Seysenbi, 14 Mamyr 2024
Janalyqtar 3435 0 pikir 18 Tamyz, 2010 saghat 08:52

Áziret BARBOL. UAHHABISTIK ARNANYNG MAQSATY NE?!

«Abai. kz» aqparattyq portalynda «Asyl arna» islamy telearnasynyng diyrektory M.Tazabekovtyng súhbaty jariyalandy. Onda Múhamedjan ózining «uahabistik» baghytyn jasyryp, ondaghy súraqtargha naqty jauap beruden qashqaqtap, endi bir jerinde súraqqa tipti jalghan jauap berip, qazaq mәdeniyetimen últtyq dýniyetanymymen ýsh qaynasa sorpasy qosylmaytyn taza salafittik saryndaghy «Asyl arnany» dәstýrli islamnyn, últtyq dәstýrding nasihatshy qúraly retinde kórsetkisi kelipti. Bolmasa qazaq dalasynda atymen, zatymen joq, búryn-sondy bolyp kórmegen qúbylys «shirkpen kýresu», «dәstýrdi moyyndamau» turaly iydeyany alghash alyp kelip, taratqan Múhamedjandar endi «qazaqy dәstýrdi moyyndap» qapty. Áytpese, «anau shirk», «mynau bolmaydy», «anay biydghat» dep elding basyn qatyryp, qogham arasynda, әsirese músylman jamaghaty arasynda iritki, fitna tudyrghan, aqyry elding birligin alghan salafittik, uahabittik jamaghat bolsa, әsirese biz biletin M.Tazabekov endi aspannan týskendey «elding birligin» oilap qapty.

«Abai. kz» aqparattyq portalynda «Asyl arna» islamy telearnasynyng diyrektory M.Tazabekovtyng súhbaty jariyalandy. Onda Múhamedjan ózining «uahabistik» baghytyn jasyryp, ondaghy súraqtargha naqty jauap beruden qashqaqtap, endi bir jerinde súraqqa tipti jalghan jauap berip, qazaq mәdeniyetimen últtyq dýniyetanymymen ýsh qaynasa sorpasy qosylmaytyn taza salafittik saryndaghy «Asyl arnany» dәstýrli islamnyn, últtyq dәstýrding nasihatshy qúraly retinde kórsetkisi kelipti. Bolmasa qazaq dalasynda atymen, zatymen joq, búryn-sondy bolyp kórmegen qúbylys «shirkpen kýresu», «dәstýrdi moyyndamau» turaly iydeyany alghash alyp kelip, taratqan Múhamedjandar endi «qazaqy dәstýrdi moyyndap» qapty. Áytpese, «anau shirk», «mynau bolmaydy», «anay biydghat» dep elding basyn qatyryp, qogham arasynda, әsirese músylman jamaghaty arasynda iritki, fitna tudyrghan, aqyry elding birligin alghan salafittik, uahabittik jamaghat bolsa, әsirese biz biletin M.Tazabekov endi aspannan týskendey «elding birligin» oilap qapty.

«Qazir qarapayym júrt «oybay anau uahab, mynau sopy» dep sol sózderding maghynasyn bilmey jatyp ýreylenetin boldy. Taratyp aityp berinizshi. Búl qaydan shyqqan terminder?» degen súraqqa Tazabekov: «... Saqal qoyghan, din ústanghan adamdy ózine únamaghan sipaty ýshin «onbaghan uahab, artta qalghan sopy» dep aidar taghyp kinәlasaq, erteng Alla aldynda jauap beruge tura keledi. Sondyqtan bizge kólenkemizden qorqyp, kóp ishinen jau izdegennen kóri adamdargha aqiqat joldyng abzaldyghyn aityp nemese óz imanymyzdy kórkemdeumen ainalysqanymyz jaqsy» dep, sopy kim, uahab kim naqty belgilerin atap kórsetuden jaltaryp, asa qaterli uahabizmdi «qalypty» kórsetip, súraqqa túshymdy jauap qayyrmaghan. Bolmasa qazirgi tanda elimizde terrorlyq әreketterimen bas-ayaghy jýzden astam azamat bas bostandyghynan aiyrylyp, tar qapasta otyrghandyghy belgili. Al, elimizding zanyna say qúqyq organdary «asa qaterli» dep tapqan terroristerdi Múhamedjannyng «qauipti emes» dep aqtauynyng sebebi ne? Mine osydan da týsinikti bolyp otyr kimning kim ekendigi.

