Júma, 17 Mamyr 2024
Kókmúnar 6973 0 pikir 6 Qantar, 2016 saghat 09:40

ÚLT JOSPARY - QAZAQSTANDYQ ARMANGhA BASTAYTYN JOL

2016 jyldyng 1 qantarynan «5 instituttyq reformany jýzege asyru boyynsha 100 naqty qadam» – Últ josparyn oryndaudyng praktikalyq kezeni bastaldy.

Memleketti, ekonomika men qoghamdy damytu ýshin qaghidatty jana qúqyqtyq orta qalyptastyratyn 59 zang kýshine endi.

Bizge tarihymyzdaghy búryn-sondy bolmaghan auqymdaghy últtyq zannamagha ózgeristerdi baghamdau manyzdy. Onyng ýstine, olar bizding qazaqstandyq armanymyz – HHI ghasyrda kóshbasshy otyz últtyng biri bolugha qol jetkizuimizge jol ashady.

Ár úrpaqtyng óz armany bar, olarda tek jeke jәne otbasylyq iygilikterge ghana úmtylys kórinis tappaydy.

Olarda qashanda tughan jerge degen sýiispenshilik sezimi, óz halqy men Otanynyng baqyty turaly ansar aiqyn kórinedi.

Ata-babalarymyzdyng kóptegen úrpaqtary ýshin Qazaqstannyng Tәuelsizdigi asyl arman bolyp keldi.

Biz olardyng azat jәne tәuelsiz Otandy ansaghan kóp ghasyrlyq qiyaldaryn is jýzine asyrdyq.

Biz, qazirgi qazaqstandyqtar ýshin Tәuelsizdik kópetnosty qoghamymyzdyng naqty joghary ómirlik qúndylyghyna ainaldy.

Biz osydan bar-joghy shiyrek ghasyr búryn ghana barlyq aqyl-oyymyz ben jýregimizdi baurap alghan kóptegen oi-niyetterimizge qol jetkizdik.

Biz Qazaqstan Respublikasynyng egemendigi Konstitusiya men zandardyng berik arqauy men halyq mýddesine qyzmet etetin memlekettik apparattyng kәsiby jәne negizdi is-qimylyna arqa sýieuin qamtamasyz ettik.

Ony Qazaqstan ekonomikasynyng naqty tabystarymen, últtyq baylyqtyng jәne halyq iygiligining ósimimen nyghaya týsetin ettik.

Tәuelsizdigimizding joghary halyqaralyq bedelmen jәne últtyq qauipsizdikting tiyimdi jýiesimen senimdi qorghaluyn qamtamasyz ettik.

Biz óz jerimiz ben onyng baylyghynyng úqypty iyesi bolugha ýirenudemiz, jana tehnologiyalardy mengerip, tarihymyzda eshqashan bolyp kórmegen óndiristik quattar men ekonomikanyng tútas salalaryn iske qosudamyz.

Jәne eng bastysy – biz janasha armandaudy, Tәuelsiz Qazaqstanymyz bir bólshegi bolyp otyrghan jahandyq әlemdegi qiyndyqtargha qaramastan, el men qoghamdy damytuda naqty mindetter qoidy jәne olardy sheshudi ýirendik.

 

Jana qazaqstandyq arman

Biz Tәuelsizdikting 25-shi jyldyghyna jana qazaqstandyq armanmen ayaq bastyq, onyng basty maqsaty jýzege asyrylyp jatqan «2050» Strategiyasymen bara-bar.

HHI ghasyrdyng ortasyna qaray biz Qazaqstannyng әlemdegi asa damyghan 30 memleketting qataryna qosyluyna qol jetkizudi josparlap otyrmyz.

Búl 2015 jyldyng sәuirinde ótip, qazaqstandyqtardyng absolutti kópshiligi qoldau kórsetken kezekten tys preziydenttik saylau barysynda payda bolghan býkilhalyqtyq armangha ainaldy.

Shyn mәninde, osy býkilhalyqtyq senim kepili bizding Bolashaghy Birtútas Últ tuyndauyndaghy tarihy akt boldy.

Biz ózimizding jana armanymyzgha qaray jaqyndaudy Bes instituttyq reformany jýzege asyru boyynsha 100 naqty qadam – Últ josparyn jasaudan bastadyq.

Osy janghyrtulargha sheshushi ról berilip otyr. Olar Qazaqstandy, onyng ekonomikasyn, memleket pen qoghamdy ózgertetin tarihy mindetter keshenin sheshuge danghyl jol salady.

Olar planetadaghy asa damyghan memleketterdi biriktiretin Ekonomikalyq yntymaqtastyq jәne damu úiymynyng standarttaryna sәikes keletin eldi damytu, ekonomikalyq ósim men barlyq qazaqstandyqtardyng ómirin jaqsartu ýshin jana layyqty jaghdaylar qalyptastyrady.

Bizding Qazaqstanymyz serpindirek, layyqtyraq, senimdirek jәne  dәulettirek bolady.

2015 jyldyng birneshe aiynyng ishinde ghana Bes instituttyq reformanyng bastaluyn zannamalyq jәne úiymdastyru túrghysynan qamtamasyz etu boyynsha orasan zor júmys atqaryldy.

Búl júmys mening Jarlyghym boyynsha qúrylghan Janghyrtular jónindegi últtyq komissiyanyng basshylyghymen jýrgizildi.

Men birqatar kenes ótkizip, sarapshylarmen, sayasatkerlermen, biznes jәne qarjy úiymdarynyng basshylarymen әngimelestim.

Halyqaralyq saparlarym men kezdesulerim shenberinde men ózimning әriptesterimmen – ózge elderding memleket jәne ýkimet basshylarymen talay ret kenestim.

Tútastay alghanda, mening Qazaqstandy terendete janghyrtu jónindegi oi-niyetime barlyq taraptan jan-jaqty qoldau kórsetildi.

Áleumettik saualdamalar da Últ josparynyng barlyq bes reformasyna túraqty joghary qoldau kórsetilip kele jatqanyn aighaqtap berip otyr. Qazaqstandyqtar reformalardyng uaqtyly jәne kókeykesti ekenimen birauyzdan kelisedi.

Qazirding ózinde barlyq qajetti zandar qabyldandy jәne zandyq kýshine endi.

Parlament pen Ýkimet júmysynyng ýilesimdiligin erekshe atap ótkim keledi. Óte qysqa merzimde jýzege asyrylghan zannamalyq júmystardyng osynday qarqyny men sapasy búghan deyin Qazaqstanda bolyp kórgen emes.

Búl – bizding parlamenttik modelimizding jәne memlekettik biylikting ókiletti jәne atqarushy tarmaqtarynyng ózara is-qimyl jýiesining joghary tiyimdiligining aighaghy.

Últ josparyn oryndau boyynsha praktikalyq júmystar jana mýmkindikter men әlemdik damudaghy yqtimal tәuekelderdi esepke ala otyryp, ózgermeli jahandyq jaghdaylargha tolyq sәikes týzilip jatqanyn kóru manyzdy.

Búl turaly mening 2015 jyldyng 30 qarashasyndaghy Qazaqstan halqyna Joldauymda egjey-tegjeyli bayan etilgen.

Bes instituttyq reforma Qazaqstan ekonomikasy jahandyq ekonomikalyq qiyndyqtardyng kýshti yqpalyn sezinip otyrghan qazirgi kezende erekshe manyzdy.

Biz olardy ekonomikalyq ósimning senimdi qarqynyn qalpyna keltiru men býkil halyqqa berik әleumettik kepildikterdi qamtamasyz etuge baghyttalghan memleketting daghdarysqa qarsy keng auqymdy sharalarynyng basty qúramdasy retinde qarastyramyz.

Qazaqstannyng damudyng joghary әlemdik standarttaryna qol jetkizuine yqpal etetin jana qazaqstandyq zannamalar qazirding ózinde júmys istey bastady.

Sondyqtan qazir qazaqstandyqtardyng olar turaly tek bilip qana qoymay, sonday-aq, olardyng praktikalyq ómirde, ekonomikalyq qyzmette nemese qoghamdyq qatynastarda beretin jana mýmkindikterin qoldanulary manyzdy.

Barshanyng boyynda qúqyqtyq janalyqtar negizinde memlekettik basqaru men qúqyq tәrtibining jýiesi qalay auysatyny jayynda barynsha tolyq týsinik boluy tiyis. Jana jaghdaylarda biznesti qalay damytugha nemese memlekettik emes sektordyng qyzmetin qanday perspektivaly baghyttarda belsendi etuge bolady degen siyaqty.

Osynyng bәri, tútastay alghanda, túrghyndardyng bәrining ekonomikalyq jәne azamattyq belsendilikterin arttyrugha quatty serpin beretin bolady.

Osynyng arqasynda biz ózimizding qazaqstandyq armanymyzgha qaray sekiris jasap, HHI ghasyrdyng ortasyndaghy basty maqsatymyzgha jaqynday týsetin bolamyz.

