Dýisenbi, 29 Sәuir 2024
Mәiekti 5281 0 pikir 21 Sәuir, 2016 saghat 10:00

ACTANADA QARA HALYQTY QARAShA ÝIINEN QUYP JATYR

Astana qalasynda qúrylys júmystary dýrkirep jýrip túrghandyqtan, qarajúmys izdep nәpaqa tabugha kelgen qarapayym halyqtyng kóp ekeni belgili. Qúrylysshy qauymnyng ortasha enbekaqysy jýz myng tengening o jaq bú jaghynda. Búl orayda qúrylys basyndaghy bastyqtardy aityp otyrghanym joq, kәdimgi eki qolgha kýrek ústap, kirpish qalap jýrgen enbekshi halyqty aitamyn.

Osynau enbekshi adamdargha ýi-jay berip qamtamasyz etip otyr deseniz qatelesesiz. Eshqanday qazaqstandyq qúrylys kompaniyalary qúrylysshylaryna baspana bermeydi. Qúrylysshy óz baspanasyn ózi qamdaugha mәjbýr. Astana qalasynyng aspanmen talasqan jayly pәterlerine jayghasu olar ýshin oryndalmas arman. Satyp aludy bylay qoyghanda, múnday pәterding jalgha alu qúny qúrylysshynyng enbek aqysynan eki ese qymbat. Biraq halyq amalyn tauyp qala manyndaghy eski sayajay ýilerin saghalauda. Sayajaydaghy ýiler týtindetip pesh jaghatyn, jazghy jauynda kóshesi ayaq alghysyz balshyqqa batyp jatsa-daghy, shaghyn otbasyn jayghastyryp, kýdelikti kýibeng tirliginde bir demalyp jatugha jarap jatyr. Baghasy da qalta kótererlik. Shaghyn ýishikterdi 20-25 myng tengege jaldaugha bolady. Olardyng arasynda Astananyng uday qymbat uchaskelerine qaraghanda anaghúrlym arzan sayajay uchaskesin satyp alyp, ózderine layyqtap ýy salyp alghandar da jeterlik. Birtalay qúrylysshylar solay istedi de. Biraq, jer astynan jik shyqty... 

Astana qalasy Esil audanynyng әkimi hanym Sabila Mústafina 2016 jyldyng basynda halyqpen kezdesuinde elding kókeyinde jýrgen saualdargha tanqalarlyq jauap bergen. Sayajaydyng balshyq joldaryn, auyz su mәselesin kótergen qauymgha bergen jauaby mynau boldy:

«Sayajaydyng әldeqashan sayajay boludan qalghanyn bilemiz. Ol jerde qara halyq jataqhanalar salyp, qyp qyzyl biznes jasap otyr. Jataqhana soqqandarmen kýresemiz», - dedi ol.

«Shúbar móltek audanyndaghy jer ýilerdi gazdandyru qajet. Búl turaly ne aitasyz?» degen saualgha da әkim óz dengeyinde jauap berdi:

«Shúbar audanyndaghy ýilerding qúny million-million dollar túrady? Jylaytyn jónderiniz joq», - dedi.

Sabila hanym dәl osy tústa ózining qaltasy men halyqtyng qaltasyn shatastyryp alghan siyaqty. El aldynda әkimdik mindeti elding qaltasyndaghy aqshany sanau emes, el ýshin qanday da bir jayly jaghdaylar jasau ekenin bilmeydi-au shamasy. Halyqqa qyzmet etuge kelgen әkimning halyqtyng jaghdayyna tereng ýnilmey jatyp, tabysyn esepteuge asyqqany qyzyq eken. Astana halqynyng kópshiligi býginde baspanagha zәru ekenin, túrghyn ýy baghasy qansha sharyqtaghanmen olardy tek qaltalylar alyp, qara halyqqa uday baghagha jalgha berip otyrghanyn bilmeytin siyaqty.

Jyl basyndaghy әkimning jauabynan halyq shoshysa-daghy, artynan qayyryn bersin dep qaytqan bolatyn. Alayda Sabila hanym sayajay túrghyndaryna shyndap tekseru jýrgize bastady.

Kóktem shygha Astana qalasynyng Jer qatynastary jәne jerding paydalanyluy men qorghaluyn baqylau basqarmasynan memlekettik inspektorlar kelip, sayajaygha janadan salynghan ýi-jaylardy tekserip, «jerdi óz maqsatynda paydalanylyp jatqan joq» degen akti toltyryp, jer iyelerine aiyppúl salyp ketti. Ýsh aidyng ishinde jerdi maqsatty paydalau ýshin myna jerdi túrghyn ýige ainaldyrmay, jer qazyp júmys isteulerin talap etedi.

Shyndap kelgende, dәl osy әkimshilikting qoqan-loqqysy mýlde orynsyz. Zang ayasynda da, adamgershilik ayasynda da migha syimaytyn soraqylyq!

Jer qatynastary turaly Zanda «jer uchaskesining iyesi jerding asty men ýstin óz qajetine qaray paydalanugha әbden qúqyly» dep anyq jazylghan. Sayajaydyng ýilerinde túrugha bolmaydy degen shekteu mýlde joq. Sonymen qatar sayajaydaghy ýilerding ólshemi, ne egiletin egistik kólemi turaly qanday da bir normalar kórsetilmegen.

Adamgershilikke sayatyn bolsaq, myna óz qolymen ýi-jayyn salyp alghan qara halyqty qay jaqqa qanghytyp jibergisi kelip otyrghanyn týsiniksiz. Jyl sayyn memlekettik jenildikpen qos-qostan pәter alatyn bay-batshalar úyalmay-qyzarmay sol pәterlerin uday aqygha jalgha beredi. Ol ýshin memleketke bir tiyn salyq tólemeydi. «Túrargha ýiim joq» dep rәsimdep alynghan ýilerge ózderi túrghysy kelmey, pәter jaldaushylardy jiberedi. Memlekettik jenildikpen alynghan ýilerding 80 payyzy jalgha beriledi desem, ótirik aitqanym emes. Sóite túra Sabila hanym, sol shynymen jalgha beriletin pәterlerden salyq jinamaydy, al sayajaydaghy pәter jaldaugha shamasy joq qara halyqty qalagha qughysy keledi. Búl degeniniz, onsyz da halyqtyng qazynasyn jep otyrghan bay-batshalardyng taghy da qara halyqtyng qayghysynan aqsha jasasaq degen aram niyeti emes pe!

Qanshama últ pen úlys syighan qazaqtyng jerine qazaqtyng ózi syimay jatqany janynyzdy kýidirmeydi me?!

Gýljan Iztay

Abai.kz

0 pikir