«Bir avtor siz ben Shorabek Aydarovty «qyp-qyzyl uahab» dep atady. Shynynyzdy aitynyzshy, búl ne qylghan paradoks? Óziniz uahab, telearnanyz salafiy...» degen súraqqa  ózining qyp-qyzyl uahab ekendigin, telearnasynyng salafy ekendigin moyyndap, M.Tazabekov: «Qanday pikirdi bolsa da, sózdi bolsa da estip jýruge moyynsúnghan Allanyng bir qúlymyz da» depti.

«Siz salt-dәstýrge qarsy adam ekensiz» degen súraqqa Múhamedjan: «Salt-dәstýrge qarsy adam» dep aruaqqa syiynu men syilaudyng arasyn ajyratugha qatysty, yrym men aqiqat senim jayly aralasyp ketken pikirlerdi ajyratu jayynda aitqandarym ýshin aityp jatsa - jansaq sóz. Bir Allagha syiynyp aruaghyn syilaghan halyqpyz» dep búl súraqqa da Tazabekov jalghan jauap qayyrghan. Áruaqty qazaq syilaghan. «Jeti shelpegindi sening ólgender jeydi deysing be», «ómirden qaytqannyng jetisin, qyrqyn, jylyn beru ólige paydasy joq», «qabirlerdi kótermeu kerek, qiratu kerek», «tirisinde qúrmet kórsetpegen ólgen song qalay syilaysyn» dep uahabiyler uaghyzdasa, onda qalay әruaqty «syilap» qalghan.

«Áuliye, aruaq jayly. Siz aitqan syiynu men syilaudyng ara-jigi qay jerden ajyrau kerek? Mysaly, Beket ata, Rayymbek batyr basyna baryp jatqandar bar ghoy» degen súraqqa Múhamedjan: «...Al jay adam nemese әulie týgili Múhammed payghambardyng (s.gh.s.) ózinen jәrdem tileu, syiynu - Islam tyiym salghan. Alla Taghala qasiyetti Qúrannyng bәrimizge belgili «Fatiha» sýresining songhy ayatynyng songhy sózinde «do liyn», yaghni, «adasqandardyn» jolynan bizdi saqta deydi. Adasqandar dep otyrghany kimder? Hristiandar. Al olardyng adasuynyng eng basty sebebi nede? Hristiandar Isany (a.s.) Qúdaydyng balasy dep payghambargha siynyp ketti. Payghambargha siynudy Alla Taghala adasqandar dese, jay adamgha syiynu degen tipti soraqylyq bolmaq.... Biz qúrmeti biyik Beket atanyng ózinen jәrdem súraghannan kóri, ol kisining artyna tastap ketken ósiyetinen azyq izdegenimiz dúrys... Babalar jolyna, babalargha degen adaldyghymyz osy ma? Babalarymyzdy syilasaq, olardyng aruaghyn qúrmettesek, olar bizge ne aitqysy keldi? Olar qaldyrghan ósiyetterding ýdesinen shyghugha tyrysuymyz kerek emes pe? Sonda ghana aruaq, baba syilaghan, babalar ústaghan qasterli jolda jýrgen bolyp eseptelemiz»

Mine, Múhamedjan ózin «babalar jolyna adalmyn» dey otyryp, «әuliyeden, әruaqtan» medet tilegen qazaq halqyn mýshrikterge tenepti. Qazaq eshqashan әuliyesin Isa  (gh.s.) payghambargha tabynghan hristiandar sekildi oghan arnayy qúlshylyq jasap, tabynyp ketpese de Múhamedjan  «medet tileu» men «jәrdem súraudy» «syiynugha» sanaghan. Eger de qazaq halqy hristiandar, t.b. mýshrikter sekildi әuliyesine «Sen qúdaydyng balasysyn», nemese, «Qúdaydyng balasy, әieli bar» dep olargha arnayy qúlshylyq qylsa, onda әngime basqa bolar edi. Al, búl jerde Múhamedjannyng «shirk» dep shiqyldaghan sandyraghy «medet tileu, ruhany jәrdem súrau» bolyp túr. Endi osy mәselening ara-jigin ajyratu kerek.