Bes reformanyng әrqaysysy boyynsha is-qimyldyng jol kartasy jasalghan jәne biz olardy dәiektilikpen jýzege asyramyz.

 

Memleketti kәsibiylendiru

Bizding birinshi reformamyz «Memlekettik qyzmet turaly» jana Zang negizinde memlekettik apparattyng tiyimdiligin arttyrugha baghyttalghan.

Memlekettik qyzmetting reformasyn biz alghashqy zannamalyq akt – Preziydentting «Qazaqstan Respublikasyndaghy memlekettik qyzmet turaly» zang kýshi bar Jarlyghy qabyldanuynyng 20 jyldyghy túsynda jýzege asyra bastauymyzdyng nyshandyq mәni bar.

1995 jyldyng jeltoqsanynda búl qújat tek Qazaqstan ýshin ghana emes, sonday-aq, býkil TMD kenistigi ýshin innovasiya bolghanyn atap ótu manyzdy.

Biz barlyq postkenestik elderding ishinde alghash bolyp memlekettik qyzmetshilerding jana kadrlyq korpusyn konkurs jәne meritokratiya qaghidattary arqyly qalyptastyrugha kiristik.

Qazir qazaqstandyq memlekettik qyzmetti damytudyng jana kezeni bastau aldy.

Mening Jarlyghymmen Memlekettik qyzmet isteri jónindegi ministrlik, onyng qúrylymynda – Jemqorlyqqa qarsy is-qimyldyng últtyq burosy qúryldy.

Osylaysha, tek memlekettik qyzmet jýiesi ghana emes, sonday-aq, jemqorlyqqa qarsy is-qimyl tanytatyn, yaghny jemqorlyq kórinisterining barynsha aldyn alugha baghdarlanghan jýie de janghyrtylyp otyr.

Búl jerde jemqorlyqpen kýresting ózi barynsha dәiekti bola týsedi jәne jýieli sipatqa ie bolady.

Mine, jemqorlyqqa qarsy is-qimyl turaly jana zang osynday ústanymdargha negizdelse, onyng ózi halyqaralyq standarttargha baghdarlanghan jәne jana jyldan bastap kýshine endi.

Jemqorlyqqa qarsy jana zannamamen ózara baylanysta jәne sonymen qatarlasa qabyldanghan memlekettik qyzmet turaly jana zang memlekettik qyzmetting janartylghan modelining negizgi shenberlerin jәne memleketti basqarudyng barlyq jýiesining tiyimdiligin kýsheytu boyynsha odan arghy is-qimyldardyng ret-tәrtibin aiqyndaydy.

Birinshiden, әkimshilik memlekettik qyzmetshining mansaby onyng biliktiligi jәne jinaqtaghan tәjiriybesi esepke alyna otyryp qúralady.

Mansaptyq satynyng әr baspaldaghynda ol ózining kәsiby jaramdylyghyn dәleldep otyrugha tiyis bolady.

Jana zangha birqatar qaghidatty normalar engizilgen.

Memlekettik qyzmetke ornalasu tek keshendi irikteu men júmysty tek tómengi lauazymdardan bastaudyng nәtiyjeleri boyynsha mýmkin bolady.

Júmys tәjiriybesi memlekettik qyzmetshining mansaptyq ilgerileuining basty sharty bolady jәne múnda da tek konkurstyq negizde jýzege asyrylady.

Sonday-aq, jekelegen memlekettik qyzmetshiler rotasiyalarynyng mýmkindigi kólbeuinen jәne tiginen olardy qyzmettik baspanamen qamtamasyz ete otyryp qarastyrylghan.

Ekinshiden, memlekettik qyzmetke ashyq konkurs arqyly jәne Kadr sayasaty jónindegi últtyq komissiyanyng sheshimi boyynsha kelisimsharttyq negizde memlekettik emes sektordaghy basqarushylar qatarynan azamattar jәne sheteldik menedjerler tartyla alady.

Ýshinshiden, memlekettik qyzmetshige enbekaqy tóleuding jana jýiesi onyng biliktiligi men atqaratyn júmysynyng sipatyna, kólemi men nәtiyjesine baylanysty zang túrghysynan bekitiledi. Asa nәtiyjeli qyzmet ýshin bonustar tóleu qarastyrylghan.

Múnday jýieni 2017 jyldyng 1 qantarynan bastap engizu josparlanyp otyr.

Búl jerde 2016 jyly býginde «B» korpusyna kiretin memlekettik qyzmetshilerding enbekaqysy jogharylaytynyn aita ketu kerek.

Tórtinshiden, zanda sayasy memlekettik qyzmetshiler auysqan kezde memlekettik apparattyng avtonomdyghy men túraqtylyghy qaghidaty naqty jazylghan.

Ministrler men ortalyq atqarushy organdardyng jauapty hatshylarynyng ókilettikteri egjey-tegjeyli dәldep ajyratylghan.

Besinshiden, sheneunikter ortasynda etikalyq normalardy búzugha әkeletin jәne jemqorlyq qúbylystar tuyndatatyn jaghdaylardyng aldyn alu boyynsha qatang sharalar qarastyrylghan.

Memlekettik qyzmetshilerding júmys pen túrmystaghy jýris-túrysynyng qalyptary reglamenttelgen Memlekettik qyzmetshilerding jana etikalyq kodeksi jasaldy.

Sonday-aq, jana institut – etika boyynsha ókiletti ókilder institutyn qúru kózdelip otyr. Olar azamattar men memlekettik qyzmetshilerge kenes berip, olardyng qúqyqtaryn qorghaudy qamtamasyz etetin bolady.

Altynshydan, memlekettik qyzmet turaly jana zannyng manyzdy qyry onyng arqaulyq normalarynyng qúqyq qorghau organdaryna da qatysty bolatynymen baylanysty.

Búl jerde qúqyq qorghau organdaryndaghy qyzmetting ereksheligi qoldanystaghy «Qúqyq qorghau qyzmeti turaly» Zanda eskerilgen.

Jetinshiden, jana zang negizinde jәne enbekke aqy tóleuding jana jýiesi engizilgennen keyin «B» korpusynyng әkimshilik memlekettik qyzmetshilerin jana biliktilik talaptaryna sәikestigi boyynsha keshendi attestattaudan ótkizu josparlanghan.

Attestattau kezeninde memlekettik qyzmetke ornalasugha konkurstar ótkizuge moratoriy jariyalanatyn bolady.

Qyzmetshilerding biliktiligin 3 jylda bir retten kem bolmaytynday etip mindetti arttyryp otyru zang túrghysynan bekitiledi.

Tútastay alghanda, memlekettik qyzmetti janghyrtudyng negizgi qyrlary osynday.

Men ony Qazaqstandaghy barlyq janghyrtu ýderisi oi-niyeti tabysynyng sheshushi tetigi retinde qarastyramyn.

 

Qúqyq tәrtibi jәne zandylyq

Ekinsh reformanyng mәni tәuelsiz sot tóreligi men Qazaqstannyng býkil qúqyq qorghau jýiesining tek qana azamattardyng qúqyqtary men bostandyqtaryn qamtamasyz etuge, zandardy qatang oryndaugha jәne qúqyq tәrtibin nyghaytugha baghyttaluy tiyistiginde.

Ony zannamalyq túrghydan qamtamasyz etu ayasynda jana Azamattyq is jýrgizu kodeksi men jana «Joghary Sot Kenesi turaly» Zang qabyldandy. «Sot jýiesi jәne sudiyalardyng mәrtebesi turaly» Konstitusiyalyq zangha, Qylmystyq-is jýrgizu kodeksine jәne Ákimshilik qúqyq búzushylyq turaly kodekske qajetti ózgerister engizildi.

Bәrinen búryn, janartylghan zannamalar qoghamnyng sot jýiesine senimin arttyrugha yqpal etetin bolady. Ádildik naq sotta saltanat qúratyny belgili.

Qazaqstan sottaryn reformalaudaghy temirqazyq mәsele – sapaly sudiyalar korpusyn jasaqtau.

Sudiyalyqqa kandidattardy irikteuding qatang tetigi men olargha qoyylatyn joghary biliktilik talaptary zang túrghysynan qarastyrylghan.

Sot tóreligin ýlken ómirlik tәjiriybesi bar jәne joghary moralidyq ústanymdargha ie eng layyqty әri barynsha dayyndalghan kәsiby sheberler jýzege asyrulary tiyis.

Sudiyalardy irikteu men taghayyndau ýderisteri qogham ýshin móldir jәne ashyq bolady.

Osymen baylanysty ózining apparaty bar, qúramy men ókilettiligi keneytilgen avtonomdy memlekettik mekemege ainalatyn Joghary Sot Kenesi týbegeyli reformalandy.

Sot reformasynyng manyzdy qyry – sot tóreligining bes satyly jýiesinen ýsh buyndy jýiesine ótu.

