kórsetkishting kemuin tengening qúldyrauy jәne eldegi tabys kózining azangymen baylanystyrady. Sondyqtan bolar, qazaqtyng kórkem jerlerin 2,1 million turist qana aralaghan. Turisterding 73 payyzy, yaghny 1,5 million adam jergilikti qonaqýiler men pansionattar qyzmetine jýgingen. Al 22 payyzy tabighy qoryqtar, kórkem jerlerdi aralaudy jón kórgen. Biylghy jyldyng kórsetkishterin 2015 jylmen salystyrsaq, turizm klasterining damyghanyn bayqaymyz. Sarapshylardyng aituynsha, 2020 jylgha deyin turizm salasyn damytu konsepsiyasy óz jemisin berip jatqan kórinedi. Osy konsepsiya negizinde bes klaster belgilengen edi: Astana, Almaty, Shyghys Qazaqstan, Ontýstik Qazaqstan pen Batys Qazaqstan. Shyghys Qazaqstan – ekologiyalyq turizm ortalyghy retinde qarastyrylsa, Almaty – tau turizmi, Almaty men Astana qalalary – iskerlik turizm ortalyghy. Ontýstik Qazaqstan oblysynyng territoriyasy – mәdeny turizm, Batys Qazaqstan – mәdeniyet jәne jaghajaylyq turizm klasteri retinde belgili bolyp otyr.

Qazaqstanda otandyq jәne sheteldik turister demalatyn oryndar kóbeyip keledi. Mysaly, turisterdi jayghastyratyn 2,5 myng oryn bar. Búl aldynghy jylmen salystyrghanda, 13,3 payyzgha artyq. Bir ereksheligi, osynau turister toqtaytyn oryndardyng (qonaqýi, moteli, kemping, turistik baza) kópshiligi – Shyghys Qazaqstan oblysynda. Ekinshi orynda Almaty oblysy, ýshinshi orynda – Aqmola oblysy. Jalpy, elimizde 5 júldyzdy 20 qonaqýy bolsa, onyng altauy Almatyda, beseui Astanada, tórteui – Manghystau oblysynda. 2015 jyldyӊ 1 toqsanynda Germaniya, Fransiya, Japoniya, Italiya, Malayziya, Niyderlandy, BAE, Úlybritaniya, Oӊtýstik Koreya men AQSh-tan kelgen turister legi 17 payyzgha artqan.

EKSPO-2017 kórmesi qonaqtardy qarsy alugha dayyn

EKSPO-2017 kórmesi turisterdi tartuda asa manyzdy ról atqarmaqshy. «El ýshin EKSPO әkeletin mýmkindikter turaly aitatyn bolsaq, eng aldymen turizm tilge oralady. Shetelden 350 myngha juyq qonaqtardy kýtemiz. Songhy uaqytta milandyq EKSPO basshysy Djuzeppe Salamen tyghyz baylanysta boldym. Onyng aituynsha, Italiya men Milannyng ózine turisterding kelu qarqyny kórmeden keyin eleuli artty. Italiyanyng ózi turister kóp baratyn el bolyp tabylady. Osynday jaghday Shanhayda da oryn aldy, EKSPO-dan keyin turister kóptep keldi. Múnyng qúpiyasy nede? Mening oiymsha, olar kórme beretin mýmkindikterdi barynsha dúrys paydalana aldy dep oilaymyn», – dedi «Astana EKSPO-2017» ÚK» AQ basqarmasynyng tóraghasy Ahmetjan Esimov. Biylghy jyldyng mausym aiynda elimiz WTO-men yntymaqtastyq turaly memorandumgha qol qoydy, ol EKSPO shenberinde kemi 100 elden ókilder qatystyryp, ýlken halyqaralyq turistik forum ótkizu josparlanghan.

Tipti, әleueti myqty turistik nysandary bar ónirlerde qarapayym halyq ózderining ýlken qarajat tabugha mýmkindigi bar ekenin әli de týsine bermeydi. Juyrda «Vremya» gazetinde qyzyqty maqala shyqty, onda bizding Bayqonyrdy amerikandyq balamasy Kanaveral búghazymen salystyrdy. «Atalmysh gharysh ailaghyna jyl sayyn 3 milliongha deyin turister keledi eken. Eseptep kórsek, әr turist shamamen 1000 dollar qaldyrsa, onda Qyzylorda oblysynda 3 million turist kómirtegin iygerumen salystyrugha keletindey sala qúra alatyn edi. EKSPO – turizm әleuetine jol ashatyn danghyl boluy kerek. Bizding Qyzylorda oblysyndaghy Bayqonyrgha osynshama turist keletin bolsa she? Jalpy Bayqonyr әleueti oblystaghy Qúmkól sekildi basqa da barlyq múnay ken oryndarynan da artyq tabys beretin edi», – dep oiyn bólisti Esimov myrza.