«Asyl arnanyn» ashylu saltanatynda sóz sóilegen B.Tileuhan: «telearnanyng ashyluyna janashyrlyq tanytyp, kómek kórsetken azamattargha» sheksiz alghystar jaudyryp jatty. Al, ol «shirk» emes pe? Ol da Alladan ózge pendeden bolghan kómek.  Múhamedjan ózing de osy arnany ashu ýshin biraz biznesmenderden kómek súraghanyng ótirik emes qoy. Ol da Allagha serik qosu emes pa? Sen de Alladan emes pendeden medet tilep otyrsyng ghoy, kómek súrap. Al kómek súraudy, medet tileudi «syiynugha» sanasaq, onda sen de «Hristiandar istegen soraqy isti» jasadyng ghoy. Al, tiriden kómek súraugha, medet tileuge bolady. Tek ólilerden kómek súramasaq boldy desen, olda Qúranda Alla «olardy óli demender, olar tiri» dep erekshe atap kórsetken ghoy. Eger de osy atalghan ayatqa iman keltirsek tiriden qalay kómek tilesen, Qúday Qúranda ataghan, әuliyeni de «tiri» dep eseptep «kómek súraugha» bolady. Al sening qazaqtyng «medet tileuin», «kómek súrauyn», «syiynugha» sanauyng ol qiyanat.

Q.A.Yassauiyding ilimin «islamnyng taza qaynar búlaghyna tamghan nәjis» dep baghalap jýrgen sender, әuliyening izbasary sopy Beket әulie turaly «qúrmeti biyik» dep qalaysha atap qalghansyn. Ol da jalghan pikir, qisynsyz әngime. Ony ózinning de, júrttyng da ishi sezip túr.

«Beket әuliyeni, ótken tarihtaghy haq islam jolynda jan qighan qúrmeti biyik túlgha» dep baghaladyn. Al, endi sonday әuliyeni nege ziyarat etemiz? Degen súraqqa «óliler bizge múqtaj» dedin. Al, Beket әulie ózing atap kórsetkendey «haqiqatty tanyghan túlgha» bolsa, onda Qúranda Alla onday әuliyening pendege «shapaghat etetindigin aitqan». Ol turaly 43-shi Zúhraf sýresining 86-shy ayatynda: «Olardyng Alladan ózge qúlshylyq qylghandary shapaghat etu kýshine ie emes. Biraq haqiqatty bilip, kuә bolghandar basqa. Shapaghat ete alady.» - delingen. Mine, qazaqtyng әuliyege nege qúrmet kórsetetini, oghan arnayy baratyndyghy osy ayattan mәlim boldy. Biraq M.Tazabekov siyaqty uahabister «óliler bizge múqtaj» deydi. Bauyrym adaspa, osy atalghan ayatty oqy Qúrannan. Odan song Beketting pendege qalay shapaghat etetindigin kóresin. Al ol ayatqa iman keltirmesen, onda senimen sóilesu haram.

«Sizge min taghushy jazarman «uahabiyler Abaylar siyaqty saqal-múrtyn qatar ósirmeydi. Saqalyn ósirip, múrtyn taqyrlar alady» deydi. Saqal-múrttyng «sadaqqa» ilinu sebebi nede?» degen súraqqa M.Tazabekov: «Kez-kelgen hadis kitabyn ashsanyz, payghambar Múhammed (s.gh.s.) «saqaldaryndy jiberinder, múrttaryndy qysqartyndar» degen.            ... Demek, músylmandardyng basqa din ókilderinen erekshelenip túratyn syrtqy bir belgi - múrtymyzdyng qysqa boluy» depti. Onda Allanyng songhy elshisi Múhammed (s.gh.s.) - ning jogharydaghy keltirilgen hadiysine sýiene otyryp biz M.Tazabekovty naghyz dinge janalyq engizushi «biydghat» jasaushy dep tolyq aita alamyz. Óitkeni ol hadiste «Saqaldaryndy jiberinder de, múrttaryndy taqyrlandar» delinbegen ghoy. Tek, «qysqartyndar» degen. «Qysqartu» men «taqyrlau» ekeui eki әngime. Múhamedjan sen ózing sol hadisti aita otyryp, oghan qarsy amal etesin, sonda payghambargha qarsysyng ba ne ózi? Joq júrtty aqymaq sanaghyng keledi me? Qansha aiqaylap baqyrsang da, shynayy bet-beynendi jasyrsang da kórinip túr kózi qaraqty ziyalygha. Qyp-qyzyl uahhab ekendigin.

Al «Asyl arnany» uahabiylik iydeyany taratugha qúrylghan arna dep atauymyzgha tolyq negiz bar. Mәselen, dәl osy telearnada kórsetilgen «Qabirge ziyarat etu» atty telekórsetilimde mynaday «uahabiyliktin» belgileri ashyq aityldy.