Tek birinshi, apellyasiyalyq jәne kassasiyalyq instansiyalar qalady. Búl jerde kóp is qaralatyn birinshi jәne apellyasiyalyq instansiyalar sottarynyng rólderi aitarlyqtay kýsheytiletin bolady. Múnday qadam sottyq әure-sarsannyng aldyn alyp, sot sheshimin qabyldaudyng merzimin qysqartady.

Qazaqstandaghy sot tóreligi azamattardyng jeke ómirining qúpiyalyghyna kepil qúqyn esepke ala kelgende barynsha ashyq bola týsedi.

Sot zaldary sot isterin audio jәne viydeojazudyng apparaturalarymen jaraqtandyrylady jәne jazbalardy qanday da bir toqtatugha nemese redaksiyalaugha mýmkindik berilmeydi.

Búl sudiyalardy jәne sot mәjilisine basqa da qatysushylardy tәrtipke shaqyrady, sot prosesi men sot qabyldaghan sheshimning obektivtiligin qamtamasyz etedi.

Sot jýiesin reformalau shenberinde birqatar instituttyq sheshimder júmys istey bastaydy.

Birinshiden, Jogharghy Sot janyndaghy Sot jurii týbegeyli qayta qúrylady.

Sot jurii azamattardyng sudiyalardyng is-әreketine jәne sudiyalyq korpus ókilderining qabyldanady dep kýtilip otyrghan Etikalyq kodeksti búzu jaghdaylaryna baylanysty aryz-shaghymdaryn qaraytyn bolady.

Ekinshiden, Jogharghy Sot janynan daulardy, onyng ishinde, iri investorlar qatysatyn daulardy qarau ýshin mamandandyrylghan alqa qúrylatyn bolady.

Onyng shenberinde shetel investorlarynyng qúqyn ózderinde tuyndaghan qúqyqtyq daular boyynsha sapaly әri әdil sheshu jýzege asyrylady.

Ýshinshiden, qylmystyq is jýrgizu shenberinde sottarda, onyng ishinde sotqa deyingi kezende, aiyptau men qorghau arasynda tengerim qamtamasyz etiletin boluy tiyis.

Búghan adamnyng konstitusiyalyq qúqy men bostandyghyn shekteytin tergeu sudiyasynyng barlyq tergeu әreketin sanksiyalau boyynsha ókilettilikterin odan әri qaray keneytu esebinen qol jetkiziletin bolady.

Tórtinshiden, qazaqstandyq sottardyng tóraghalary – qúqy tenderding ishindegi joly kenderi ekenin úmytpau manyzdy.

Sondyqtan olardyng tarapynan basqa sudiyalar qabyldaytyn sheshimge yqpal etu mýmkindigi mýldem bolmaydy.

Besinshiden, memlekettik sot oryndaushylaryn kezen-kezenimen qysqartu arqyly jeke sot oryndaushylarynyng instituty odan әri damytylady.

Sot jýiesining tәuelsizdigin nyghaytatyn sharalardyng manyzy erekshe.

Mening tapsyrmam boyynsha býginde qúrmetti zeynetke shyqqan sudiyalardy zeynetaqylyq qamtamasyz etu boyynsha barlyq mәselelerin sheshudi qarastyratyn zang qabyldanghany belgili. Búl sudiyalargha bar kýsh-jigerin sot tóreligin barynsha obektivti atqarugha audaru mýmkindigin beredi.

Búdan bólek, bizge barlyq qúqyq qorghau organdarynyng jәne bәrinen búryn polisiyanyng adamdardyng mýddesi men qúqyqtyq tәrtipti nyghaytu qyzmetinde túruyna qol jetkizuimiz qajet.

Búl ýshin jergilikti biyik organdary men jergilikti qoghamdastyqtargha esep beretin jergilikti polisiya qyzmeti qúrylady. Osynday qyzmet tútastay Ekonomikalyq yntymaqtastyq jәne damu úiymyna mýshe birqatar elderde ózin jaqsy tanytty.

Jergilikti polisiya qyzmetining qarauyna qoghamdyq tәrtip kýzeti, túrmystyq qylmysqa qarsy túru, jol qauipsizdigin qamtamasyz etu men úsaq qúqyq búzushylyqtargha atymen tózbeushilik mәseleleri berilip otyr.

Osy janalyqtar jana zannamada kórinis tapqan. Onda, sonday-aq, azamattardyng etikalyq normalardy búzghan polisiyalardyng ýstinen týsirgen aryz-shaghymdaryn qaraytyn qoghamdyq kenester men ózge de konsulitativtik-kenestik organdar jýiesin qúru qarastyrylghan.

Sonday-aq, «Qylmystyq qúqyq búzushylyq kartasy» internet-portaly qúrylatyn bolady. Múnday tetik әlemning birqatar elderinde tabysty qoldanylyp keledi. Osy veb-resursqa eldegi barlyq qylmystyq qúqyq búzushylyqtar jedel engiziledi. Búl júrtshylyqtyng qúqyq qorghau organdary júmysynyng tiyimdiligin baqylauyna mýmkindik beredi.

Peniytensiarlyq jýieni jaqsartu kókeykesti mәsele bolyp tabylady. Búl júmys memlekettik-jekemenshik әriptestigin damytu shenberinde jýrgizilui tiyis.

Shetelderding tabysty tәjiriybeleri jeke sektordy peniytensiarlyq mekemelerdi salu men paydalanugha tartu jónindegi sharalardy jýzege asyrudyng negizi boluy tiyis.

Sonday-aq, búghan deyin zannan attap, sonysy ýshin jazasyn ótegen adamdargha kómek kórsetu men yqpal etu manyzdy.

Búl ýshin әleumettik onaltu keshendi damytylyp, jazasyn ótep jatqan azamattar ýshin arnayy әleumettik qyzmet kórsetu standarttary engiziletin bolady.

Tútastay alghanda, Qazaqstanda qúqyqtyq memleketting ornyqtyryluy – birtútas janghyrtu ýderisi ayasynda sheshilip jatqan bizding konstitusiyalyq mindetimiz. Belgilengen sharalar men qadamdardy jýzege asyru azamattardyn, sonday-aq, shetel investorlarynyng últtyq sot jәne qúqyq qorghau jýiesine senimin arttyryp, tútastay alghanda, elimizdegi biznes-ahualdy jaqsartady.

 

Burokrattyq shyghynsyz ekonomikagha qadam basu

Auqymdy júmys ýshinshi reformatorlyq baghytqa – industriyalandyru men ekonomikalyq ósimdi qamtamasyz etu boyynsha janghyrtular keshenimen baylanysty.

Bizding úzaq merzimdi ústanymymyz ekonomika qyzmetindegi tranzaksiyalyq shyghyndardy údayy qysqartu boluy tiyis.

Olardyng kólemi, eng aldymen, memlekettik instituttardyng qalay júmys isteytinine baylanysty.

Salyqtyq jәne kedendik әkimshilik jýrgizudi jaqsartugha baghyttalghan sharalar zor manyzgha ie bolady.

Birinshiden, búl arada әngime salyqtyq jәne kedendik jýielerdi kiriktiru turaly bolyp otyr.

Birte-birte elektrondy pishimge kóshiriletin tauarly-kóliktik jýkqújat baqylauy engiziledi. Sonday-aq, qújattardyng sәikestendirilui pishini negizinde salyqtyq jәne kedendik tekseruler resimi ontaylandyrylady.

Tekserulerge shaghym beru resimi birtútastandyrylady.

Ekinshiden, tabys pen mýlikti jalpygha ortaq deklarasiyalaugha kezen-kezenimen kóshu qarastyrylady.

2017 jyly deklarasiyalardy memlekettik kәsiporyndar men mekemelerdin, últtyq kompaniyalardyng qyzmetkerleri – búl shamamen 1,7 million adam – úsynatyn bolady. 2020 jyldan bastap jalpygha ortaq deklarasiyalaumen barlyq jeke túlghalar qamtylady.

Ýshinshiden, salyqtyq әkimshilik jýrgizudi onaylatu maqsatynda qosymsha qún salyghynyng ornyna satugha salyq engizuding oryndylyghy mәselesi qarastyrylyp jatyr.

Tórtinshiden, qoldanystaghy salyqtyq rejimderdi ontaylandyru josparlanyp otyr, onda 2017 jyldan salyqtyq kirister men shyghystardyng esebi mindetti týrde engiziletin bolady. Búl kólenkeli ekonomikanyng dengeyin tómendetuge mýmkindik beredi.

EYDÚ elderining tәjiriybesi kórsetip otyrghanday, tabysty júmys istep túrghan ekonomikanyng manyzdy qaghidaty memleketting shaghyn jәne orta kәsipkerlikti qoldauy, ony qorghaudyng tiyisti dengeyin qamtamasyz etu bolyp tabylady. Búl jaylar biznesting onaltyluy men bankrottyghynyng janghyrtylghan qúqyqtyq qyrlary bar Kәsipkerlik kodeksinde kórinis tapqan.