Jyl basynda «Túran ekspress» jolaushy tasymaldau kompaniyasy EKSPO-2017 basshylyghymen Bayqonyrgha tur úiymdastyru turaly kelisimshartqa qol qoyghanyn mәlimdedi. Tur baghdarlamasy boyynsha Bayqonyr gharysh ailaghynan «Soiz» zymyran tasyghyshyn úshyru sәtin baqylau, «Qorqyt ata» memorialdyq jәne «Bayqonyr» múrajay keshenderin aralau kiredi. Byltyr Bayqonyrgha 200-den astam turist baryp-qaytty. Bayqonyr gharysh ailaghyna aparu – pilottyq marshrut bolatyn, biyl marshrutty apta sayyn shygharudy josparlap otyrmyz», – dedi kompaniya basshysy  Roman Botabekov. Bayqonyr jәne Vostochnyy gharysh ailaqtarynda 40-tan astam operator turizmdi damytatynyn habarlady. Olardyng 6-y Resey aimaqtarynyn, 7-ui Qazaqstannyng jәne 1-ui Ózbekstannyng turistik operatorlary.

Turizm – daghdarys tolqynyn onay enseredi

Turizm daghdarys tolqyny kelgende kez kelgen memleketti qútqara alady. Sondyqtan qazirgi tanda ekonomikanyng eng ornyqty sektory retinde tanylghan. Halyqaralyq agenttikterding mәlimetine jýginsek, byltyrghy jyly damudyng kýrdeli kezeni bolghanyna qaramastan, búl salanyng ósimi әlemdik ekonomikada 4 payyzgha jogharylaghan. Atalghan kórsetkish ekonomikanyng kez kelgen sektory boyynsha eng jogharghy kórsetkish dengeyinde. Mәselen, Ispaniyanyng JIÓ-ning 13 payyzyn turizm qúraydy. Europanyng da birqatar elderining ekonomikasyna turizmning paydasy mol. Biraq, biyl turister Fransiyadaghy qayghyly oqighalardan song qauipsizdigi joghary elderdi tandap, jayly ónirlerge qaray kóshe bastaghany da mәlim boldy. Degenmen bizding turistik agenttikterding bergen mәlimetterine sýiensek, elimizge byltyr bar-joghy 70 myng ghana sheteldik turist kelgen. Búl óte mardymsyz kórsetkish.

«EKSPO-nyng mýmkindikteri, kórmeden keyingi tiyimdilikter turaly sóz bolghanda turizm salasyn damytugha jiti nazar audarugha tiyispiz. Birinshiden, Qazaqstan tarihynda múnday iri auqymdaghy shara bolghan emes. 100-den asa memleket Astanagha keledi. Ol memleketterding ókilderi aghymdaghy jyldyng qazan aiynan kele bastasa, kelesi jyldyng qyrkýiegine deyin olar Astanada túrady. Búl el tarihynda bolmaghan jaghday. Osynyng ózi elimizdi nasihattaugha, jarnamalaugha zor mýmkindik», – dedi A. Esimov.

Jalpy, EKSPO kórmesine 300-400 myng sheteldik turister keledi dep josparlanghan. Kompaniya basshysynyng sózine qaraghanda, jalpy Qazaqstangha byltyr kelgen sheteldikterding 90 payyzy – TMD azamattary, sonyng ishinde negizinen jaqyn kórshilerden keletin isker azamattar, enbek migranttary. Post kenestik elderden  Gruziyanyng turizm salasy qarqyndy damyp keledi. Ahmetjan Esimovting aituynsha, Gruziya memlekettik turistik әkimshilik organyn qúrdy, osy organ salany asa tabysty damytu ýstinde. 10 jyl búryn Gruziya Týrkiya men Grekiya elderine keletin turisterdi tartyp alady dep kim oilaghan? Býgingi tanda «New York Times»-ting ózi Gruziyany 2015 jyly barugha úsynylatyn 50 elder qataryna engizdi. Sebebi, Gruziya arnayy memlekettik organ – Últtyq turistik әkimshilikti qúrdy. Búl  osy salanyng tabysty damuyn jýzege asyrady. Halqynyng sany 5 milliongha jetpeytin el, qazirgi uaqytta jyl sayyn 2 milliongha deyin turister qabyldauda. «Memleket – eng jaqsy úiymdastyrushy. Taghy da Gruziyany mysalgha keltireyin – búl el songhy onjyldyq ishinde osy salada ýlken qadam jasaghan el. Búl mәselemen ainalysatyn, memlekettik qúrylym – Últtyq turizm әkimshiligi ózin óte tiyimdi qúrylym retinde kórsete bildi. Osynday mysaldardy kóptep keltiruge bolady», – dedi Esimov. Izraili, Horvatiya, Filippiyn, Ýndistanda búl ministrlikter kóptegen mәselelermen, aitalyq óz memleketin halyqaralyq ilgeriletuden bastap maman dayyndaumen  ainalysady. Basqa elderde búl jergilikti jaghdaygha qatysty agenttikter nemese últtyq kompaniyalar. Kәsiby memlekettik qúrylymy joq turistik derjava joq ekeni anyq.

Aqniyet OSPANBAY

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1788
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 1775
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1494
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1395