Diktor:

- Áulie men aruqtardan jәne ghayyptaghy adamdardan kýnәmizding keshiriluine kómek súrap dúgha talap etuge bolama? Bolmaydy. Óitkeni búl Allah aldynda keshirilmeytin kýnә, ýlken shirk. Oghan dәlel, Buhary Allah oghan razy bolsyn! jetkizgen hadiys: «kәmde kim Allah Taghaladan basqa bireuge dúgha etip, jalbarynyp jýrse, ol tozaqqa enedi».

- «Allahpen birge basqa tәnir shaqyrma. Onda, sen de azapqa úshyraushylardan bolarsyn»   (Shura sýresi. 213 ayat).

- Eger pende Úla Rabby men jolyghudy qalasa, әriyne oghan aldyn ala dayyndaluy qajet. Ol ýshin aldamnyng Allah Taghalanyng aldyna tek izgi is, iygi jaqsylyqtar men barugha, bar kýsh jigerin júmsauy, mereyli mindetine ainaluy tiyis. Osy jolgha qajetti azyq , jaratushynyng әrbir imandy pendege jýktegen paryz amaldaryn qaghlez oryndau,  sharighy bilim alu. Eng bastysy auyr kýnәdan, yaghny Allahqa serik qosudan aulaq bolu.

Jaleldin Shamshidiynúly (Qaskeleng qalasy «Aq meshit» meshitining nayb imamy):

- Ókinishke oray, qazirgi bizding qoghamymyzda kóp osynday sharighatqa qayshy júmystar kóbinen etek alyp jatyr. Yaghny әulie ata babalardang basyna baryp tilek tileu, olargha qúrbandyq shalu, olardan kótermegen әielder nemese qúrsaq kótermegen kelinshekter baryp solardan bala súrap jatady. Búlardyng bәri islamgha jat. Islamgha qarama qayshy tirlikter. Sondyqtan búnday amaldardan aulaq boluymyz kerek. Qabirge barghanda. Yaghny tek qana biz qabirdi ziyarat etemiz, olaradyn, olardan tek qana biz ahretti eske alu ýshin, ahretti eske týsiru ýshin ghana, tek qana qabirding basyna baramyz.  Olardan nemese bir tilek tilep, olardan janaghyday bir dúghanyng qabyl boluyn tileu búl sharighatqa qayshy. Yaghny bir sózben aitqanda búl sharighatqa óte qarama qayshy tirlik. Búl shirk amalyna jatady. Ólgen kisiden birdeneni talap etu - búl shirk amalyna jatady.

...Sonymen qatar Buhary men Muslim jetkizgen myna hadisti әrbir pende janynda berik ústaghany dúrys. «Allah elshisi oghan Allah Taghalanyng iygiligi men sәsemi bolsyn! qabirdi syrlaugha, ýstine otyrugha, kesene túrghyzugha, topyraghyn biyik etip kóteruge, jәne oghan bir nәrse jazugha tiym saldy.».

Professor A.I.Artemiev: «Vahhabizm Saud әuletining sayasy menmendigining resmy jalauy boldy. HIH ghasyrdyng basyna qaray ol Arabiya jarty aralynyng kópshilik bóliginde nyq ornyghyp, kele-kele Ýndistan, Indoneziya, Shyghys jәne Soltýstik Afrikagha jayylugha mýmkindik aldy. Saud Arabiyasynyng kóptegen arabtary, - onyng ishinde koroli otbasy da bar, - qazirding ózinde de vahhabitter bolyp tabylady.

Kiyeli oryndarda biylik jýrgizu, yaghny barlyq músylman әlemin biyleu maqsatyndaghy kýresinde búl әulet eshteneden tayynbady: kinәsiz adamdar jappay qyryldy, olar tipti Mekkege qajylyq saparmen barghandardy da tonady. Búnday qorlaushylyqty toqtattyru ýshin, Úlybritaniya biyliginde otyrghandardyng (aghylshyn tәji saudtyq biyleushilerdi qamqorlyghyna alghan) aralasuyna tura keldi. Saud әuletining kiyeli qalalar - Mekkede, Mediynede jәne Tayau Shyghysta da tikeley Úlybritaniyanyng qoldauy arqasynda bekinip alghanyn aitpay ketuge bolmaydy. Qarjylay, әskery jәne basqa day kómek búl rejimge osy uaqytqa deyin tek jekelegen ghalymdar ghana kire alatyn Britan múrajayy Kitaphanasynda saqtauly jatqan memleketter basshylary arasyndaghy kelisim-sharttargha sәikes týsip otyrady. Kelisim boyynsha britan tәji qashanda Saud әuletin Hidjazdaghy (eki qasiyetti oryn kiretin aimaq solay atalady) biylik basynda ústap túratyn boldy. Saudtar arqyly Batys óz sayasatyn býgingi tanda da jýrgizip otyr ...Býgingi tanda vahhabit iydeologiyasyndaghy anyqtaushy sәt - ol jihadty uaghyzdau jәne islamdyq emes kýshterge kýirete soqqy beru bolyp otyr. (A.I.Artemiev. «Dintanu» Almaty 2008 j.486-487-bet) dep jazdy.