Biznesti qorghau men kәsipkerlerge qúqyqtyq kómek kórsetuding ortalyq tetigi boluy tiyis biznes-ombudsmen instituty nyghayyp keledi. Onyng qyzmetining zannamalyq negizi de Kәsipkerlik kodeksinde bekitilgen.

Búdan bólek, onda memlekettik monopoliyagha qarsy qyzmetting qúqyqtyq shenberleri EYDÚ standarttaryna sәikes egjey-tegjeyli bayan etilgen.

Janartylghan monopoliyagha qarsy qyzmet erkin bәsekelestikti jan-jaqty damytugha baghdarlanuy tiyis.

2016 jyldyng 1 qantarynan bastap dominanttar tizilimi tek retteletin rynok boyynsha jýrgiziledi, al 2017 jyldan bastap tolyqtay alynyp tastalady.

Tiyisti tauarly rynoktargha subektilerding ýlesin úlghaytugha múnday is-qimyldar bәsekelestikti shekteu belgisi bolmaghan kezde ghana jol beriletin bolady.

2017 jyldyng 1 qantarynan bastap baghalyq retteu alynyp tastalady, onyng ornyna tek monopoliyagha qarsy retteu men baqylau qúraldary ghana paydalanylady.

Monopoliyagha qarsy qyzmet janynan jana institut – monopoliyagha qarsy zannamany búzushylyqtar qorytyndylary boyynsha qabyldanatyn sheshimderding obektivtiligi men móldirligin qamtamasyz etetin kelisim komissiyasy qúrylatyn bolady.

Memleketting kәsipkerlikpen ózara is-qimyly men әriptestigining jana qaghidattary Memlekettik satyp alular turaly Zannyng janartylghan redaksiyasynda kórinis tapqan.

Olar ónimdi satu ýshin úzaq merzimdi kelisimsharttar jasasu arqyly tikeley investisiyalar tartugha jana mýmkindikter ashady. Búl, sonday-aq, Qazaqstanda jana joghary tehnologiyaly óndirister qúrugha qyzmet etetin bolady.

Fermerlik pen býkil agrarlyq sektordy damytu ýshin aitarlyqtay yntalandyrushy kýsh Jer kodeksine engizilgen ózgerister boldy.

Jana qúqyqtyq normalar júmys istep túrghan 224 mynnan astam agroónerkәsiptik keshen subektilerine olar jalgha alghan 97,4 mln. ga jerdi jekemenshikke alugha mýmkindik beredi. Onyng ýstine, kadastrlyq qúnynyng 50 %-y kóleminde 10 jyl merzimge bólip-bólip tóleu qarastyrylghan.

Búdan bólek, 102 mln. gektar zapas jerding auyl sharuashylyghy óndirisin jýrgizuge arnalghan 85,3 mln. gektaryn da Qazaqstan Respublikasynyng zandy jәne jeke túlghalary jekemenshikke auksion arqyly satyp ala alady.

Mýlikti zandastyru merzimi 2016 jyldyng 31 jeltoqsanyna deyin úzartyldy. Mýlik pen aqshany zandy ainalymgha qaytaru ýshin qosymsha yntalandyru sharalary qabyldandy. Qúpiyalylyqty saqtaugha, sonday-aq,  Qylmystyq jәne әkimshilik qudalaudan qorghaugha kepildik berilip otyr.

Búl kapital aghynyn úlghaytyp, kólenkeli ekonomika dengeyin aitarlyqtay tómendetuge mýmkindik beredi.

Zandy túlghalardyng onaltyluy men bankrottyghy resimderi zannamalyq dengeyde naqty jәne týsinikti bekitilgen.

Kompaniyalardyng bankrottyghy, әlemdik tәjiriybege sәikes, kәsiporyndardyng júmysshylaryn qysqartu arqyly toqtap qaluyna alyp kelmeui tiyis.

Óndiristing ómirshendigi men júmys oryndaryn saqtau ýshin tóleuge qabiletsizdikti sotqa deyingi tәrtipte retteuding jana tetigi jasaldy. Ol boryshker men kreditorgha kәsiporyndy qarjylyq sauyqtyru maqsatynda qayta qúrylymdau mәselelerin birlesip sheshuge mýmkindik beredi. Investorlar ózderining shyghyndaryn azaytugha, qalpyna keltiruge mýmkindik alady.

Memleket iyeliginen alu men jekeshelendirudi belsendi ete týsu ýshin jekeshelendiruden, aktivterdi әdil naryq baghasy boyynsha satudan, sonday-aq, qazaqstandyq jәne sheteldik investorlargha jekeshelendiruge barynsha qatysugha jaghday jasau ýshin shekteulerdi alyp tastaugha mýmkindik beretin zannamalyq ózgerister qabyldandy.

Jekeshelendiruding sheshushi tetigi aksiyalardy qor rynoktaryna ashyq auksiondar arqyly ornalastyru bolady.

2016 jyldyng I toqsanynda mýlikten aiyrugha jatatyn nysandardyng tizimi qysqartylyp, barlyq aksionerlerding kvaziymemlekettik sektorda iyelikten shygharylghan aktivterin satyp alugha basym qúqyqtaryn alyp tastaudy qarastyratyn zang jobasy jasalatyn bolady.

Jana tetikterdi esepke ala otyryp Jekeshelendiruding 2016-2020 jyldargha arnalghan keshendi josparyn jýzege asyru bastaldy.

Osy qújat shenberinde bәsekelesti ortagha «Samúryq-Qazyna» ÚÁQ, «Bәiterek» AQ pen «QazAgro» AQ-tyng memlekettik menshiktegi asa iri 65 kompaniyasy, «Samúryq-Qazyna» ÚÁQ» AQ-tyng qúramyna kiretin 173 enshiles jәne tәueldi úiymdary beriletin bolady.

Sonday-aq, 545 úiymnan túratyn Jekeshelendiru nysandarynyng qoldanystaghy tizimine ózekti sipat beriledi.

2016-2018 jyldary «Samúryq-Qazyna» ÚÁQ» AQ, «Bәiterek» ÚBH» AQ pen «QazAgro» ÚBH» AQ aktivterining bir bóligi bәsekelesti ortagha ótkennen keyin olar yqsham holdingterge qayta qúrylatyn bolady.

Memlekettik menshikti jekeshelendiru men kvaziymemlekettik sektor aktivterin beru otandyq kәsipkerlikti, jeke biznesti odan әri nyghaytu men damytu ýshin jýrgizilip otyr.

Jekeshelendiruding keshendi josparyn jýzege asyru shaghyn jәne orta biznesti damytugha jana serpin beredi.

Paydasyn úlghaytugha mýddeli jeke biznes qyzmet kórsetu auqymyn keneytip, ónimining sapasyn jogharylatady, bәsekelestik ósetin bolady, demek – úsynylatyn qyzmetting baghasy tómendeydi.

Agrarlyq sektorda әkimshilik kedergiler qysqarady.

Qazirding ózinde auksion tetigin engizu jolymen jer qoynauyn paydalanu qúqyghyn úsynu resimi jenildetildi.

Al bolashaqta biz izdeudi, baghamdau men ken ornyn iygerudi qosa alghanda, geologiyalyq júmystardyng barlyq týrin jýrgizu tәsilin onaylatudy qarastyratyn jer qoynauyn paydalanudyng avstraliyalyq modeline kóshemiz.

Ekonomikalyq ósimning jana bastauyn qalyptastyru men qazaqstandyq biznesting bәsekege qabilettiligin arttyruda býginde «Últtyq chempiondar» baghdarlamasy manyzdy shara bolyp otyr.

Oghan qatysushylar – import almastyrugha baghyt ústanghan óndiris sektorynyng asa perspektivaly kompaniyalary.

32 kompaniya – «últtyq chempiondar» 2019-2020 jyldargha qaray ishki tikeley investisiyalardy shamamen 750 mln. dollar kóleminde ósirudi, shamamen 15 myng júmys ornyn qúrudy, enbek ónimdiligin 30-50 %-gha arttyrudy jәne shiykizattyq emes eksport kólemining ósimin 260 mln. dollargha deyin jetkizudi qamtamasyz etedi.

 

Syrtqy investisiyalardyng jana kózderi

Últ josparynyng ekonomikalyq blogyna kiretin sharalar bizding ekonomikamyzdyng óndeushi sektoryna kem degende 10 transúlttyq korporasiyany tartudy qarastyrady.

«Zәkirli investorlarmen» birlesken kәsiporyndar qúru jónindegi júmystarmen óndeushi ónerkәsiptin, infraqúrylymdardyn, energetikanyng jәne basqa otandyq kompaniyalardyng 3 toby qamtylatyn bolady.

Birinshi top – qayta investisiyalau arqyly tereng janghyrtugha jatatyn kәsiporyndar.

Ekinshi top – transúlttyq korporasiyalardyng әleueti paydalanylatyn kәsiporyndar.

Ýshinshi top – «zәkirli investorlar» ýshin joghary naryqtyq bәsekeli kәsiporyn men eksporttyq brendterding payda boluy.

Qazirding ózinde 26-dan astam TÚK-pen kelissóz jýrgizilse, olardyng birqatarymen naqty uaghdalastyqqa qol jetkizu mýmkin boldy.

Últ josparynyng ýshinshi baghytynyng temirqazyq mәselesi tәuelsiz sot jýiesi, aghylshyn tilin qoldanu jәne investisiyalyq reziydenttik qaghidatyn engizu qúqyghymen jeke zang qúzyreti qaghidaty boyynsha ASTANA halyqaralyq qarjy ortalyghyn (AHQO) qúru bolyp tabylady.

«Astana» Halyqaralyq qarjy ortalyghy turaly» Qazaqstan Respublikasynyng Konstitusiyalyq Zany qabyldanyp, kýshine endi.

AHQO qyzmetining ekonomikalyq nәtiyjeleri qazaqstandyq kapital rynogyna tikeley shetel investisiyalarynyng aghyny esebinen jyl sayyn orta eseppen IJÓ-ning 1 payyzgha deyin jedeldete ósuinde kórinis tabatyn bolady.

Múnyng syrtynda AHQO shenberinde 2 mynnan astam bilikti júmys oryndary qúrylady.

Bizding elordamyz Astana Euraziyanyng iskerlik, mәdeny jәne ghylymy ortalyghy retinde damyp, әuejaydyng jana terminalyn qosa alghanda, zamanauy halyqaralyq kóliktik-logistikalyq jýiege ie bolady.

 

Innovasiyalyq industriyalandyru kókjiyekteri

Últ josparynda ekonomikanyng birqatar perspektivaly sektorlaryn damytu boyynsha sharalar qarastyrylghan.

Birinshi kezekte ol elektr energiyasy sektoryna jәne energiyalyq tiyimdilikting ósuine qatysty.

Bizge 2020 jylgha qaray IJÓ-ning energiya syiymdylyghyn 25 payyzgha jәne ghasyrdyng ortasyna qaray 50 payyzgha tómendetuge qol jetkizu kerek.

Ol ýshin energiya servistik kelisimsharttar tetigi arqyly energiya ýnemdeu salasyna strategiyalyq investorlardy tartu qajet.

Jeke energiya servistik kompaniyalardy damytudy belsendilendirudin, olardy energiya ýnemdeu salasyna qyzmetter keshenin úsynugha yntalandyrudyng manyzy zor.

Elding tútynushylaryn elektr energiyasymen senimdi jabdyqtau – elektr energetikasynyng negizgi mindeti.

Elektr energetikasy salasyndaghy zannamadaghy ózgerister energiya óndirushi úiymdargha «biregey satyp alushy» modelin engizu arqyly negizgi qorlardy janghyrtugha, qayta qúrugha, úlghaytugha jәne janartugha salynghan investisiyalardy qaytaruda úzaq merzimdi kepildikter berudi qamtamasyz etudi kózdeydi.

Energiya men jabdyqtau senimdiligin arttyru jәne týpki tútynushylar ýshin elektr energiyasy baghasynyng baqylausyz ósuining aldyn alu ýshin ónirlik elektr jelilik kompaniyalar men elektrmen jabdyqtaushy úiymdardy nyghaytu boyynsha júmys jýrgiziledi.

Ol salagha investisiyalar tartu ýshin qolayly jaghdaylar tughyzyp, elektr energiyasynyng halyqaralyq aghyndaryn ishki tútynushylar paydasyna qaray retteudi qamtamasyz etedi, salany memlekettik basqaru sapasyn arttyrady.

Biz ghylymdy qajet etetin ekonomikany qalyptastyru boyynsha júmystardy jalghastyra beremiz.

Búl orayda bәsekege qabiletti, joghary tehnologiyaly óndiristerding syny massasyn ósiruge qol jetkizu manyzdy.

Qazir Dýniyejýzilik bankpen «Tehnologiyalardy kommersiyalandyru» baghdarlamasyn birlesip jýzege asyru shenberinde 65 ghylymy joba oryndaluda.

Zәkirlik TÚK-terdi tartu tehnologiyalyq damu ortalyqtaryn qúrugha mýmkindik beredi. 

Industriyalyq-innovasiyalyq damudyng ekinshi besjyldyghynyng nәtiyjeleri boyynsha-aq birqatar sheshushi kórsetkishterge qol jetkizilmek.

Biznesting innovasiyalyq belsendiligi IJÓ-ning 20 payyzyna deyin, innovasiyalyq ónimder ýlesi 2,5 payyzgha deyin artady.

Kólik tasymaldary jýiesi men tranzitti damytu maqsatynda, «Núrly jol» Memlekettik baghdarlamasynda qaralghanday, respublikalyq manyzdaghy 7 myng shaqyrymnan astam avtomobili joldary qayta janghyrtylatyn bolady.  Olarda aqy alu jýiesin engizu josparlanghan.

2022 jylgha qaray jol jýruden týsken alymdar shamamen 41 mlrd. tengeni qúraytyn bolady, al ol respublikalyq manyzdaghy avtojoldardyng býkil jýiesin ústaugha jaghday jasaydy.

Qazaqstandy halyqaralyq kóliktik-kommunikasiyalyq aghyndargha integrasiyalau maqsatynda mulitimodalidy «Euraziyalyq transqúrlyqtyq dәlizin» qúru boyynsha joba bastaldy.

Ol jýkterding Aziyadan Europagha kedergisiz tranziytin qamtamasyz etedi, jýk jetkizu qúnyn 2 eseden astamgha tómendetedi.

Qazaqstandyq marshruttargha qosymsha jýk aghyndaryn tartu kólikting barlyq týrlerimen tranzittik tasymaldy 2020 jyly qazirgi 18 mln. tonnadan 33 mln.tonnagha deyin jәne 2030 jyly 50 mln. tonnagha deyin úlghaytady.

Konteynerlik tasymaldardy memlekettik retteuden bosatu tayaudaghy 5 jylda olardyng kólemin 500 myng tonnadan astamgha úlghaytugha jaghday jasaydy.

Azamattyq aviasiya salasynda әue tasymaldary, eng aldymen, otandyq tasymaldaushylardyng tranzittik әleueti maqsatty týrde úlghaytylatyn bolady.

Áue tasymaldarynyng rentabelidiligin arttyru ýshin Almaty manynda halyqaralyq aviasiyalyq hab qúrylady.

Astananyng әlemdik dengeydegi qarjy ortalyghy retinde qalyptasuy ýshin 2019 jylgha deyin Tokio, Singapur jәne Gonkong siyaqty jetekshi qarjy ortalyqtarymen jana halyqaralyq baghyttar ashylatyn bolady.

Qúrylys salasynda qúrylys salushylardyng býkil rúqsat beru resimderin «bir tereze» qaghidaty boyynsha ótu ýderisin retteytin biregey normativtik qújat qabyldanady.

Saraptamanyng jekelegen týrleri, júmystyng tehnologiyalyq kýrdeliligine baylanysty, jeke sektorgha beriletin bolady. 2016-2020 jyldary jobalardyng 90 payyzgha deyinin jekemenshik rynokqa beru josparlanyp otyr.

Sol siyaqty qúrylystyng smetalyq qúnyn anyqtaudyng resurstyq әdisine kóshu de josparlanghan, ol qúrylys materialdarynyn, júmys kýshining jәne basqa da qyzmetterding aghymdaghy naryqtyq qúnyn eskeruge jaghday jasaydy.

Onyng syrtynda 2015 jyldyng 1 shildesinen eurokodtargha negizdelgen jana qúrylys normalary iske qosylghan bolatyn.

Turizm siyaqty perspektivaly salada negizinen әkimshilik kedergilerdi tómendetu, jana turistik nysandar men marshruttardy damytu, kórsetiletin qyzmet sapasyn arttyru esebinen aitarlyqtay ósimge qol jetkizu qarastyryluda.

 

Áleumettik janghyrtu yntalandyrushylary

Ekonomikanyng qarqyndy damuy enbek qatynastarynyng jana týrin qalyptastyru ýderisine airyqsha nazardy qajet etedi.

Osy maqsatpen Qazaqstan Respublikasynyng jana Enbek kodeksi qabyldandy.

Ol Halyqaralyq enbek úiymy men EYDÚ-nyng enbek standarttaryna negizdelgen.

Enbek sharty jaghdaylaryn ózgertu resimderi zannamalyq túrghyda onaylatylghan, enbek újymdarynda ózin ózi basqaru jýiesin engizu boyynsha sharalar, júmysshylar men júmys berushilerding újymdyq kelissózderi tetigi qarastyrylghan.

Bilim beru, densaulyq saqtau jәne halyqty әleumettik qorghau salalaryn reformalau adam әleuetining sapasyn arttyrugha jaghday jasaydy.

Bilim beru salasynda mektepke deyin jәne mektepte bilim beruding jana ýilestirilgen standarttaryn әzirleu jәne bekitu boyynsha júmystar jýrgizilude. 

Bilim beru ýsh tilde – qazaq, orys jәne aghylshyn tilderinde jýrgiziletin bolady.