Týrkistan gazetining (27 tamyz, 2009 j.) sanynda gazet tilshisining «Óziniz diny bilimdi qaydan aldynyz?» degen súraghyna M.Tazabekov: «...Mekke-Mәdinagha oqugha niyet etip barghandyghyn» ashyq aitqan bolatyn.

Islam jәne órkeniyet (№05 (89) 1-15 nauryz, 2007 j.) sanyndaghy M.Estemirov «Ishten iritushi uahhabiyler, ózin «taza islam» jolyndaghy «sәlәfiylermiz» deydi» atty maqalasynda: «...Býgingi tanda oblys aumaghyndaghy shet elderden kelgen islam qorlary men úiymdary jabylyp, shetel azamattary Qazaqstan aumaghynan alastatylghanymen, olardyng is әreketin qazaqstandyq shәkirtteri men Mәdinadan bilim alyp oralghan, solardyng jetegindegi ózge de jastardyng jalghastyryp jatqandyghy ókinishti» dep jazdy.

Saudiya ilimining asa qaterli ekendigin senator aghamyz Gh.Esim: «Qazirgi Qazaqstan jaghdayynda islam eki týrli baghytta angharylyp keledi. Búl jaqsylyq emes. Arabiyadan bilim alyp kelgen bizding jastar Qoja Ahmet Iassauiydi qúrmetteudi qoyyndar, aruaqty qúrmettemender degen ýgit taratyp jýr. Búl bolmaytyn әngime. Biz tamyrymyzgha balta shaba almaymyz. Bizding halyqtyng mentaliytetinde aruaqty qúrmetteu qasiyetti is. Aruaghyn jerge taptap, músylman bolugha qazaq kónbeydi. Biz aruaqty qúrmettegende, Allagha, payghambargha shek keltirip túrghan joqpyz. Bir kezde birynghay orystandyru sayasaty jýrse, endi birynghay arabtandyrugha kóshpekpiz be? Islamnyng Iassauy salyp ketken joly bar. Ol - týrkilik islam. Eger, biz osy mәselege saq bolmasaq, últyghymyz ben eldigimizge syzat týsedi. Sóitip músylmandyqtyng ózi birneshe jikten túrady ghoy. Qazir arabtar әkelgen músylmandyq pen bizding dәstýr-saltymyzgha synalay enip, qalyptasyp ketken sofylyq әdebiyetting negizinde Iassauy әkelgen músylmandyq ekeuining arasynda týsinbestikter oryn alyp otyr.» (Amreeva  A.A., «Diny ekstremizm men terrorizm: mәni jәne Qazaqstangha yqpaly». Almaty, 2005 j.,168-169-bet) - dep atap kórsetken bolatyn.

Mine osynday naqtyly derekterge sýiene otyryp «Asyl arna» telearnasy men ony basqaryp otyrghan M.Tazabekovty «qyp-qyzyl uahhabist» dep tolyq aitugha negiz bar. Al, Múhamedjan bolsa nege ekendigi belgisiz osynday «qaterli udy» taratugha әbden yntyq.

Múhtar Maghauin aghamyz «...Mine, alaqay! Aruaq! Aqsarbas! Qazaq Ordasy qúlaghannan song jýz qyryq tórt jyl degende úlysymyzdyng tuy qayta kóterilipti. Adasyp emes, tandap tauyp, baq qonghan degen osy emes pe?» dep jazdy. «Últsyzdanu úrany» («Alash» Almaty 2004 j., 9-bet).

Sherhan Múrtaza: «Rayymbek Seytmetov turaly jaza kelip, «...Onyng ruhyn úly Domalaq ananyn, Túrardyng әruaqtary qolday jýrsin, Alla o dýniyesin júmaqtan bersin» dep jazdy. «Bir kem dýniye» (Almaty «Jazushy» 2008 j. 99-bet.)

Mine qazaqtyng әdebiyeti men mәdeniyeti, tarihynda ózindik orny bar últ ziyalylary da «aruaghyn shaqyryp, pirinen medet tilegen».

 

«Abay-aqparat»

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 1983
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2375
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 1945
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1571