Memlekettik industriyalyq-innovasiyalyq damu baghdarlamasy (MIIDB) jobalary ýshin kadrlar dayarlau dengeyin arttyru boyynsha sharalar qabyldandy.

Túrghyndardyng densaulyghyn saqtau salasyndaghy basty mindet – mindetti medisinalyq saqtandyrudy engizu. Arqaulyq medisinalyq kómekting kepildendirilgen kólemin kórsetude jeke sektordyng ýlesin úlghaytu esebinen bәsekelestik orta keneyedi jәne densaulyq saqtau qyzmetining sapasy artady.

Medisinalyq qyzmetting sapasy boyynsha birlesken komissiya qúrylatyn bolady.

Medisinalyq mekemelerde basqarudyng korporativtik modelin engizu qarastyrylghan.

Sol siyaqty múqtaj túrghyndargha onyng atauly sipatyn kýsheytu arqyly әleumettik kómek kórsetu jýiesin ontaylandyru josparlanyp otyr.

Múnday kómek tabystary otbasynyng әr mýshesine shaqqanda eng tómengi kýnkóris dengeyinen 50 payyz tómen otbasylaryna kórsetiletin bolady. Sonymen birge kómek alushylar júmyspen qamtugha yqpal etu jәne әleumettik beyimdelu baghdarlamalaryna mindetti týrde qatysatyny turaly әleumettik kelisimshart bekitedi.

Áleumettik kómek kórsetuding múnday týrleri men qaghidattary 2018 jyldan bastap engiziledi.

Býtindey alghanda, jana әleumettik sayasattyng asa manyzdy qyry adam әleuetin damytugha investisiyalardyng birtindep ósip otyruyna baylanysty bolmaq.

Bizge Jalpygha Ortaq Enbek Qoghamy iydeyasyn tabandy týrde ómirge engizu qajet.

Qarjylandyru kólemin arttyra otyryp, Júmyspen qamtudyng jol kartasy ózekti etile týsedi. Onyng baghdarlamalaryna qatysu enbekke qabiletti halyqqa qysqa merzimdi qayta dayarlau kurstarynan ótuge, ózining biliktiligin arttyrugha, shaghyn nesie alugha mýmkindik beredi. Sonymen birge, Jahandyq daghdarystyng aghymdaghy yqpalyna baylanysty obektivti qiyndyqtardy enseruge jaghday jasaydy.

2017 jyly «Barsha ýshin tegin kәsiptik-tehnikalyq bilim» jana jobasyn jýzege asyru bastalady.

Oghan qatysu, әsirese, jas qazaqstandyqtargha olardyng ómirlerinde kәdege asatyn arqaulyq enbek daghdylaryn alugha jaghday jasaydy.

 

Reformalar tabysy – últ birligine bastar jol

Qazaqstan Tәuelsizdigining shiyrek ghasyry toptasqan halyqtyng ghana damudyng tanghajayyp shyndaryna jete alatynyn kórsetip berdi.

Bizding elimiz ózining tabysty damu modelimen túraqtylyqtyn, beybitshilik pen kelisimning qanshalyqty manyzdy ekenin kórsetti.

Qazirgi zamanghy әlemde barlyq damyghan memleketter – birtútas últtar.

Olar birynghay ekonomikalyq, sayasy jәne mәdeny ret-tәrtippen ómir sýredi, olardy damudyng ortaq maqsattary, jeke adamnyng tabysy memleketting quatymen jәne tabystylyghymen ajyraghysyz baylanysty ekendigine degen biregey týsinik biriktiredi.

Býginde әlemning barlyq damyghan elderi ózderining janghyrtushy jobalaryn búrynnan qalyptasqan birtektilik negizinde jýzege asyrady. Qazaqstangha keler bolsaq, biz de osy jolgha týstik.

Álemdik tәjiriybe kórsetip otyrghanday, birtektilik pen birtútastyq salasynda әmbebap standarttar men úsynymdamalar joq. Álemde birde-bir el osy saladaghy syn-qaterlerge dayyn reseptterge, modelider men jauaptargha ie emes.

Álemde әli eshkim de ómirding osy salasyn ólsheuge qabiletti qanday da bir jalpygha ortaq birtektilik pen birtútastyq indeksin nemese formulasyn oilap tapqan joq.

Sonymen birge, bizding birtektilik pen últ birligi salasyndaghy júmystarymyzdyng týpki maqsattary – nemese tehnokrattyq týrde beynelegende – kýtiletin nәtiyjeler – EYDÚ elderimen ortaq.

Bizding jolymyz – ol birlik joly jәne azamattyq birtektilik negizinde últty dәiektilikpen qalyptastyru joly.

Qazaqstandyqtardyng azamattyq birtektiligi men birtútastyghyn nyghaytugha baghyttalghan tórtinshi reformanyng mәni de dәl osynda.

Bizde qazirding ózinde eki negiz bar, olardy damyta otyryp, biz ózimizding Bolashaghy Birtútas Últty dәiekti týrde nyghayta beretin bolamyz.

Birinshiden, ol – Qazaqstan halqy Assambleyasy. Onyng missiyasy – bizdi etnosaralyq beybitshilik pen kelisimning myzghymastyghyna bastaytyn jol.

Ghylym jerdegi әrbir etnos kem degende bir airyqsha sapagha ie degendi aitady.

Bizding ómirimiz qazaqstandyq 100 etnostyng 100-den kem emes, airyqsha jәne qaytalanbas erekshelikteri bar ekenin kórsetip otyr. Olardyng bәri jinalyp kelgende bizding Birtútas Últymyzgha tamasha artyqshylyqtar beredi.

Kópetnostyq – bizding ortaq úly qazynamyz! Mine, 20 jyldan beri Qazaqstan halqy Assambleyasy osy baylyqtyng basty saqtaushysy missiyasyn tabysty atqaryp keledi.

Assambleya – bizding qazaqstandyq birtektilikting negizi de osy.

Ekinshiden, biz Mәngilik El  jalpyúlttyq iydeyasyna ie boldyq.

«EL» sózinde ýlken biriktirushi kýsh bar, óitkeni, barlyq uaqyttarda da tughan jer qazaqstandyqtar ýshin eng jaqyn jәne ózine tartushy qúndylyq bolghan jәne bolyp qala beredi.

Mәngilik El iydeyasynda bolashaqqa degen jalpyhalyqtyq senim ainadaghyday kórinis tapqan.

Jasampaz qazaqstandyq patriotizmning osynau negizin biz ózimizding úly isterimizben qalyptastyrdyq.

Ony nyghaytyp jәne kóbeytip qana qoymay, sonymen birge, úrpaqtan úrpaqqa, dәuirden dәuirge úlastyryp otyru kerek.

Mәngilik El  Patriottyq aktisining tarihy jәne ruhany kýshi de osydan tanyluy tiyis.

Biz birtútas azamattyq, Mәngilik El jalpyúlttyq qúndylyqtary qaghidatynda, Tәuelsizdik jyldary ishindegi bizding jetistikterimizdi júmyldyru, sonday-aq, ýsh túghyrly til mәdeniyetin engizu negizinde Qazaqstan qoghamyn damytu arqyly ortaq birtektilik pen el birligin nyghaytudy maqsat etudemiz.

Bizding kýretamyrlyq basymdyqtarymyz da osy.

Osy baghyttar boyynsha júmysty jalghastyru ýshin, sóz joq, EYDÚ elderining tetikter jýiesi paydalanylady.

Olar qazaqstandyq erekshelikti eskere otyryp, eng aldymen, mәdeniyet pen bilim beru salasyn janghyrtu ýshin, jastardy әleumettendiru jәne patriottyq tәrbie beru ýshin beyimdelgen.

Sonymen birge, memleket qúrudyng jana belesinde últ birtektiligi men birtútastyghyn nyghaytudaghy bizding strategiyamyzda qaghidatty manyzdy sәt bar.

Birtektilik pen birtútastyq boyynsha býkil júmysty biz Qazaqstan halqy Assambleyasy ainalasynda týzetin bolamyz. Ol sheshushi qaghidat.

EYDÚ elderining tәjiriybesi birtektilik pen birtútastyqtyng tek naqty faktorlargha – meritokratiyagha, kәsiby memlekettik apparattyng tiyimdi júmysyna, zannyng ýstemdigin qamtamasyz etuge, ekonomikalyq ósimge, esep beretin memleketting transparentti júmysyna ghana arqa sýiey alatynyn kórsetip otyr.

Basqasha aitqanda, Últ josparynyng barlyq 100 qadamynyng tabysty nәtiyjelerine arqa sýieytin bolady.

Birtektilik pen halyqtyng birligi negizinde birtektilikti nyghaytu ýshin instituttyq negiz qúru maqsatynda zandar, Preziydent jarlyqtary, Ýkimet qaulylary, Memlekettik hatshy ókimderi pishiminde birqatar qújattar әzirlendi.

Últ josparynyng tórtinshi baghytyn jýzege asyrudy zannamalyq qamtamasyz etu ýshin Parlament Qazaqstan halqy Assambleyasy, memlekettik rәmizder, mәdeniyet jәne tarihiy-mәdeny múralar, turizm, ýkimettik emes úiymdar qyzmeti mәseleleri turaly zandargha ózgerister men tolyqtyrular engizdi. 

Sonday-aq, Qayyrymdylyq, demeushilik jәne mesenattyq qyzmet turaly jana Zang qabyldandy.

3 jana Tújyrymdama әzirlendi – birtektilik pen birtútastyqty nyghaytu jәne damytu, Qazaqstan halqy Assambleyasyn 2025 jylgha deyin damytu, dene tәrbiyesi men sportty 2025 jylgha deyin damytu.

Mәdeny sayasat tújyrymdamasyna, memlekettik damu jәne tilderding júmys isteui, bilim beru baghdarlamasyna manyzdy ózgertuler engizildi. Onyng syrtynda Turistik salany damytu tújyrymdamasy, 2020 jylgha deyin ýsh tildi bilim berudi damytudyng jol kartasy әzirlendi.

Ýkimet Qazaqstannyng últtyq brendin ilgeriletu boyynsha is-qimyldar josparyn bekitedi.

Qazaqstandyq muzeylerdi jәne memlekettik rәmizderdi paydalanu jýiesin janghyrtu boyynsha júmystar jýrgizilude.

Derbes Is-qimyldar josparyn jýzege asyru shenberinde memleketting ÝEÚ-larmen ózara is-qimylyn nyghaytu ýlken manyzgha iye.

Biregey Últtyq merekeler kýntizbesin qúru boyynsha júmys jospary da ózekti.

Qazaqstandyq BAQ-tardy janghyrtu, Jalpygha Ortaq Enbek Qoghamy iydeyasyn ilgeriletu, birqatar mәdeniy-bilim beru jәne aqparattyq jobalardy jýzege asyru josparlary jýzege asyrylatyn bolady.

Qazaqstandyq birtektilik – memlekettin, qoghamnyn, jekeley alghanda, әrbir azamattyng tabysynyng birtektiligi ekenin erekshe atap kórsetkim keledi.

 

Qoghamgha esep beretin ashyq memleket

Transparentti jәne esep beretin memleket qalyptastyrugha baghyttalghan besinshi reforma shenberinde birneshe týiindi mindetterdi sheshuge tura keledi.

Birinshiden, «Ýkimet azamattar ýshin» Memlekettik korporasiyasy qúrylatyn bolady.

Búl jana qúrylymgha qazir júmys istep túrghan «Halyqqa qyzmet kórsetu ortalyghy», «Jyljymaytyn mýlik ortalyghy», «Jer kadastry ghylymiy-óndiristik ortalyghy», «Zeynetaqylar tóleu jónindegi memlekettik ortalyq» respublikalyq memlekettik kәsiporyndary biriktiriledi.

Azamattar memlekettik qyzmet kórsetuding ortaq provayderine ghana ótinish beredi.

Búl olardy úsynudyng móldirligin qamtamasyz etip, qajetsiz әkimshilik kedergilerdi jәne súrau salynatyn qújattar tizimin qysqartady.

Qyzmet kórsetetin memlekettik organdar korporasiyagha óz ókilettikteri shenberinde barynsha yqpal jasap, sonday-aq, býkil memlekettik qyzmet kórsetulerding 2017 jyldyng sonyna deyin beriluin qamtamasyz etui tiyis.

Memlekettik qyzmet kórsetu sapasyna Ýkimet ókili jana Korporasiya bolyp tabylatyn ortaq Provayder, sonday-aq, ÝEÚ qúratyn arnauly qoghamdyq kenes baqylau jasaytyn bolady.

Ekinshiden, memlekettik basqarudyng býkil jýiesi naqty nәtiyjelerge qol jetkizuge baghdar ústanady.

Ol ýshin jyl sayyn Ýkimet, ministrler, әkimder ýshin jәne osylaysha memlekettik organnyng әrbir qúrylymdyq bólimshelerine deyin maqsatty indikatorlar qabyldanatyn bolady. Barlyq memlekettik qyzmetshiler ózderining basshylyghy bekitken jeke josparlar boyynsha júmys isteydi.

Mansaptyq dәreje, olardyng biliktiligi, atqaratyn funksiyasy jәne oghan bekitilgen ókilettikter negizinde memlekettik qyzmetshilerding aghymdaghy tapsyrmalardy oryndau jýiesin jenildetu de manyzdy.

Ýshinshiden, sapaly josparlaudy jýzege asyru ýshin memlekettik statistikanyng anyqtyghyn qamtamasyz etu qajet.

Sondyqtan sapaly statistikalyq mәlimetter berude respondentter men әkimshilik kózderining jauapkershiligin arttyru manyzdy.

Osy jaylardyng bәri normativtik-qúqyqtyq aktilerge ózgerister men tolyqtyrular engizu barysynda eskerilgen.

Tórtinshiden, mening tapsyrmam boyynsha memlekettik organdardyng baghdarlamalyq qújattaryna reviziya jәne ontaylandyru jýrgizildi.

Búdan әri de barlyq dengeylerdegi baghdarlamalardy josparlauda, әzirleude jәne jýzege asyruda EYDÚ úsynymdamalaryna negizdelgen 5 sheshushi qaghidat – negizdilik, sabaqtastyq, transparenttilik, monitoring jәne baqylaudy naqty saqtau qajet.

Aumaqtardy damytu baghdarlamalary da osy túrghyda qayta pishimdelui tiyis.

Barlyq jana memlekettik jәne ýkimettik baghdarlamalardy Premier-Ministr basqaratyn konsulitativtik-kenes berushi organ qarauy kerek.

Besinshiden, Budjet kodeksine ózgerister men tolyqtyrular qabyldandy.

Memlekettik organdargha týpki nәtiyjelerge qol jetkizu ýshin budjet qarjylaryn shúghyl týrde qayta bólu qúqy berildi.

Qúrylym jәne shtat sany boyynsha sheshimder qabyldauda olardyng ókilettikteri keneytildi, ol bilikti mamandar tartu ýshin manyzdy.

Altynshydan, memlekettik basqaru organdarynyng júmysyna bagha beruding jana jýiesi syrtqy tәuelsiz auditting mindettiligi, jariyalylyghy júrtshylyqpen keri baylanys, basshylardyng derbes jauapkershiligi qaghidattaryna negizdeledi.

Baghdarlamalyq qújattardyng oryndaluy men memlekettik organdar qyzmeti baghasynyng berik ózara baylanysyn qalyptastyru manyzdy.

Memlekettik audit jýiesin jetildiru shenberinde Esep komiyteti men qarjylyq baqylau organdaryn reformalau josparlanyp otyr. Olar saraptamalyq-taldamalyq qúramdastardy kýsheyte otyryp, әlemdik auditorlyq kompaniyalar modeli boyynsha júmys isteui tiyis.

Onyng syrtynda kvaziymemlekettik sektor subektilerining jyl sayynghy audiyti, әsirese, budjet qarjylaryn paydalanu bóliginde autsorsingke beriledi.

Jetinshiden, memleketting transparenttiligi men eseptiligining negizgi kriyteriylerining biri halyqtyng aqparattargha qoljetimdiligin keneytu bolyp tabylady.

2016 jyldan bastap azamattar men zandy túlghalardyng saualdary boyynsha, memlekettik qúpiyalar men ózge de zanmen qorghalatyn qúpiyalardan basqa, memlekettik organdardyng barlyq aqparattaryna qoljetimdilik qamtamasyz etiletin bolady.

Jeke kompaniyalar da, eger olar qoghamdyq funksiyalar atqarsa nemese budjet qarjylaryn alushylar bolyp tabylsa, aqparattar ashyqtyghy erejesin ústanugha tiyis bolady.       

Búl orayda memlekettik organdardyng jana, azamattar ýshin qolayly jәne týsinikti aqparattardy beru pishimin әzirleui jәne engizui talap etiledi. Qazirgi bar portaldardy janghyrtu, sol siyaqty selolyq eldi mekenderdi joghary shapshandyqty trafikpen qamtamasyz etu boyynsha ýlken júmystar atqarugha tura keledi.

2016 jyldan bastap ortalyq jәne jergilikti memlekettik organdarda avtonomdy, derbestik, jariyalylyq, merzimdi rotasiya qaghidattarynda jana Qoghamdyq kenester qúrylyp, júmys istep túrghandary qayta pishimdeletin bolady.

«Qoghamdyq kenester turaly» zangha sәikes búl institut qoghamdyq baqylaudyng jana tiyimdi tetikterine ie boldy.

Kenester qúramy kvotalyq qaghidat boyynsha qúrylady, biraq olardyng mýshelerining ýshten ekiden kem emes bóligin júrtshylyq ókilderi qúrauy tiyis.

Kenester basynda memlekettik qyzmette joq belgili qogham qayratkerleri túruy tiyis.

Qoghamdyq kenesterge memorgandardyng budjettik baghdarlamalarynyng jobalaryn jәne olardyng oryndaluyn, strategiyalyq josparlardy, aumaqtardy damytu baghdarlamalaryn talqylau qúqy beriledi.

Olardyng otyrystarynda maqsatty indikatorlargha qol jetkendigi turaly atqarushy organdardyng esepteri tyndalyp, azamattardyng qúqyqtaryna, bostandyqtary men mindetterine qatysty normativtik-qúqyqtyq aktilerding jobalary qaralatyn bolady.

Atqarushy biylikting barlyq satylary men Ýkimet mýshelerining azamattar aldyndaghy esepteri qarastyrylghan.

Olar, sonday-aq, zannamalardy jetildiru boyynsha úsynystar әzirlep, memlekettik organdargha úsynystar engizetin bolady.

Kenesterding sheshimderi úsynymdamalyq sipatqa ie bolady,  biraq olardyng qaraluy memlekettik organdar ýshin mindetti.

 

Memleket funksiyalaryn bәsekelesti ortagha jәne jergilikti ózin-ózi basqarugha beru

Memleketting damuy birqatar memlekettik funksiyalardy bәsekelestik ortagha berudi talap etedi, al olar býginde, býtindey alghanda, 4,5 myngha juyq.

Osy maqsatta Premier-Ministrding orynbasarynyng basshylyghymen, onyng qúramyna Parlament deputattaryn, ortalyq atqarushy organdar basshylaryn, «Atameken» ÚKP, Qazaqstannyng Azamattyq aliyansy ókilderin qosa otyryp, túraqty júmys isteytin Komissiya qúrylady.

Onyng shenberinde әrbir memorgan boyynsha bәsekelesti ortagha beriletin funksiyalar tizimi anyqtalady. Sonday-aq, bәsekelesti ortanyng beriletin memlekettik funksiyalardy, júmys istep túrghan reglamentterdi, sonday-aq, baghalar men sapa kriyteriylerin jýzege asyrugha dayyndyghyn eskere otyryp, olardy beru pishinin tandap alu qajet.

Komissiya memlekettik funksiyalardy beru reglamentin qarastyryp, monitoring jýrgizedi jәne olardyng oryndalu sapasyna baqylau jasaydy.

Olargha ýsh satyda beriletin jergilikti ózin-ózi basqaru organdaryna qosymsha ókilettikter beru ortalyq dengeydegi reformalardyng zandy jalghasy boluy tiyis.

Birinshi satyda (2016-2017 jyldar):

- audan әkimining audandyq manyzdaghy qala, kent, selo jәne selolyq okrug әkimi lauazymyna úsynatyn kandidaturasyn odan әri audan mәslihatyna jәne saylau ótkizuge engizu ýshin kelisu;

- әkimdi bosatu turaly mәselege bastamashy bolu;

- jergilikti qoghamdastyqty damytu turaly baghdarlamalyq qújattar jobalaryn qarau jәne abattandyru men qoghamdyq tәrtipting kókeykesti mәselelerin talqylau;

- qolma-qol aqshanyng baqylau shoty esebinen alynghan mýlikti iyelikten shygharuda audan әkimi úsynysyn qarau;

- eldi mekender shenberindegi jer telimderining maqsatty paydalanyluyn jәne jeke túlghalardyng zansyz iyelenuine jol bermeuin baqylau;

- jergilikti qoghamdastyqtyng memlekettik mekemelerine basshylar taghayyndau boyynsha úsynystar engizu;

- olargha qosymsha eki salyqty – kólik jәne zandy túlghalardan jer salyghyn alu qúqyn beru jolymen jergilikti ózin-ózi basqarudyng salyqtyq әleuetin kýsheytu.

Ekinshi satyda (2018 jyldan bastap):

- audan mәslihaty bekitken jergilikti ózin-ózi basqaru budjetin satylap qalyptastyru;

- әkimning audandyq mәslihatqa bekitu ýshin engizgen jergilikti qoghamdastyq budjetining jobasyn Jinalystyng kelisui jәne olardyng oryndaluy turaly esepti mәslihatqa úsynu ýshin qoldau;

- jergilikti qoghamdastyqtyng kommunaldyq menshikti basqaru mәseleleri;

- budjetti túrghyndary 2 myng adamnan asatyn әkimshilik-aumaqtyq birlik ýshin ghana engizu jәne ony audandyq mәslihattyng bekitui;

- «Jergilikti ózin-ózi basqaru kommunaldyq menshigi» institutyn engizu;

- olardyng әleuetin úlghaytu maqsatynda selolyq okrugter dengeyinde әkimshilik-aumaqtyq birlikti nyghaytu mәselesin әzirleu.

Ýshinshi satyda (2020 jyldan) tómendegiler qarastyrylady:

- jergilikti ózin ózi basqarudyng ókildi organyn qúru;

- halqynyng sany 2 myng adamnan kem emes eldi mekenderde jergilikti ózin-ózi basqarudyng derbes budjetin engizu;

- qoghamdyq manyzdy mәselelerdi qamtityn jergilikti budjetterding jobalary boyynsha azamattardyng úsynystaryn qarau resimderin engizu.

Osy sharalardyng bәrin oryndau memlekettik organdardyng sheshimder qabyldau ýderisining móldirligin arttyrady jәne jergilikti ózin ózi basqaru jýiesin damytugha jaghday jasaydy.

 

Últ jospary – qazaqstandy keng auqymdy Janghyrtu jobasy

Últ josparyn is jýzinde jýzege asyru kezeni bastaldy. Ol Janghyrtu jónindegi últtyq komissiyanyng baqylauymen jýretin bolady.

Barlyq memlekettik organdardan, qoghamdyq instituttar men azamattardan is-qimyldyng ýilesimdiligi, tabandylyq, kreativtilik jәne qajyrlylyq talap etiledi.

Bizge ýlken joldan ótuge tura keledi, ol boyynsha biz qazir alghashqy 100 qadamdy jasaudamyz.

Basqa qadamdar da bolady, men oghan aina-qatesiz senimdimin.

Evolusiyalylyq jәne tútastay qamtushylyq – shiyrek ghasyrlyq mereytoyyna qadam basyp, bizding Tәuelsizdigimizding tarihyn algha bastyryp otyrghan janghyrtu ýderisining basty qaghidaty da osy.

Bizding bәrimiz janghyrtudyng tek quatty memleket pen Últtyng toptasqandyghy jaghdayynda ghana tabysty bolatynyn esten shygharmaugha tiyispiz. Ol tәrtipke bastauy tiyis.

Birinshiden, memlekettegi tәrtipke.

Ekinshiden, barsha ýshin de mindetti zandardyng qaripinde beynelengen biznestegi barsha ýshin móldir jәne mindetti erejelerdi ornatugha.

Ýshinshiden, qoghamdyq jәne sayasy ómirdegi tәrtip pen kelisimge.

Biz kóptegen synaqtargha abyroyly tótep berdik, shynyqtyq, ruhymyzdy kýsheyttik. Biz jana Qazaqstandy – Úly Dala Elin qúrdyq.

Últ josparyn orynday otyryp, biz ózimizding Últtyng Órleu Dәuirining kókjiyekterin keneytemiz, ózimiz Tәuelsizdik jyldary ishinde qol jetkizgen jәne bizge jahandyq damu bergen barlyq mýmkindikterdi paydalanamyz.

Álemde, sóz joq, ýshinshi әlemnen birinshige qadam basqan elderding mysaldary bar. Biz olardyng jarqyn tәjiriybelerin zertteymiz jәne eskeremiz.

Qazir biz ekonomikanyn, memleket pen qogham damuynyng eng tabysty jahandyq modeliderin ólshem retinde alamyz.

Býginde әlemde ózining jalpyúlttyq armanyn úmyt qaludyng jýzjyldyghynan shygha otyryp, әlemning eng úly últtarymen bir qatarda túru túrghysynda beyneleytinder kem de kem.

Biz Qazaqstannyng osynau tarihy taghdyryna senemiz.               

Men qazaqstandyqtardy Últ josparyn jýzege asyrugha jәne reformalardy jýrgizuge barynsha belsendi qatysugha, olar ashatyn mýmkindikterdi paydalanugha shaqyramyn.

Biz ózimizding qazaqstandyq armanymyzdyng oryndaluyna jәne Qazaqstannyng órkendeuine senimdi týrde qol jetkizetin bolamyz!   

Núrsúltan Nazarbaev, QR Preziydenti

Abai.kz

0 pikir

Ýzdik materialdar

Qúiylsyn kóshing

Bas gazet oralmandargha nege shýilikti?

Álimjan Áshimúly 2101
Ádebiyet

«Solay emes pe?»

Ghabbas Qabyshúly 2514
Qogham

Dos kóp pe, dúshpan kóp pe?

Ábdirashit Bәkirúly 2197
El ishi...

Últtyq biregeylenu: Qandastardyng róli qanday?

Omarәli Ádilbekúly 1622